Андижон шаҳар тиббиёт бирлашмаси тизимидаги муассасаларда 2786 нафар хотин-қиз фаолият кўрсатмоқда. Уларнинг 441 нафарини врачлар, 1751 нафарини ўрта, 594 нафарини эса кичик тиббиёт ходимлари ташкил этади.

Бирлашма хотин-қизлар қўмитаси бошланғич ташкилоти томонидан аёлларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш, уларга қулай иш шароитлари яратиш, мавжуд муаммоларни бартараф этиш, опа-сингилларимизни ҳар жиҳатдан қўллаб-қувватлаш борасида қатор ишлар олиб борилмоқда.

Бошланғич ташкилотимизнинг 7 нафар хайъат аъзоларининг ҳар бирига алоҳида вазифалар тақсимланган. Улар бирлашма тизимидаги  даволаш-профилактика муассасалари хотин-қизлар бошланғич ташкилотлари раислари билан ҳамкорликда белгиланган ишларни амалга ошириб келмоқда. Айниқса, "Соғлом она ва бола йили" Давлат дастурида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Жумладан, шаҳардаги 74 та маҳалла аҳолиси саломатлигини сақлаш, уларнинг тиббий билим ва саводхонлигини юксалтиришга қаратилган тадбирлар, шунингдек, умумтаълим мактаблари, академик лицей ва коллежларда   "Хавфсиз йуналиш" шиори остида ўқувчилар билан савол-жавоб ва мулоқотлар ўтказилиб, олган билимлари юзасидан тестлар ўтказилди. "Репродуктив саломатлик", "Соғлом турмуш тарзи", "Эрта турмуш қуришнинг салбий оқибатлари", "Шахсий гигена қоидалари" мавзуларида 33 та коллежда учрашувлар ташкил қилинди.

Бирлашма тизимидаги даволаш-профилактика муассасалари томонидан шу кунгача 61681 нафар туғиш ёшидаги аёллар чуқурлаштирилган тиббий кўрикдан ўтказилиб, экстрогенетал касалликлар аниқланган аёлларнинг 20746 нафари амбулатор тартибда, 596 нафари стационар шароитида соғломлаштиришга жалб қилинди. Шаҳарда фертиль ёшидаги аёллар ўртасида исталмаган ҳомиладорликнинг олдини олиш борасидаги ишлар ҳам изчил олиб борилмоқда.

Қўмитамиз қошида "Ораста қизлар" тўгараги самарали фаолият олиб бормоқда. Тўгарак машғулотларида ёшларга гиёҳвандик, эрта ва қариндошлар ўртасидаги никоҳларнинг салбий оқибатлари ҳақида кенг маълумотлар берилмоқда.

Вилоят онкология диспансери онкогинекологлари ва шаҳар тиббиёт тизимида фаолият олиб бораётган акушер-гинекологлар ҳамкорлигида хавфли ўсма ва ўсмаолди касалликларини аниқлаш мақсадида ўтказилган худудий кўрувлар ҳам ижобий натижалар берди. Кўрув натижасида 4 нафар аёлда ўсмаолди касаллиги аниқланиб, улар соғломлаштиришга жалб этилди.

Аҳоли орасида юқумли касалликлар тарқалишининг олдини олиш, гўдаклар ногиронлиги ва ўлимини камайтириш мақсадида шаҳар прокуратураси ҳамда Андижон давлат тиббиёт институти профессор-ўқитувчилари билан ҳамкорликда "Фарзандлари соғлом юртнинг келажаги  порлоқдир" мавзусида тадбирлар ўтказилди. Бунинг натижасида йилнинг биринчи ярмида болалар ўлими ҳолатлари кескин камайди.

Бундан ташқари, бошланғич ташкилотимиз "Энг намунали хотин-қизлар қўмитасининг бошланғич ташкилоти" танловининг республика босқичида ғолиб чиқиб, Ўзбекистон хотин-қизлар қўмитасининг 1- даражали дипломи билан тақдирланди.

Бундай натижаларга эришишимизда аёл шифокорларимиздан 2- туғруқ комплекси дояси Муҳаббат Абдужалилова, чақалоқлар бўлими мудири Маҳпиратхон Аҳмедова, 1- туғруқ комплексидан Хилола Сатторова, 3- оилавий поликлиникадан Минаввар Самсақова, 1- поликлиникадан Гуласал Яқубованинг хизматларини алоҳида эътироф этиш жоиз.

Муҳаррамхон РАҲМОНОВА,

Андижон шаҳар тиббиёт бирлашмаси хотин-қизлар қўмитаси бошланғич ташкилоти раиси, вилоят кенгаши депутати.      

(39- сон, 2016 й.)

Айни кунда Андижон шаҳар тиббиёт бирлашмаси томонидан "Соғлом она ва бола йили" Давлат дастурида белгиланган вазифалар, шунингдек, мамлакатимизда аҳоли саломатлигини муҳофаза қилишга қаратилган Президентимиз фармон ва қарорлари, ҳукумат қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳамда вилоят  соғлиқни сақлаш бошқармаси буйруқ ва топшириқлари  ижросини таъминлаш бўйича муайян ишлар олиб борилмоқда.

Натижада аҳоли саломатлигини сақлаш, умуман, фаолиятимизнинг барча йўналишларида ижобий кўрсаткичларга эришилмоқда.

Айни кунда бирлашмамиз тизимида фаолият олиб бораётган 4 та шифохона, 9 та поликлиникада меҳнат қилаётган 618 нафар шифокорларимиз, 1600 нафар ўрта тиббиёт ходимлари - ҳамшираларимиз Андижон шаҳрида истиқомат қилувчи 420 минг нафарга яқин аҳолига сифатли тиббий  хизмат кўрсатиб келмоқда.

