Мулоҳаза

Яхши эслайман, маҳалламиз ўртасида масжид, чойхона, новвойхона бўлиб, маҳалла аҳли шу ерда йиғилиб, вақтини хуш ўтказарди. Айниқса, маҳалла чойхонаси қарияларнинг йиғиладиган жойи бўлиб, улар масжиддан чиқиб, шу ерда ўтиришар, суҳбатлашар, газета ўқишар, шахмат ўйнашарди. Катта самоварда доимо сув қайнаб, чой дамлашга тайёр турарди. Кечки овқат маҳали бобом бир зумда йўқ бўлиб қолар, шундай пайтлар албатта, чойхонадан топардик.

Ҳозир чойхона деганда буткул бошқача манзара тасаввур қилинади: алоҳида хоналарда бир гуруҳ йигитлар хандон отиб карта ўйнайдиган, сўнггида ошпаз пишириб берган паловхонтўра, силтама ёки қозон кабобними паққос тушириб, кекириб ўтирадиган жой.

Аёлларнинг "гап" ейиши, кўчалардаги турли ошхоналарда зиёфат бериши албатта, янгилик эмас. Бу ҳолатнинг урфга кириб шов-шув, баҳс-мунозарага сабаб бўлгани-ю, урфдан қолиб оддий ҳолга айланганига ҳам анча бўлган. Аммо, шунча ёшга кириб аёлларнинг чойхонада ош берганини ҳеч эшитмаган эканман. Ахир, чойхона менинг болалик тасаввуримда фақат эркаклар ташриф буюрадиган маскан эди-да.

Бугун биргина Андижон шаҳрининг ўзида 50 га яқин чойхона фаолият кўрсатади. "Чойхона № 1", "Беҳизор", "Қадр", "Барака", "Андижон", "Оталар чойхонаси", "Карвонсарой", "Олмазор", "Дўстлар", "Мажнунтол", "Мовароуннаҳр", "Ҳасан-Ҳусан", "Регистон", "Оқшом", "Диёр", "Бургут" каби маълум ва   машҳур чойхоналар бор. Ҳозирда чойхоналар ҳам замонавий аёлларнинг ўтиришлари ўтадиган масканлардан бирига айланиб боряпти. Бир пайтлар эри чойхонадан бери келмайдиган айрим аёллар "Хап сеними, шошмай тур, ҳали" деб қўйишган шекилли, имкон туғилиши биланоқ чойхонада ўтиришни одат қилишди.

- Пулини тўлаяптими, аёл мижоз бўладими, ё эркакми, бизга фарқи йўқ, - дейди чойхона эгаларидан бири. - Бизда алоҳида-алоҳида хоналар қилинган, бир-бирига қарама-қарши томонда, умумий кириш жойидан кирилмайди, эркагу аёл аралаш ўтирилмайди. Шундай экан, аёлларнинг чойхонада ўтиришларини ҳеч қандай ёмон жойи йўқ. Ахир, "чойхона фақат эркаклар учун", деб ҳеч қаерда ёзиб қўйилмаган-ку, тўғрими?

Ҳа, дарҳақиқат, ҳеч қаерда бундай қонун йўқ. Қолаверса, Ўзбекистон дунёвий мамлакат. Айрим араб давлатларидан  фарқли ўлароқ, бизда аёлларга ҳеч нарса ман қилинмаган. Гендер тенглиги масаласи бот-бот кўтарилаётган паллада чойхонага ўтиришга келган аёлларни чиқариб юборишга кимнинг хадди сиғарди?!

- Аёлларнинг эркаклар билан тенгҳуқуқлилиги бошқа масала, чойхонада ўтириб "гап" ейиши умуман бошқа масала, - дейди ўқитувчи Салимахон Норматова. - Эркакдир-аёлдир жамиятда, оилада ўз ўрни бор. Аёлларнинг ўрни оилада, эри ва болаларининг ёнида. Чойхонада ўтириш аёллик шаънига хос одат эмас. Эркаклар билан ҳуқуқим баб-баравар дея, чойхонада ош ейиши умуман тасаввурга, қуюшқонга сиғмайдиган ҳолат. Шахсан мен буни қабул қила олмайман.

Қизиқ, ўша аёлларнинг эрлари "хотиним чойхонада "ош"  беряпти", деб бемалол айта оладими? Буниси ҳам майлику-я, чойхонадаги алоҳида хоналарда ўтирувчи "замонавий" аёлларнинг қиттак-қиттак отишларига нима дейсиз? Тасаввур қилинг-а, эркаклар чиққан чойхонадан аёлларимиз тиржайиб, боз устига қийшайиб чиқиб келса, қандай бўлади?

- Айрим оилаларда эркак ишламайди, аёли ишлаб оилани боқади. Эр уйда ўтиради. Аёлнинг аёллиги қоладими, кўчага чиқиб ишлаб, оила боқса, уйга келиб яна хотинлик вазифаларини бажарса?! Шундай экан, ишлаб чарчагандан кейин дам олиши ҳам керак-ку. Нима, эркаклар кайфу сафо қилиб юришаверсину, аёллар фақат ишласинми? Менимча, аёлларнинг чойхонада ўтиришини ғийбат қилгандан кўра, эркаклар қандай қилиб аёлларга  ўрнини бўшатиб бераётгани сабабини ўйлашсин. Эркакнинг ҳақиқий ўрни бўлган оилада аёл чойхонама-чойхона юрмайди, - дейди "гап" чи аёллардан бири.