Жумладан, жорий йилнинг биринчи ярмида 23 минг 300 нафардан ортиқ фуқаро бевосита шифохоналарда даволанган бўлса, 174 минг нафарга яқин  фуқаро      поликлиникаларимиз хизматидан фойдаланди, шифокорларимиз 247373 нафар беморнинг уйига бориб тиббий хизмат кўрсатди.

Кейинги йилларда деярли барча тиббий муассасаларимизда қурилиш-таъмирлаш ишлари бажарилиб, беморлар учун қулай шарт-шароитлар яратилди. Хизмат кўрсатиш сифати ва савияси тубдан яхшиланди. Хусусан, 2015-2016 йилларда "Саломатлик-3" лойиҳаси доирасида тизимдаги даволаш профилактика муассасалари автоклав, қуритиш шкафи, центрофуга, электрон ЭКГ, дистиллятор, офтоларингориноскоп, вакциналарни сақашга мўлжалланган махсус совуткичлар, гинекологик, хирургик жамлама сингари 22 турдаги замонавий тиббий жиҳозлар билан таъминланди. 1-, 7- поликлиникаларда зарарсизлантириш бўлимлари ишга туширилди. Натижада касалликларни эрта аниқлаш ва самарали даволаш имкониятлари янада кенгайди. Айниқса, гепатит, грипп, ўткир юқумли ичак касалликларининг олдини олиш ва даволашда яхши натижаларга эришилмоқда.

Йилнинг  биринчи ярмида 62 минг нафарга яқин фертиль ёшидаги аёллар чуқурлаштирилган тиббий кўрикдан ўтказилиб, экстрагенитал касалликлар аниқланган беморлар соғломлаштиришга жалб қилинди.

Шаҳар кўп тармоқли марказий поликлиникаси томонидан 1828 нафар никоҳланувчи ёшлар тиббий кўрикдан ўтказилди. Шунингдек, шифокорларимиз маҳаллаларида истиқомат қилувчи ногиронлар, якка-ёлғиз яшовчилар, уруш ва меҳнат фахрийлари хонадонларига бориб, соғликларини доимий назорат қилмоқдалар. Шаҳардаги умумтаълим, ихтисослаштирилган ва махсус мактабларда таҳсил олаётган 60 минг нафарга яқин ўқувчилар ўртасида 9 турдаги соха мутахасислари томонидан чуқурлаштирилган тиббий кўрик ўтказилганлиги келажагимиз эгалари бўлган ёшлар саломатлигини сақлашга қаратилган ишларнинг бир намунасидир.

Маҳаллалар ҳамда таълим муассасаларида соғлом турмуш тарзини шакллантириш, фуқаролар, айниқса, ёшларнинг тиббий билим ва саводхонлигини ошириш, эрта ва қариндошлар ўртасидаги никоҳларнинг олдини олиш борасида кенг кўламли тарғибот-ташвиқот ишлари олиб борилмоқда. Жумладан, "Эрта турмушнинг салбий оқибатлари", "Тўғри овқатланиш - саломатлик гарови", "Йод танқислиги касаллиги", "Руҳий саломатлик", "Камқонлик - хасталикларнинг боши", "Гиёҳвандлик - аср вабоси"  сингари қатор мавзулардаги учрашув, давра суҳбати ва тадбирлар мазкур йўналишдаги ишлар самарадорлигини оширмоқда.

Бирлашмамиз эришаётган ютуқларга тизимимиздаги барча тиббий муассасалар муносиб ҳисса қўшмоқда. Кўплаб шифокорларимиз фидойилик кўрсатиб меҳнат қилаётганликлари барчамизни қувонтиради. Хусусан, шаҳар болалар шифохонаси шифокори Илёсбек Ашуров, ҳамшира Гавҳарой Тешабоева, Исторахон Тешабоева, 1-туғруқ комплекси бош шифокори Оксана Елецкая, 2- туғруқ коплекси шифокори Моҳирўя Алимова, 3- оилавий поликлиника бош шифокори Мухаррамхон Раҳмонова, умумий амалиёт шифокори Ф. Бурундуқова, ҳамшира  М.Тоштемирова, 5- оилавий поликлиника ҳамшираси Муяссар Абдураҳмоновалар самарали меҳнатлари учун "Ўзбекистон Республикаси мустақиллигининг 25 йиллиги" кўкрак нишони билан тақдирландилар.

Бундан ташқари, 2- туғруқ комплексидан Феруза Мадаминова, 2- болалар шифохонасидан Хуррият Хўжамова, 1- оилавий поликлиникадан Азиза Аҳмедова, 5- оилавий поликлиникадан Ёрқиной Хўжаева, 6- оилавий поликлиникадан Раъно Абдураҳмонова, марказий поликлиникадан Нурия Исоқова, 7- оилавий поликлиникадан Махфуза Ҳамрақулова,  8- оилавий поликлиникадан Махфуза Йўлчиева каби шифокорларимиз фаолликлари, ибратли фаолиятлари билан ҳамкасбларига намуна бўлмоқдалар.

Халқимиз, фуқароларимиз саломатлиги мамлакатимизнинг энг катта бойлиги. Ана шу бойликни асраб-авайлаш йўлида зиммамизга юклатилган вазифани аъло даражада бажариш учун бор имкониятларимизни ишга солиб меҳнат қиламиз.

Тоҳиржон ЗОКИРОВ,                                                                       

Андижон шаҳар тиббиёт бирлашмаси бошлиғи.

(39- сон, 2016 й.  Эътибор ва ҳиммат)

Таълим, фан ва маданият ходимлари касаба уюшмаси Андижон шаҳар кенгаши томонидан мустақиллигимизнинг йигирма беш йиллиги муносабати билан 140 нафар уюшма аъзоларига озиқ-овқат маҳсулотлари ва 132 нафар аъзога эсдалик совғалар берилди. Шунинг-дек, Андижон давлат тиббиёт институти қошидаги 2- сон академик лицейининг иқтидорли ўқувчиси Иброҳимжон Усупжоновга касаба уюшмаси стипендияси тақдим этилди.

Касаба уюшма кенгаши бундай хайрли ишларни давом эттириб, халқ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш Андижон шаҳар бўлими билан ҳамкорликда Избоскан, Қўрғонтепа туманларида пахта йиғим-теримида иштирок этаётган ва биринчи терим ўн кунлиги якуни бўйича йиғим-теримида фаол қатнашган Андижон шаҳридаги қатор умумтаълим ва мактабгача таълим муассасаларининг ходимлари бўлган 78 нафар илғор теримчиларни эсдалик совғалар билан тақдирлади.

Ф. МАМАНАЗАРОВ.

(ҲИКОЯ)

"Туш...бу -туш, фақат туш, уйғонишим керак, албатта, уйғонишим керак..."

Алижон ўзининг нимқоронғу хонасида ўтирганини сезиб турса ҳам, ҳатто нохуш бир ҳидни димоғига туйса ҳам, бу даҳшатли воқеалар ўнгида рўй берганини тан олгиси келмасди. Ахир қандай қилиб...

Кўз олдига ўғлининг эндигина тили чиққан пайтлари келарди. Хотини: "Адаси" деб мурожаат қилса, Fанижон ҳам ширингина қилиб: "Адаси" деб қўярди. Бу гапни бир кунда бир неча марта такрорлашиб, ҳар гал мазза қилиб кулишарди. Биринчи қадам ташлаганлари... Хонтахтани ушлаб, оёқлари титраб, аста-секин ўрнидан турарди.

-    Бунингизнинг жони жуда қадрли, - дерди хотини. Ҳақиқатан ҳам , сал каттароқ бўлгач, кўчада у ер-бу ерга тегиб бармоғи тилиниб кетса ҳам:

-    Адажон, қўлим қон... - дея бўкириб йиғлаб келарди...

Алижоннинг юраклари узилгудай бўлди. Энди нима қилади? Энди қандай яшайди? "Fанижонни ўлдириб қўйибсизку, э, Худойим!" дея кўксига муштлаб йиғлаётган Ҳафиза кўз олдига дам-бадам келар... "Fаниш, Fаниш, кўзингни оч", дея додлаётган Ҳафиза... Энди хотини билан қизининг кўзига қандай қарайди? "Жаҳл устида..." деган баҳона оқлайдими қилмишини...

* * *

- Компьютер эмас, бир ғалва сотиб олибмизда, адаси. "Пароль" дегани бўлар экану, ўшанга қўйиб қўйинг... - Ҳафиза хуноби чиқаётган эрига қараб: - Ўзи юрагингиз ёмон, нима қиласиз сал нарсага асабийлашиб...

- Сенга сал нарсами бу? Янги компьютер... қотиб ётибди. "Мишка"сини минг айлантир, барибир, нимага? Анавиларинг ичини ҳар балога тўлдириб ташлашган. Бир пулга қиммат киноларми-ей, одам боласи нималигини англай олмайдиган мусиқа, қўшиқми... Ҳар хил алфозда тушган расмлар.... Компьютер эмас, ахлатхона!

- Вой, адаси-ей, нега ўз болаларингизни "анаавиларингиз" дейсиз?! Ҳаммасини ўчиринг-да, фақат ўзингизнинг лойиҳаларингизни қолдиринг.

- Ўзларига индамай ўчириб ташласам, қиёмат бўлади-ку! - Алижон асабийлашса, қон босими кўтарилиб кетишини билса-да, аччиқдан ўзини тўхтата олмади. Болалари бировдан кам бўлмасин деб, нафақага чиқса ҳам, ишидан узилмади. Директор ўзининг шогирди бўлгани учун ҳам лойиҳаларни уйига олиб келиб чизишга рухсат берди. Мукофот, у-бу қилиб компьютер олишга қарашиб юборди. Бу матоҳни олиб келган куниёқ Ҳафиза болаларига унга тегмасликни тайинлади. Аммо бу гап фарзандларга кор қилмади. Ўзлариники етмагандай, ўртоқлари ҳам "реферат" деб кунда-шунда бўлиб қолишди. Ўзи шунингсиз ҳам ота-болалар ўртасидаги танг муносабат баттар таранглашди.

Бундай ҳолатлар ортидаги тортишувларда Ҳафизанинг ҳам қон босими кўтарилиб кетади. "Уларнинг ёшида эҳтимол биз ҳам шунақа бўлгандирмиз. Ота-онамиз ҳам  дилидан ўтганини ҳар доим ҳам сезавермаганмиз. Фожеага айлантирмаслик керак буни", Ҳафиза ўзини-ўзи сиқадиган ҳолатдан олиб чиқиб кетгиси келади.

* * *

Хонада сигарета дудлари сузиб юрарди. Алижон эшикдан кириши билан асабийлаша бошлади. Чунки эрталаб Ҳафиза:

-    Адаси, кечқурун овқатга пиёз йўқ, - деганида:

-    Ўғлингга айт, кўриб турибсанку, бир марта кўчага чиқсам, оёқларим шишиб кетяпти, - деб тўнғиллади.

Ота-онаси орасидаги гап-сўзни эшитиб турган Fанижон:

-    Менинг вақтим йўқ, совуқда  шилқиллаб бозор-мозор қилиб юргани. Таксига пул берсаларинг, бошқа гап, - деди.