Маҳалламизда эркакшода, ҳамиша қўлини пахса қилиб гапирувчи, ҳайбатидан ҳатто эркаклар ҳам чўчийдиган бир аёл бўларди. Асл исми Малика бўлса-да, ҳамма уни "Марка опа" деб атарди. Колхозда бригадир бўлган Марка опа этик кийиб, эркаклар билан баб-баравар кетмон чопсада, овқат маҳали аёллар даврасига келиб қўшилар, ҳатто комиссия келганида ҳам эркаклар дастурхонида ўтирмасди. Биз болалар Марка опадан қўрқардик, аммо унинг чойхона ёнидан ўтаётганида нариги кўчани айланиб ўтишини барчамиз билардик. Ҳатто, умри эркаклар орасида ўтган шу эркакшода аёл ҳам чойхона-эркаклар маскани эканини яхши билар, чойхонага қадам босмасди.

Дунё-дунё бўлиб яралибдики, аёлнинг ҳам эркакнинг ҳам ўз ўрни бор. Эркаклар бўлмайдиган давра, аёллар бормайдиган гўша. Тўғри, бу таъқиқни сизу бизга ҳеч қайси жамият, ҳеч қайси қонун қўймайди. Чунки, қонунда эркаклар билан аёллар тенг ҳуқуқли, деб белгиланган. Аммо, ҳар нарсада меъёр, чегара бўлганидек, эркинликда ҳам, тенглик борасида ҳам  чегара, меъёр бўлиши керак.

Чойхона бир сўз билан айтганда, эркакларнинг аёлларсиз эркин, мазза қилиб ўтирадиган маскани. Шундай экан, жилла қурса шу масканга дахл қилмаслик керакмикан? Ҳар ҳолда бу - кўпчилик эркакларнинг фикри.

Мавзу хусусида муштарийларимизнинг фикр-мулоҳазаларини кутиб қоламиз.

 

Муаззам ИБРОҲИМОВА

KO'RSATMAG`AY

 

 (Bobur g'azaliga muxammas)

Istaram gul iforin, nechuk sabo ko'rsatmag'ay?,

Chunki ul gul yuzini ochib raso ko'rsatmag'ay.

Ishqida shoh ersamu, o'ylab gado ko'rsatmag'ay,

Shomi hijronin menga ul bevafo ko'rsatmag'ay,

Hajr shomu asru muxliqdir, Xudo ko'rsatmag'ay.

 

Niyatim yor oldida topish erurdirkim qadr,

Shul niyatga qarab Ollohning o'zi bergay ajr.

Kelayapman ming azoblar bersa ham aylab sabr,

Va'da aylab vasl ko'rsatg'ay necha jonimga hajr,

Necha ko'nglimga jafo qilg'ay vafo ko'rsatmag'ay.

 

Taniy olmaslarki do'stlar, chun, za'farondur yuzim,

Toqatim yo'qligidin tildin chiqar arang so'zum.

Bosib osmonimni bulutlar ko'rinmas yulduzim,

Ul qaro ko'z hajrida tundek qarordi kunduzim,

Yo rab, andoq kunni ul ko'zi qaro ko'rsatmag'ay.

 

Mard agar o'lsa odam hech ahdidan kechmag'ay,

Bo'lki rasvo garchi sen yoniga borsang qochmag'ay.

Neni tutsang olaru hech tashlamag'ay, sochmag'ay,

Ochmag'ay ko'zini to so'kmakka og'zin ochmagay,

Yuzini ko'rsatmag'ay to yuz jafo ko'rsatmag'ay.

 

Do'st esa kim men ila anglag'ay payravlig'im,

Yaxshini oliy maqomga saylag'ay payravlig'im.

Kim elim suysa dilimga joylag'ay payravlig'im,

Ishq istar bo'lsa majnun aylag'ay payravlig'im,

Yo'lni ne bilg'ay kishi to rahnamo ko'rsatmag'ay.

 

Ol go'zallikka ramz ul tog'da yurgan ohudin,

Ber xabar bilsang anga sayyod qarorgohidin.

Bo'l o'zung ham Sheruz ogoh kim razolat chohidin,

Uchqudekdur jon qushi hijronda Bobur ohidin,

Kel pari ta'jil ila jonim havo ko'rsatmag'ay.       

SHERUZ (Esonjon Toshpo'latov)

 

Mangusan har vaqt

(Xalqimizning sevimli shoiri

Erkin Vohidovga bag'ishlov)

 

Dunyoga kelding-u, noming taratding,

Asarlar yozding-u, she'rlar yaratding.

O'zbegim nomiga qasida bitib,

Butun dunyo ahlin bizga qaratding.