-    Эшагидан тушови қиммат, 3 кило пиёз олиб, 3000 сўмга таксида келасанми? Нима сен Мирзакаримбойнинг ўғлимисан? Ё отангнинг аҳволини билмайсанми?

-    Афсуски, ота танлаш ихтиёримда эмас, бўлмаса, Мирзакаримбойни танлаган бўлардим. Пиёзсиз пишираверинг, ойи, ҳеч нарса қилмайди, - деди Fанижон.

Мана энди ўзи инқиллаб пиёз кўтариб келса, Fанижон ўртоқлари билан компьютер қаршисида ўтирибди. Мусиқа баланд. Ўртоқлари сал ўнғайсизлангандай, бир-иккитаси минғиллаб салом бергандай бўлди. Бироқ Fанижон қилт этмади. Ўғлининг отам келдими, ит келдими қабилидаги муомаласи жонидан ўтиб кетди. Бунинг устига ошхонадаги манзара баттар ўлганнинг устига тепган бўлди. Боз устига товада ёғ, човгум қайнаб қорайиб кетган. Ошхона столидаги ёғ юқи тақсимчалар, тухум қолдиқлари, бурда нон, ювиқсиз идишлар...

Алижоннинг миясига қон урди. Ўғлининг мактабга бормаганини билгач, ўртоқларини ҳайдаб чиқарди. Улар чиқиб кетгандай кейин ҳам ўзини босолмади. Уйни бир қатор тозалаб, айланиб ховурини босиб келиш илинжи билан кўчага чиқди. У кетаркан хаёлидан ўтказарди: "Иккала боламни ҳам олдимга олиб бир яхшилаб гаплашиб олишим керак. Ахир қизим мактабни тугатяпти. Ота-онам уйда демай, соатлаб телефонда гаплашади". Йўқ, Алижон қизини енгилтабиат деб ўйламайди. Ўртоқлари бўлса бордир, ўғли бутунлай масъулиятсиз...

Алижон кунда ичмасди. Ўша куни ичди. Қоронғу тушгач, уйига келди. Ҳанифа ҳам, Fанижон ҳам йўқ. Яна хотини билан болалари тўғрисида кўп тортишиб ўтирмай, кириб ётди. Қанча ётди, билмайди. Баланд мусиқа овозидан уйғониб кетди. Ўғлининг телефони жиринглаётган экан. "Fани, Fани!" деб ўғлини уйғотмоқчи бўлди. Гуп этиб ароқ ҳиди келди. Алижон ўғлининг ёқасидан тортмоқчи бўлди, майкачан ётган экан. Аммо ўғли нарига томонга ағдарилиб, пишиллаб ухлайверди. "Ҳозир бунга гапирдим нима, гапирмадим нима. Кейинроқ, эрталаб гаплашарман" ўйлади. Бунинг устига уйқу тортарди. Юраги безовта қилгандан буён кунда биттадан дори ичиб ётади.

Энди кўзи илинган экан, яна мусиқа овози жаранглади. "Қаердан ҳам телафон олиб берган экан?" Алижон жаҳл билан хезланиб, Fанижоннинг устига борди:

-    Ҳой, олсанг-чи телефонигнни! Ё унини ўчир буни! - деб бақирди. Аммо ўғли уйғонмади. Телефоннинг мусиқаси эса худди Алижонни мазаҳ қилгандек авжланарди. Алижон тахмондаги кўрпа-ёстиқларни олиб, боласининг устига ирғита бошлади... Аввал ёстиқлар, кўрпалар, сўнг кўрпачалар... Ҳаммасини ағдариб бўлгач, жойига ўтиб ётди.

Тонгда Ҳафизанинг фарёдидан уйғонди:

-    Болам-а, болагинам, нафаси қайтиб ўлиб қолибдику! Шўримга шўрва тўкилибди! Менгина ўлай, ғафлат босмай! Ароқ ўлсин, ҳушёр бўлганида, қимирлардику, ҳаракат қилардику болам бечора, уйқусида кетган жоним болам-а...

Алижон ўғлининг қотили сифатида қамалганидан буён у ўзини шу даражага олиб келган, қонини қайнатган воқеаларни эсламоқчи, ҳеч йўқ ўзининг олдида ўзини оқламоқчи бўларди. Аммо кўз олдига нуқул жажжигина майкачан Fанижон келарди, гуручдек тишларини кўрсатиб жилмаяди. "Адаси" дейди. Хотини иккови кулишади, кулгига Ханифа қўшилади.

Қутлибека РАҲИМБОЕВА.

Уй бекаларига тавсиялар

Гиламлар тарихидан, гилам сотиб олганда нималарга эътибор бериш керак ва уларни қандай тозалаган маъқул?

Сир эмаски, гиламлар хонадонимизга кўрк бағишлайди.  Шу боис, ҳар қандай киши хонадони учун мос, сифатли, пишиқ, чиройли ва албатта, хамёнбоп гиламлар сотиб олиш илинжида бўлади.

 Умуман, гилам танлаш, сотиб олиш ва ундан фойдаланишда нималарга эътибор бериш керак? Қуйида ана шулар хусусида маълумотларни эътиборингизга ҳавола этамиз, бу  сизга асқотади, деб умид қиламиз.

Археологик тадқиқотларга кўра, Эроннинг Байнаннаҳрайн ҳудуди атрофидан топилган қамишдан тўқилган бўйралар гиламларнинг энг биринчи авлоди бўлиб, милоддан аввал тўрт минг йил олдин тўқилганлиги маълум бўлади. Кейинчалик бу каби бўйралар Ўрта Шарқ минтақаларида ҳам тўқилганлиги, одамлар улардан кенг фойдаланганлиги ҳақида қатор тарихий манбааларда келтирилган.

Ҳозирги кунга келиб, гиламларнинг тури ва хили жуда кўп. Эрон, афғон, турк гиламлари, Хива ва Бухоро гиламлари дунё бозорига чиқиб, ўзининг гўзал жилоси билан барчани лол қолдирмоқда.

Қадимдан шарқ гиламлари орасида асосан табиий ипдан тўқилган гиламлар машҳур бўлган. Бироқ бугунга келиб, дунё бозорида 80-90 фоиз гиламлар сунъий толадан тўқилади. Сунъий гиламларнинг афзаллиги шундаки, у хонадон эгалари учун узоқ вақт хизмат қилади. Бундан ташқари, у чидамли ва ҳамёнбопдир.

Қўлда тўқилган гиламлар эса асосан эчки, қўй, туя жунларидан олинган табиий ипдан тўқилади. Уларнинг инсон саломатлиги учун фойдали томонлари бисёр. Шунинг учун ушбу гиламлар ҳамма даврларда ҳам ноёб ва қимматли буюм сифатида қадрланган.

Эрон гиламларининг қийматини аниқлаш учун уни тўқишда табиий ранглардан фойдаланилганига, кўринишига, тўқилган ипига ҳамда технологиясига эътибор бериш лозим. Нақшлар жиҳатидан Эрон гиламларининг бир неча турлари мавжуд.

Нархлар

Нархлар ҳам гиламнинг сифатига қараб белгиланади. Хозирда бозорларимизда гиламларнинг ўртача нархи 1кв. метири 22000 сўмдан 65000 минг сўмгагача бўлган баҳода сотилмоқда. 

Харид қилганда қайси жиҳатларига аҳамият бериш керак?

Гилам харид қилганда энг биринчи навбатда, албатта, сифатига эътибор бериш лозим. Гиламни уй учун харид қилсангиз, уйингизнинг ёруғлиги, тамири ва қайси хонага солинишига қараб танланади. Масалан, уй йўлагига қалин, майда гулли, оғир гилам харид қилган    маъқул. Сиз ўзингизга ёққан гиламни буюртма асосида уйингиз ёки офисингизнинг катталигига қараб харид қилишингиз мумкин. Ҳозирда асосан корхоналарда тўқилган сунъий гиламларга талаб юқори. Сабаби қўлда тўқилган гиламлардан корхоналарда тўқилган гиламлар анчагина арзон.

Фойдали маслаҳат

ва тавсиялар

Гиламларни уй шароитида тозалаш учун уни ички томонидан қоқиб, юза қисмига туз сепилади. Сўнгра супургини хўллаб, супуриб ташланса, туз қолган чангларни шимиб олиб, гилам янада очилади.

Чанглардан тозаланган гиламни сирка томизилган сувга дока ботирилиб артилса, ранглари янада "очилиб", асл ҳолига қайтади.

Гиламдаги қаҳва, чой доғларини глицерин ва сув аралашмаси ёрдамида кетказиш мумкин. Бунинг учун 1 литр совуқ сувга 1 ош қошиқ глицерин солинади.

Шарбат ва шу каби суюқликлардан пайдо бўлган доғларни кир ювиш кукуни солинган илиқ сувда тозалаш мумкин. Сўнг ярим литр сувга 1 чой қошиқ сирка солиб, ушбу аралашма ёрдамида ўша жой тозалаб ташланади.

Шу билан бирга, гиламларни тозалашда махсус воситалардан фойдаланиш ҳам мумкин. Бунинг учун тозаловчи воситани кўпиртириб гиламга суртиш керак. 5 дақиқадан кейин эса дока билан артиш лозим.

Гилам ҳеч қачон тозалагич (щётка) билан тозаланмаслиги керак. Акс ҳолда унинг чанги ичига сингиб кетади.

Гиламлар чангютгич билан тозаланганда, уларни устки томони эмас, балки тескари томонидан тозалаш тавсия этилади.

Қишда кўпчиликка маълум бўлган усул - қор устига ёйиб қўйилиб, супуриб ташланса, ғуборлар кўтарилади.

Қўлда тўқилган гиламларни уй шароитида ювиш таъқиқланади. Акс ҳолда унинг ранги бир-бирига чапланиб кетади. Табиий ипли гиламлар махсус кимёвий гилам тозалаш жойларига берган маъқул.

УМИДА тайёрлади.

(ҲИКОЯ)

У ўзида йўқ хурсанд. Кўнгли масрурлик шавқини тотаётган эди. Хаёлида ўша гўзал кулибгина турибди. Соатига қаради. Яна бир соатча бор экан. Ана шу бир соат ҳам ўтса бас, у билан учрашади. Кайфияти баландлигини хотинидан яширишга уринди. Бугун шанба, дам олиш куни. Дам олиш куни, ҳатто кўчага ҳам чиқмас, телевизор тагида ёнбошлаб ётаверар эди. Бугун кўчага чиқади. Хотинига: "Зарур бир ишим бор, кечроқ келишим мумкин", деди, холос. Соддагина, ҳеч нарсадан бехабар хотинига кўйлак ва шимини қиличдек қилиб дазмоллатди. Соқолини обдон қиртишлади. Машинага ўтириб, калитни бураса, бас етади...

Уларнинг иш жойлари ёнма-ён эди. Бу икки жамоа ходимларини асосан   ташқаридаги доимо шилдирабгина оқиб турадиган жўмрак учраштириб туради. Кимдир сув ичгани, кимдир челак кўтариб, кимдир қўл ювгани тушади. Шундай пайтларда қўшничилик одатига кўра, у ёқ бу ёқдан гап-сўзлар бўлади. Улар ҳам дастлаб шу ерда учрашиб қолишди. Юзи тип-тиниқ, қундуз қош, чап кулгучи ёнида миттигина холи бўлган бу жувон гултувакдаги гулга сув қуяётган экан.