Ash'orlaring erur ko'ngil davosi,

So'zlaring ham ajib bulbul navosi.

Goh keskir, gohida hajv tig'i birla,

Taratding qalblarga erkning mavosin.

 

Tosh qotgan ko'ngilni muzday eritib,

Insonparvarlikdan kuylading faqat.

Xalqim o'tmishidan dostonlar bitib,

El aro ulashding ziyo, ma'rifat.

 

Yoshlarga ahd bo'lding, o'zbegimga baxt,

Ey, xassos shoirim, mangusan har vaqt.

Sanjarbek ABDULHAYEV,

Muhammad YUSUF ijod maktabi o'quvchisi.

 

Bobur yodi hamisha hayot

Andijonim dunyolarga tanilgan,

Ostonasi tillo, jannatmakon yer.

Shunday so'lim yurtning sahiy bag'rida,

Tug'ildi bir buyuk, jasur, daho "sher".

 

Zehnli, qudratli, buyuk bir timsol,

Barchaning aqlini qilib qo'ydi lol.

O'n ikki yoshdanoq egallab taxtin.

Kurashdi ko'rmoq-chun avomning baxtin.

 

Zahiriddin Muhammad Temur naslidan,

Ayro yashab o'tdi yurtin vaslidan.

Obod etib yiroq hind diyorini,

Adolat atagan o'z shiorini.

 

Saltanat sultoni, adolatli shoh,

Nazmda Navoiydek tebratgan qalam.

Andijon sog'inchi, xayoli har chog',

Yuragini tirnab, tortdirgan alam.

 

Mirzo Bobur yodi hamisha hayot,

Dilimizda o'chmas mangu barhayot.

Muxlisa TURDIALIYEVA,

Buloqboshi tumanidagi

25-umumta'lim maktabi o'quvchisi.

 

VATAN SOG'INCHI

Qancha yurtlar kezdim yo'llari ravon,

Binolari go'zal, shahri guliston.

Ko'chalari obod bog'lari bo'ston,

Seningchalik emas, xur O'zbekiston.

 

Ko'rdim qancha savdo shoxobchalarin,

Qancha restoran-u disko  barlarin.

Baribir ko'ngillar taskin topmadi,

Andijonimchalik menga yoqmadi.

 

Baribir bu joylar menga begona,

O'zingsan, Vatanim o'zing yagona.

Mevalaring shirin, suvlaring zilol,

Xalqim mehnatsevar yashaydi xalol.

 

Vatanim, sog'indim ko'chalaringni,

Tandir non, somsa-yu kulchalaringni.

O'zingga teng kelmas hech qaysi bo'ston,

Sog'indim, men, seni, xur O'zbegiston.

 

Gulbahor MAMATQULOVA,

Andijon 1-son kasb-hunar

maktabi kutubxona rahbari.

 

Onam bo'lsaydi...

Yonimda chin do'stim - onam bo'lsaydi,

Hovlimiz to'ldirib, gulgun yursaydi.

Yuragim quvvati, ko'zimning nuri,

U bilan hayotim, bag'rim to'lsaydi.

 

Necha yil o'tsa ham, xayollarimda,

Onamning kelishin kutib yashayman.

Guldasta ilinib, ash'orlar bitib,

Dardimni ichimga yutib yashayman.

 

Abadiy yashaydi mushfiq, yagonam,

Jisman bo'lmasa-da, ruhan hamxonam.

Faqat yonimizdan ketdi yiroqqa,

Balki jannatlarga yetgandir onam.

 

Maryamxon MAMAJONOVA

 

Tanishuv

O'zimni yer deya ash'orlar bitdim,

Samolarga mengzab yashadim sizni.

Yulduzimsiz dedim, oyimsiz dedim,

Oftobga tengladim hissiz bir qizni.

 

Bugun yuragimga buyruqlar berdim,

Qalamim ko'ndirdim injiq so'zimga,

Osima mavzusin bir chetga surib,

Qisqa bir she'r yozdim bugun o'zimga.

 

Vatanim sevdim men,har kimdan ortiq,

Inonmay ustimdan kuldi yoronlar.

Ortimdan lab burib turganlar bo'ldi,

G'iybatlar yurtida sohibqironlar.

 

Ko'nglimni maskanlar qildi nogahon,

Rumiydek ishq ichra tili burrolar,

Ichimda yashaydi Shamsga qo'shilib,

Mansur Hallojlar-u, Yunus Emrolar.

 

Ruhim isyonkorlar toifasidan,

Doimo turadi qilichin qayrab,

Qachon bu zamona guliston bo'lar,

Bir zum yasharmanmi dilginam yayrab?

 

Va sevgi... yasharman ostonasida,

Kirmayman dadil bir qadamlar bosib,

Bu yerdan chiqmoqni qancha istadim,

Osima yo'l bermas yo'limni to'sib.

 

Tamomdir. Mana shu menman birodar,

Orangizda yashab yuribman sokin,

Kimningdir joniga tegib bo'lganman,

Kimlardir e'tibor bermaydi lekin.

 

Men juda g'ururi baland bir inson,

Mayda zarrasin ham yerga bermasman,

Bitgan ash'orlarim barisi yolg'on,

Men asli osmonman, zinhor yermasman!

Boburmirzo IMINJANOV,

ADU filologiya fakulteti talabasi.

 

Atirgulim

Zamin uzra nur sochgan quyosh,

Zavq keltirar chor tomonlarga.

Atirgulim, to'kmagin ko'z yosh,

Rahmim kelar shu yomonlarga.

 

"Nega?", de, savol ber: "nega unday?", de,

Bizda dil xiralik,ularda bazm,

Go'yo sen olamning ko'rki,chiroyi,

Sen go'zal bir qo'shiq, mumtozu nazm.

 

Gurkirab,bo'y cho'zgin azizim, erkam,

So'lmasin ildizing, yashnab-yayrasin.

Go'zallik baxsh etib, har nafas, har dam,

Misli ohangrabo kabi chorlasin.

 

Ruxshona MAHMUDJONOVA,

Asaka tumanidagi 52-umumta'lim maktabi o'quvchisi.

 

Hamid Olimjonni eslab...

Erta ko'klam, o'riklar gullaganda,

Chax-chax urib bulbullar sayraganda.

Varrak yasab, nabira yayraganda,

Hamid Olimjonni eslabsiz, opa.

 

Sadoqat ramziga qo'ydingiz haykal,

Bu ko'hna mavzuga berdingiz sayqal.

Va'daga vafo qilish qanchalar go'zal,

Hamid Olimjonni eslabsiz, opa.

 

Keng dunyo ahliga bo'lib ovoza,

Fikrlari tiniq, qalbi top-toza.

Barcha ayol sizdan olsin andoza,

Hamid Olimjonni eslabsiz, opa.

 

Ziyorat joyingiz bo'ldi-ku qabr,

Yillarkim yor bo'ldi qanoat, sabr.

Tilagim, ayollar chekmasin jabr,

Hamid Olimjonni eslabsiz, opa.

 

Sadoqat timsoli, bahor kuychisi,

Sizdan kelar nafis ko'klamning isi,

Yuraklarga solib vafo tuyg'usin,

Hamid Olimjonni eslabsiz, opa.

Nishonboy BOLTABOYEV,

Andijon shahridagi "Yog'du" adabiy maktabi a'zosi.

 

Vatan

Vatan, seni chindan sevaman,

Sen sevinchlar makonidursan.

Insonlarga nur ulashuvchi,

Qaro ko'zim qarog'idursan.

 

Bo'l hamisha hur, shodiyona,

Sen ko'zimning oqu-qorasi.

Ta'rifingga topolmayman so'z,

Axir, sensan qalbim porasi.

 

Shaharlaru qishloqlaringda,

Osmono'par binolar bisyor.

Har go'shangda qaynaydi hayot,

Chunki, sensan eng go'zal diyor.

Dilxumor OSTONAMIRZAYEVA,

Xo'jaobod tumani.

 

Farishtam onam

Ko'zlarida olam ma'nolar,

Qo'llarida mehnat qadog'i.

Sochlariga oralab oqlar,

Bolam, deya o'tadi chog'i.

 

Tabiiydir bari go'zallik,

Qarab turar nigohlar toza.

Avaylaydi meni shunchalik,

Farishtalar olar andoza.

 

Daryo ko'ngil, gul-gul yuz bilan,

Saharlardan ertaroq turib.

Yuzi kabi shirmoy non bilan,

Choy beradi jilmayib, kulib.

Tabassum MUSAYEVA,

Marhamat tumanidagi 1-son kasb-hunar maktabi o'quvchisi.

 

Onalarni qadrlaylik

 

Onalarni qadrlaylik biz,

Ular axir jannat peshtoqi.

Ta'zim aylang har bir o'g'il-qiz,

Umrin yo'li sochining oqi.

 

Yuzidag har bir ajinlar,

Chekkan dardu noladan darak.

Xavotirla uyqusiz tunlar,

Farzandini kutadi beshak.

 

Onalarni qadrlang, ular,

Firdavs bog'in farishtalari.

Qadamidan hatto gul unar,

Farzandlari jon rishtalari.

 

Ota-ona qadrini albat,

Yo'qotgandan keyin bilasan.

So'nggi umid, najot, deb faqat,

Tushlaringda intiq kutarsan.

 

Aziz do'stim, ota-onangni,

E'zozlagin, kamsitishdan qayt!

Kechiriming, sevgi izhoring,

Qabrigamas, qulog'iga ayt!

Inobatxon MAMADXOJIYEVA,

Qo'rg'ontepa tumanidagi

 

3-umumta'lim maktabi o'quvchisi.

Жиноят ва жазо

Оила - кичик бир жамият. Унинг раҳбари эркакдир. Бинобарин, оиланинг саодатли бўлиши шартларидан бири эрга итоатдир.

Баъзи эркаклар буни мутлақ ҳокимлик деб англайдилар. "Мен нимани хоҳласам, шу бўлиши керак" деб, шаръий ҳуқуқларини суиистеъмол қиладилар, ҳатто аёлларга зулм қилиш даражасигача етадилар ва буни, ўзларича, "шариат ҳукми" деб талқин қиладилар.