- Ҳорманг, - деди у беихтиёр гўзалгина жувон билан бир лаҳза бўлса-да, гаплашгиси келиб.

- Келинг, яхшимисиз? - деди жувон ҳам майинлик билан қараб. Шунда у нари борса йигирма беш ёшлар атрофидаги бу жувоннинг кўзлари ҳам  фавқулодда чиройлилигини кўриб, ҳайрати ошди ва гапиролмай қолди. Жувон гултувакни кўтариб жойидан жилди. У эса каловланиб, ортидан кўзини узолмай қолди. Шу-шу бўлди-ю, у ўша жувон ҳақида ўйлайдиган, кўриб туришга орзуманд бўлиб қолди. У ҳақида суриштирди ҳам. Бир қизчаси билан ота-онасиникида яшар экан. Эри уни рашк қилавериб, қизғанавериб руҳий хасталикка чалинганмиш. Бу гапга унчалик ишонмади. Чунки эри ҳозир бошқа турмуш қурибди...

У деразадан ташқарига қараб турадиган бўлиб қолди. Гўзал жувонга бўлган илинж кучайиб борар эди. Унинг сув томонга ўтганини кўриши биланоқ, чойнакчасини олиб югургиларди. Бир-икки оғиз гаплашишарди. Жамолини кўриш, чўлпон кўзларидан ҳайратланишлар, икки оғиз cўзини эшитиш унга фароғат бағишлар эди. Кўнглидагини айтгиси келарди, лекин ботинолмасди. Гўзал эса бепарводек туйиларди... Лекин бир сафар юрагидаги ўтни ютиб унга: "Шу ерга сизни кўриш, гаплашиш учун тушаман, холос", деди. Бошқа ҳеч нарса демади, тош қотиб қараб тураверди. Гўзал эса индамади, қарамади ҳам, ишхонасига кириб кетаверди... кейин нимадир бўлди. Сув олдида, кўчада учрашганларида қандайдир яқинлик уйғонгандек туйилаверди. Бир сафар гўзал унинг ҳузурига елим сўраб чиқди. Баъзида телефонлашиб ҳам туришди. Бир байрамда, йўлини қилиб табрикнома билан совға берди. Ўзига ҳам ватан ҳимоячилари кунида совға қайтди. Ҳовли икки ишхона учун битта эди. Нима сабабдандир бир сафар шу ҳовлида икки идора ҳодимлари Наврўз байрамини бирга нишонлашди. Бундан жуда хурсанд бўлди. Гўзал елиб-югуриб, хизмат қилди. Кўпчиликнинг кўзи унда эди. Унинг ҳам. Кўз билангина эмас, қалби билан боқарди унга. Ўйин-кулги бошланганда бирга рақс ҳам тушишди... Байрамдан сўнг уни ташқарида кутиб турди. Ширакайф эди. У ҳам чиқди, лекин бепарвогина, ҳатто хуркибгина. Икки ҳамкасб дугонаси билан ўтиб кетди. Орқаларидан эргашди, нимадир демоқчи эди, деёлмади. Гўзалнинг дугоналари ҳам нимадир дегандек бўлишди, англолмади...

Эртаси куни ўзини роса койиди. Ундан кечирим ҳам сўраб қўймоқчи бўлди. Шунда хаёлига бир фикр келди. Хонасини ичидан қулфлаб, бир варақ қоғозга кўнглидаги бор гапни ёзди. Охирига: "кўриб турсам бас", деб қўшиб қўйди. Бу мактубни ҳам йўлини қилиб уч кундан сўнг етказди. "Нима деркан", деб ўйлаб, эзилиб, тўлиб юрди...

Унинг сабри чидамади. Бир куни таваккал қилиб гўзалнинг иш хонасига кирди. Бахтига хонасида ёлғиз ўтирган экан. Сеҳрли кўзлар мулойимлик билан кутиб олди. Назокат билан бир пиёла чой узатди. Бу унга меҳр-муҳаббат ифодасидек бўлиб туйилди. У яна ўзини йўқотиб қўйди. Охири:

-      Сизни бу ердан опқочиб кетаман,  - деди.

-      Қаёққа? - сўради гўзал.

-      Ўзим биламан!  - деди у.

-      Мен ҳам билишим керак, - деди гўзал эрка оҳангда.

-      Ҳаммасини ўша ерга борганимизда айтаман, - деди у.

Гўзал бир фурсат жим қолди. Сўнг:

- Майли қачон...қачон? - деди кўзларини опқочиб.

- Эртагаёқ. Эртага дам олиш куни шанба, соат ўнда Фарғонага бурилиш йўлида туринг!

Кечаги ваъда бўйича бугун учрашишади. Бу ерлардан, ташвишлардан узилиб чиқиб кетишади. У висол олдидан ҳовлиққанича машинаси томон юрди, шунда беихтиёр чўнтагига қўлини солди. Ё дастрўмол ё пулини билиб қўйиш мақсадида. Иккови ҳам жойида экан. Қўли чўнтаги ичидаги кичик бир нарсага ё урилди ё тегиб кетди. Олдин чўнтагида бундай ортиқча нарса бўлмас эди. Нимайкин? У қизиқсиниб, гумонсираш билан чўнтаги ичидаги ўша кичик нарсани яна пайпаслаб кўрди, қаттиқроқ экан. Кейин шартта олди. Кўзмунчоқ экан!..