Турмуш қурганларига хали кўп бўлмаган ёш оилада содир бўлган мудҳиш воқеа жуда кўпчиликни ларзага солгани аниқ.

  Андижон шаҳрида яшовчи Тўхтасин Содиқов (исм-шарифи ўзгартирилган) арзимаган маиший муаммолар устидан жанжал кўтариб, шаръий никоҳидаги хотини Дилобарнинг оғир тан жароҳат олиши ва ҳаётдан бевақт кўз юмишига сабабчи бўлди.

Тўхтасин Содиқов Андижон шаҳридаги хонадонда турмуш ўртоғи Дилобар билан уйнинг саранжом-саришта эмаслиги юзасидан тортишиб қолади. Даҳанаки жанг Тўхтасиннинг Дилобарни дўппослашигача бориб етади. Тилини тиймаган хотиннинг адабини бериб қўймоқчи бўлган эр турли тўмтоқ жисмлар билан  ожизанинг бош ва танасидаги турли жойларга уриб, оғир шикаст етказади. Кўрсатилган биринчи ёрдамга қарамай Дилобар касалхонага олиб кетилаётган вақтда ҳаётдан кўз юмади.

Суд-тиббий экспертизаси хулосасида марҳума Дилобарда бош мия ёпиқ жароҳати, тери ости ва тўқималарга қон қуйилишлар, ўткир юрак-қон томир ва нафас етишмовчилиги, шилинма жароҳатлар, умуман, ҳаёт учун хавфли бўлган оғир тан жароҳатлари  етказганлиги қайд этилди.

Жиноят ишлари бўйича    Марҳамат туман суди томонидан судланувчи Содиқов Тўхтасин Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 104-моддаси 3-қисми "д" банди билан 9 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинди ҳамда жазони қаттиқ тартибли колонияларида ўташи белгиланди.

Рўзғордаги арзимас икир-чикирларни деб жанжал кўтариш, ўз жуфти ҳалолига куч ишлатиш, уриш ҳеч қачон яхшиликка олиб келган эмас. Хотинининг қотилига айланган эр ғазабига эрк беришдан олдин унинг оқибатини ўйлаганида эди мудҳиш ҳолат содир бўлмасди.

Абдурашид ИСАҚОВ,

Жиноят ишлари бўйича Марҳамат туман

 

судининг раиси.

"Назм ва наво" ойлиги

Вилоятимиздаги      умумтаълим мактабларида февраль - "Назм ва наво" ойлиги, деб эълон қилинган бўлиб, ойлик доирасида таълим муассасаларида улуғ шоир Алишер Навоий таваллудининг 580 йиллига ҳамда шоҳ ва шоир, Андижон фарзанди Заҳириддин Муҳаммад Бобур таваллудининг 538 йиллиги кенг нишонламоқда.

Равшаной Жўрабоева раҳбарлик қилаётган ва 3 минг нафардан зиёд ўқувчи таҳсил олаётган Андижон шаҳридаги 11-умумтаълим мактабида ҳам ғазалхонлик кечалари, адабий, маънавий-маърифий тадбирлар ўтказилмоқда.

Мен мазкур мактабда узоқ йиллардан буён бошланғич синфларга дарс бериб келаман. Ҳозирда ўзим ўқитаётган 3 "Б" синфида 31 нафар ўқувчи таҳсил олади. Уларга улуғ бобокалонимиз Бобур, унинг ҳаёти ва ижоди, бобурийлар сулоласи амалга оширган ибратли ишлар ҳақида гапириб бердим. Жумладан, ёш Бобур 12 ёшида тахтга ўтиргани, шоҳ ва саркарда сифатида умрини жангу жадаллар билан ўтказган бўлсада,  шоир, олим сифатида жуда кўп асарлар, ғазал ва рубоийлар ёзганлиги ҳақидаги ҳикояларимни жажжи ўқувчилар жон дили билан    тингладилар.  

Ўқувчиларга Бобурнинг ғазал ва рубойиларидан айтиб, уларга ана шу ғазаллардан намуналар ёдлашларини уйга вазифа қилиб бердим. Аксарият ўқувчиларим улуғ шоирнинг Ватан, она юртига муҳаббати баён этилган ғазалларни ёдлаб айтиб бердилар.

Заҳириддин Муҳаммад Бобур таваллуд куни эса ўқув ишлари бўйича директор ўринбосари Малоҳатхон Дадабоева бошчилигида Андижон вилоят Қўғирчоқ театрида намойиш этилган "Шерюрак ёки Бобур ҳақида қисса" деб номланган спектаклни томоша қилдик. Бобурнинг болалиги, унинг билимдон, зукколиги акс этган мазкур спектакль нафақат болаларда, балки биз ўқитувчиларда ҳам катта таассурот қолдирди.

Бобур ҳақидаги маълумотлар, қўғирчоқ театрига саёҳат болажонларнинг улуғ аждодимиз ҳақидаги тасаввурларини бойитишга, қалбларида улуғ аждодларимизга, она Ватанимизга бўлган муҳаббатини мустаҳкамлашга ёрдам берди.  

Мохидилхон ҲОЗИРОВА,

Андижон шаҳридаги

11- умумтаълим мактаби бошланғич синф

 

ўқитувчиси.

Орамиздаги одамлар

Абдуманноб ака Асронов қадимий тангалар ва эски буюмларни йиғишга қизиқади. Унинг коллекциясида 2 мингдан зиёд қадимий тангалар, 100 дан зиёд хум, кўза, лаган, шамчироқ каби тарихий рўзғор буюмлари, 215 та давлатнинг тангалари бор. Абдуманноб ака коллекциясидаги илк тангани бундан 52 йил муқаддам совға сифатида олганини эслайди.

- Ўшанда ҳарбий хизматдан қайтаётган эдик, - деб ҳикоя қилади коллекционер.  - Тошкентлик хизматдошим Германия давлати тангасини совға қилди. Мана, ўшандан буён танга йиғиб келаман. Улар орасида 9-асрда зарб этилган Сомонийлар тангаси, 10-асрдаги Қорахонийлар тангаси, Амир Темурнинг Султон Маҳмуд билан биргаликда зарб этган тангаси ҳам бор. Мана булар эса Қўқон хони Худоёрхоннинг ярим мисқоллик кумуш тангалари. Яна Бухоро амири Абдулахатхон замонида чиқарилган танга, бундан  ташқари1469 йилда Фарғона вилояти ҳокими бўлган, Бобурнинг отаси - Умаршайх Мирзо даврида зарб этилган танга ҳам бор.

Коллекциядаги энг қадимий танга эса эрамизнинг 1-асрига тегишли. Абдуманноб аканинг тангалари орасида Бобурийлар сулоласи вакили Ҳумоюн Мирзонинг Ражастонда зарб этдирган кумуш тангаси ҳам ўрин олган.

- Шу тангамни жуда яхши кўраман. Бир томонига ҳиндча ёзилган, бир томонида отнинг тасвири бор, - дейди коллекционер.

Абдуманноб ака пенсияга чиққунига қадар  Андижон механика заводида оддий ишчи бўлиб ишлаган. У коллекция тўплаш учун қишлоқма-қишлоқ, хонадонма-хонадон кезиб юришига тўғри келгани, буюм ва тангаларни сотиб олиш учун ойлик маошининг охирги тийинигача сарфлаганини таъкидлайди.

-      Бу машғулот менга аввалига хобби эди, энди эса ҳаётим мазмунига айланган, - дейди фахр билан Абдуманноб Асронов. - Ўтган йили вилоят ҳокимлиги менга Андижон шаҳридаги Регистон майдонидан музей ташкил қилишим учун хона ажратиб берди. Шу ерга қадимий буюмлар ва тангаларимни жойлаштирдим. Шунингдек, музей билан ёнма-ён хонада мўъжазгина кутубхона очдим. У ерда жуда кўп ноёб китобларим бор.

Ҳар куни китобга қизиққан, нодир буюм ва тангаларни кўришни истаган кишилар келиб, музейни томоша қиладилар. Саёҳатга келган чет эллик меҳмонларни Абдуманноб аканинг бебаҳо китоблари орасида сақланаётган "Хамса" асари айниқса, қизиқтириши табиий. Алишер Навоийнинг бу нодир асари 1905 йилда чоп этилган бўлиб, ҳозирча бу китобни ўқий оладиган одам топилгани йўқ.

Ҳозир Абдуманноб ака 72 ёшда. Соғлиги яхши бўлмаса-да, бирон жойда нодир буюм ёки танга борлиги ҳақида эшитса, коллекциясини бойитиш учун шогирди Дилшодбекни чақириб, дарҳол йўлга отланади.

 

 

Раҳимжон ХЎЖАМБЕРДИЕВ

Муаллим минбари

Биология, физика, кимё фанлари - табиат ва унинг қонун-қоидалари, сир-синоатлари ҳақида муфассал билимларни ўргатадиган, бир-бири билан бевосита боғланган табиий фанлар ҳисобланади.

Умумтаълим мактабларида январь ойида биология, кимё, физика фанлари тадбирларини ўтказиш режалаштирилади. Фанлар ойлигида қатор тадбирлар, очиқ дарслар ўтказилиши анъанага айланган. Синфлар ўртасида деворий газеталар, рефератлар танловлари, "Заковат", "Тафаккур" баҳслари, ижодий мусобақа, учрашув ва суҳбатлар уюштирилади.

Ўқувчига табиатдаги гўзалликни эмоционал идрок этиш, тушуниш, ўзининг бадиий-нутқий фаолиятида гўзаллик элементларини ижодий акс эттириш малакаларини шакллантириш - таълим ва тарбия жараёнининг мазмуни, унда қўлланиладиган услубларга боғлиқ.