Кўнглидаги завқ-шавқлар, уйдаги висол илҳақлиги, интиқлиги негадир парча- парча бўлиниб, қаёққадир ғойиб бўлди. Машина олдига боролмай кафтидаги митти қаҳрабо парчасига ўхшаш кўзмунчоққа боққанича серрайиб тураверарди. У ҳаммасини унутган, кўнгли бўшаб қолган эди. Кўзмунчоқни кафтида маҳкам қучганча ортига қайтди. Пешайвон сўрисида ўтирди. Кўзлари, кўнгли кимнидир қидириб, излаб қолди.

-      Адолат! - чақирди у хотинини.

-      Ҳа, ҳозир, - деган овоз келди ҳовли тарафдан. Зум ичида томорқада куймаланиб чиққан ўзининг соддагина, очиқкўнгил, ишонувчан хотини кўринди.

-      Лаббай, дадаси, ҳалиям ишга кетганингиз йўқми? Кеч қолаяпман, деб шошилаётган эдингиз-ку?!

-      Оёғим тортмай қолди,  - деди у паст овозда. Қаршисида жавдираб қараб турган хотинига тикилди. - боргим келмаяпти. Кел, ўтир...

Холиқназар ЖЎРАБОЕВ.

Таниқли адиб, бобуршунос ҳамюртимиз Қамчибек Кенжа бу йил ўзининг қутлуғ етмиш ёшини нишонлади. Мамлакатимиз мустақиллигининг 25 йиллик тўйи арафасида устоз адибнинг Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонига кўра, "Меҳнат шуҳрати" ордени билан тақдирланганлиги нафақат ёзувчимиз, балки унинг мухлислари учун ҳам қўшалоқ байрам бўлди.

Қутлуғ етмиш ёши ҳамда давлатимиз мукофоти билан устоз адибни муборакбод этиб, унга тани сиҳатлик, тинчлик-хотиржамлик ва янада улкан ижодий парвозлар тилаб қоламиз.

Қуйида  адибнинг "Ҳинд сориға" номли китоби ҳақидаги мақолани эътиборингизга ҳавола этамиз.

 "Иқбол" газетаси таҳририяти.

ҲИНД СОРИ 

Болалигимдан яхши таниган, асарларини севиб ўқиган устоз адиб Қамчибек Кенжа бугун етмиш ёшни қоралабди. Мен устоз, унинг сермаҳсул ижоди хақида анчайин ёруғ хотираларимни, фикрларимни баён этмоқни ният қилган эдим. Лекин ёзувчи Абдунаби Бойқўзиевнинг адиб ҳақидаги "Ай -акам, дарё экан" деб номланган китобини ўқиб, ниятимдан қайтдим. Негаки, мазкур китобда мен айтмоқчи бўлган гапларнинг кўпи гапирилган эди.

 Шу ўринда мен адибнинг ўзи билмаган ҳолда кашф қилган ва ўзининг кейинги китобларидан бирига берган ном ҳақида сўз юритиб, бу хусусда тасаввуримда туғилган фикр-мулоҳазалар билан ўртоқлашмоқчиман.  

"Ҳинд сориға" китоби китобсеварларга манзур бўлганлигига асло шубҳа йўқ. Айрим ижодкорлар ўзлари билмаган ҳолда ноёб кашфиётни, қандайдир бир янгиликни юзага чиқариб қўяди. Назаримда, устоз Қамчибек Кенжа ҳам ушбу китобга ном беришда ўзига хос бир янгилик яратгандай. Кўпчилигимиз яхши биламизки, ўзбек тилида   йиртқич бир қушга - сор деб ном берилган. Ўзи миттигина, аммо ота-боболаримизнинг айтишича, осмону фалакдан замин узра шитоб билан шўнғиганида тўғри келиб қолган ҳар қандай ҳайвоннинг қоқ белидан бўлиб юборар экан. Болалигимда кексаларнинг бу каби воқеаларни кўрганликлари ҳақидаги ҳикояларини эшитганман. Демак, сор кези келганда бургутдан ҳам кучли бўлгани боис, унинг донғи оламга кетган. Адиб китобига номни қайси мақсадда қўйган, деган саволга албатта, улуғ мутафаккир, моҳир саркарда, олим, шоир ва шох ҳамюртимиз З. М. Бобур ва бобурийларнинг ҳаёти ҳақидаги муҳим чизгилар асосида саёҳатнома китобини яратар экан, ҳинд сари, Ҳиндистон томон кетяпмиз, маъносида қўйганлигини тушуниш мумкин. Ҳа, адиб ҳам дили вайрон, ҳам кўнгли шодон ҳолда улуғ бобомиз қўним топган ўлка ва у ерда муқим яшаб қолгани, бобоси Амир Темурнинг салтанатни қайта тиклаб, ҳинд диёрида уч юз йилдан ортиқ ҳукмронлик қилган бобурийлар сулоласи ҳақида янги маълумотларни топиш ва фахр билан қаламга олмоқ ниятида ҳинд юрти сари ошиққани содда ва самимий баёнлар, туйғулар изҳорида  ўз ифодасини топганини кўрамиз.

Ўзбекистон халқ ёзувчиси Пиримқул Қодиров Қамчибек Кенжанинг ушбу асари Бобур Мирзога бағишланган китоблар орасидан ўзига хос ўринга эга деб таъкидлайди ва қуйидаги фикрларни келтиради: "Муаллиф қайси мамлакат халқи ва табиат манзараларини қаламга олмасин, уларни "Бобурнома" даги мумтоз тасвирлар билан қиёслайди. Шу орқали биз тарихнинг беш аср давомидаги ҳаракати ва ўзгаришлари ҳақида тасаввурга эга бўламиз. Айни вақтда, Бобур Мирзо асарлари бугунги кун учун ҳам олий бир ҳақиқат мезони бўлиб хизмат қилишига ишонамиз".