Ёш авлодни ҳар томонлама қобилиятли, истеъдодли ва энг асосийси, ўз Ватанига содиқ инсон қилиб тарбиялаш - "Кадр-лар тайёрлаш Миллий дастури"нинг бош вазифаларидан бири ҳисобланади. Ўқувчиларга ДТС асосида таълим-тарбия бериш билан бир қаторда, уларни Ватанимизнинг табиий бойликларини муҳофаза қилишга ўргатиш - табиий фанларнинг асосий вазифаларидан биридир.

Ўзбекистон замини, табиий бойликлари, об-ҳавосини асраб-авайлаш, табиат билан жамият ўртасидаги ўзаро боғлиқликни тушунтириш инсон саломатлигининг асосий омили ҳисобланади.

 Мактабимизда ўқувчиларни атроф-муҳит билан таништириш, табиатни муҳофаза қилишга ўргатиш дарс ва дарсдан ташқари тўгарак машғулотларида амалга оширилади. Табиат ва унинг муҳофазасига боғлиқ мавзу, табиатга меҳр-муҳаббат уйғотиш "Маънавият" дарсларида "Она табиатни асрайлик!" деб номланган давра суҳбатлари, табиат қўйнига саёҳатлар жараёнида ўқувчиларга тушунтириб борилади. Ўқувчиларнинг саъй-ҳаракатлари билан синфларда "Жонли    бурчак"лар ташкил қилинади.

Фан ойлиги доирасида мактабимизда ўтказилган "Сув ҳавзаларини ифлосланишдан сақлаш" мавзусидаги суҳбатда ўқувчиларга чучук сувни тежаш ва ундан ўринли фойдаланиш ҳақида тушунчалар берилди.

Кимё фанидан 7-9-синфлар учун дарсликлар яратган олимлар, муаллифлар ҳақида ҳикоя қилувчи кўргазма, қишлоқ шифокорлари билан саломатликни асраш, айни дамда турли касалликлардан сақланишга доир қизиқарли давра суҳбатлари каби қатор тадбирлар ўқувчиларнинг фанлардан олаётган билимларини янада мустаҳкамлашга, она табиат, унда кечадиган табиий жараёнлар ҳақидаги тасаввурларини бойитишга хизмат қилмоқда.

Физика табиий-илмий       таълимнинг асоси сифатида биргаликда оламнинг физик манзарасини ташкил этувчи жараённи ўрганиш назария билан боғлиқ илмий фикрлашни шакллантиришда муҳим аҳамият касб этади.  Мактабда лаборатория ўқув машғулотлари учун виртуал лабораториялар ишлаб чиқилди ва интеллектуал мулк агентлиги томонидан патент олинди. Фан ойлиги давомида республика ва халқаро оммавий ахборот воситаларида(рус ва инглиз тилларида) фанга доир бир неча мақолалар эълон қилинди. "Получение структура и электрофизические свойства твёрдого раствора" мавзусидаги мақола ана  шулар жумласидандир.

"Замонавий микроэлектрониканинг ривожланишида фан, таълим ва инновация интеграцияси" мавзусида ташкил қилинган илмий анжуманга "Зол-гель жараёнлари асосида олинган нано материаллар" деб номланган мавзуга оид туркум мақолалар тақдим қилинди.

Мактабда "Ёш биологлар", "Ёш физиклар", "Ёш кимёгарлар" тўгараклари фаолияти йўлга қўйилган. Ўқувчиларимиз фан олимпиадаларининг туман, вилоят босқичларида муваффақиятли иштирок этиб келмоқдалар.

"Қишлоғимизни туризмга айлантирамиз" мавзусида         расмлар кўрик-танлови ўтказилиб, унда ўқувчилар ўзлари яшаб турган баҳаво ва қадимий зиёратгоҳлардан бири бўлган Имом ота, тоғли ҳудуднинг гўзал манзараларини тасвирлашга ҳаракат қилдилар.

Хулоса қилиб айтганда, фан ойлиги тадбирлари - табиатда юз берадиган ўзгаришлар, саломатликни сақлаш учун билиш зарур бўлган омиллар, атроф-муҳит муҳофазасини сақлашга ҳисса қўша олиш борасидаги ўқувчиларнинг билимларини бойитишга ёрдам беради.

 

Моҳидил ҚОРАБОЕВА,

Муҳаммадзоҳир ЎРИНБОЕВ,

Хўжаобод туманидаги

 

12-умумтаълим мактаби ўқитувчилари.

Бобур номидаги Андижон вилояти театрида "Алишер Навоий ва Заҳириддин Муҳаммад Бобур издошлари" деб номланган ғазал айтиш танлови ўтказилди.

Буюк мутафаккир, шоир Алишер Навоий таваллудининг 580 йиллиги ҳамда шоҳ ва шоир Заҳириддин Муҳаммад Бобур таваллудининг 538 йиллиги муносабати билан ўтказилган мазкур танловда вилоятдаги олий таълим муассасалари талабалари иштирок этиб, улуғ шоирлар ғазалларини ёддан, чиройли айтиш бўйича ўзаро беллашдилар.

Иқтидорли, ижодкор, адабиётга, шеъриятга қизиқадиган талабалар улуғ ижодкорлар ғазалларини айтиш ва Навоий ва Бобур ижоди бўйича савол-жавоблар доирасида ўзларининг билим ва салоҳиятларини намойиш этди. 

Якунда 15 нафар талаба "Андижон ёшларни бирлаштиради!" шиори остида ўзказиладиган фестиваль доирасида тақдирланиш учун тавсия этилди.

Fолиб ва барча иштирокчиларга китоблар совға қилинди.

 

Асадбек Хусанов

Заҳириддин Муҳаммад Бобур таваллудининг 538 йиллиги муносабати билан Андижон вилояти қўғирчоқ театри жамоаси томонидан "Шерюрак ёки Бобур ҳақида қисса" деб номланган спектакль намойиш этилмоқда.

Театрнинг бадиий раҳбари Мансурбек Рўзиев сценарийси асосида режиссёр Дилмурод Шайхов томонидан саҳналаштирилган спектакль  тарихий фактларга асосланган ҳолда, ёш томошабинларга мос, эртак тарзида саҳналаштирилган бўлиб, Бобур Мирзонинг туғилиш онларидан тахтга ўтиргунича бўлган жараёнлар қизиқарли воқеалар асосида намойиш этилади.

Тарихий жанрда саҳналаштирилган, қизиқарли воқеалар акс эттирилган ушбу спектакль буюк бобомиз, шоҳ ва шоир Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг болалиги ҳақида ҳикоя қилади.

Спектакль жажжи томошабинлар қалбида ватанпарварлик, одиллик, тўғрисўзлик, жасур ва мардлик туйғуларини  мустаҳкамлашга, яхшилик доимо ёмонлик устидан ғалаба қозонишига ишончни мустаҳкамлайди.

Спектаклда Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг ижоди - рубоий ва ғазаллардан кенг фойдаланилган.

Театр жамоасининг улуғ шоир таваллудининг 538 йиллигига туҳфаси бўлган ҳамда февралнинг охирига қадар намойиш этиладиган мазкур спектакль болажонларда унутилмас таассуротлар қолдирмоқда.

 

 

Гулпари ШАРИПОВА

Орадан қарийб беш юз йилдан ортиқроқ вақт ўтган бўлса-да, Навоий ҳазратлари ўзбек халқининг фахри, тилимизнинг асосчиси, маънавиятимизнинг гултожи, шеърият мулкининг султони дея, эътироф этиб келинади.

Навоий ижоди гўё бир уммондир. Ирмоқлар уммондан баҳра олиб яшнагани каби, Навоий ижодини ўрганиш, асарларини таҳлил қилиш бугунги кун ёшларини ҳар жиҳатдан етук ва баркамол этиб тарбиялашда, уларнинг маънавий дунёсини бойитишда муҳим аҳамият касб этади. Уларни бурч, масъулият, Ватанга муҳаббат, ота-онага ҳурмат руҳида тарбиялашда, ёшлар онгига миллий ғурурни сингдиришга ёрдам беради.

Навоий асарларининг умрбоқийлигининг сири ҳам асарларида илгари сурилган умумбашарий ғоялар, юксак ахлоқий фазилатлар, комиллик ва инсонпарварликдир.

Бобокалонимиз ҳар бир асарида инсонийликнинг масъулияти ва шарафи ҳақида сўз юритади. Ёшларни илм олишга,  илмли бўлишга ундайди. Намунали жамият қуришда, унинг ривожида ҳар жиҳатдан етук ахлоқли, илм-маърифатли ёшларнинг ўрни беқиёслигини таъкидлайди. Айниқса, ота-онага бўлган ҳурмат-эҳтиромни инсон одобини белгиловчи юксак фазилат деб билади.

Иста ато йўлида фидо жон қилмоқ,

Қуллуқ аноға ҳам улча имкон қилмоқ,

Зуҳди абад истасанг фаровон қилмоқ,

Бил они ато-аноға эҳсон қилмоқ.

Дарҳақиқат, ота-онага ҳурмат кўрсатиш, уларни тириклигида қадрлаш комиллик белгисидир.

Фарзанд ато қилуғин чу одат қилғай,

Ул одат ила касби саодат қилғай,

Ҳар кимқи отоға кўп риоят қилғай,

Ўғлидин анга бу иш сироят қилғай.

Навоийнинг таъкидлашича, отанинг хизматини қилган, унга ғамҳўрлик ва меҳрибонлик кўрсатган фарзанд     саодатмандир. Унинг отасига қилган яхшиликлари ўзига ҳам  фарзандларидан қайтади. Аксинча бўлса, отани қадрламаса, фарзандлик бурчини бажармаса, афсус ва надоматда ўтгай.

Биз - устозлар ёшларимиз онгу-шуурига ҳазрат Навоий асарларини, улардаги илгари сурилган ғояларни нечоғлик кўп сингдирсак, улуғ бобомиз ижодларига муҳаббат ва ҳавас уйғота олсак, улар албатта теран фикрли, ҳар томонлама етук ва баркамол инсонлар бўлишлари шубҳасиз.

 

Наргиза FОЗИЕВА,

 

Балиқчи педагогика коллежи ўқитувчиси.