 Менинг асар ҳақидаги тасаввурим улуғ адибнинг юқоридаги    фикрлари билан ҳамоҳангдир. Лекин мен асарни ўқиб, айниқса, асарнинг номи хусусида, ўзига хос бир маънони, рамзий ўхшатишни англагандай бўлдим.  Яъни, асарни қўлга олган ўқувчи "Адиб  Ҳиндистон томон борибди ва бу йўлда нималарни қоралади экан" дея мулоҳаза қилиши аниқ. Лекин менинг фикрлашимча, ном муаммо шаклида берилган, яни ҳарфлар ичига беркитилган "Сор" сўзи бордир. Кўз ўнгимда, ўз юртида орзу ниятларини амалга оширолмаган шох Бобурнинг ҳам ички, ҳам ташқи душманларининг тазйиқлари остида ўз Ватанидан айро тушгани, ўзга   юртда қўним топгани ва у ерни гуллаб-яшнаётгани ҳақида, алал-оқибат ўзбек ўғлони меҳр қўйган иккинчи Ватани - Ҳиндистоннинг Сорига айлангани жонланади. Кучли, шитоб билан ўта тез учадиган бу қуш ўз ҳудудини кўз қорачиғидек асрагани каби тасаввуримда Бобур ва унинг авлодлари ҳам гўзал ва     сеҳрли бу диёрни кўз қорачиғидек асраганлари шаклланади. Қолаверса, кўплаб тарихий асарларда келтирилган маълумотларга кўра, Бобур Мирзо Сор каби миқтидан келган, чайир мускули ва кўзлари узоқни кўра оладиган қобилиятга эга бўлган. Паҳлавонларга хос кучлилигидан икки қўлида икки йигитни бемалол кўтариб, Пахса қўрғон девори устида тик қомат ва дадил қадамлар ила юра олган... Қолаверса, ҳаётининг учдан икки қисми от устида жангу жадаллар ичра ўтган.

Бобур ҳақидаги шеърларнинг бирида ёзилишича, "Иним Бобуржон шунча кучни қаердан олган экан-а" дея ҳайратланади опаси Хонзода бегим ҳам. Демак, муаммо шаклида берилган номдан кўриниб турибдики, адиб Ҳиндистон томон бораркан, у ерда яшаган юртдошимиз изларини топмоқни, изларига тўкилган хотиралар асосида асар битганки, бу улуғ Бобур шахсининг яна бир қиррасини очиб беради. Шу жиҳатдан китобга қўйилган "Ҳинд сориға" номи ҳам гўзал ўхшатишнинг бир намунасидир.

Сўзимни мухтасар қилиб, ҳамиша камтар, очиқкўнгил ва серунум ижодкор, устоз адиб Қамчибек Кенжага сиҳат-соғлик, узоқ умр ва улкан ижодий ютуқлар тилаган ҳолда  яна кўплаб гўзал асарлар яратишини истаб қоламан.   

Омина ТОЖИБОЕВА,

ёзувчи.

Мустақиллик шарофати билан юртимизнинг барча қишлоқ ва шаҳарлари қиёфаси кундан кунга гўзаллашиб бормоқда. Бунёд этилаётган янги-янги бинолар, обод бўлаётган кўчалар озод ва обод юртимизнинг кўркига кўрк қўшмоқда.

 Юртдошларимиз эса бугунги тинч ва осойишта, тўкин ва фаровон ҳаётимизга шукроналар келтириб, Ватан равнақи, халқимиз турмуш фаровонлиги йўлида астойдил меҳнат қилмоқдалар.

Аллоҳ таоло ўз каломида марҳамат қилади: "Роббингиз томонидан берилган неъматларга шукр келтирсангиз, албатта, сизга зиёда қилурман. Агар куфр келтирсангиз, албатта, азобим шиддатлидир" ("Иброҳим" сураси, 7-оят). Яна бир ояти каримада эса "Имон келтирган ва солиҳ амал қилган зотлар эса, билиб қўйсинларки, албатта, Биз яхши амал қилган кишининг мукофотини зое қилмасмиз" ("Қахф"сураси) деб бандаларни имонга ва солиҳ амаллапрни бажаришга чақиради.

Дарҳақиқат, ҳар бир инсон икки дунё саодатига эришиш йўлида Аллоҳ таоло буюрган ва У рози бўладиган амалларни бажаришга ҳаракат қилиб яшамоғи, жамият равнақи, умуминсоният манфаати йўлида холис ва сидқидилдан хизмат қилмоғи, ўз зиммасидаги вазифаларни бекаму кўст адо этмоғи лозимдир. Шукрки, бугунги кунда юртимизда тинчлик-осойишталик, фаровонлик ҳукм сурмоқда. Фуқароларимиз эса ана шу неъматларга шукроналик билан умр кечирмоқдалар. Айниқса, халқимизнинг энг улуғ, энг азиз байрами Истиқлолни, яъни мамлакатимиз Мустақиллигининг қутлуғ 25 йиллик тўйини кўтаринки кайфият, тинчлик-хотиржамликда нишонлаётганлигимиз учун Яратганга беҳад шукроналар айтамиз.

Ушбу муборак байрам арафасида "Кеча ким эдигу бугун ким бўлдик?" деган саволни ўзимизга берсак, ана шу шукроналик неъматини янада теранроқ англаймиз. Сир эмас, бундан 30 йиллар аввал, эмин-эркин намоз ўқиш, ибодат қилиш учун жуда катта тўсиқлар бўлган, ҳаж зиёрати ҳақида эса, очиғи, фақат орзулар қилар эдик. Бундай мартабага бутун мамлакатимиздан фақат саноқли кишиларгина мушарраф бўлар эдилар. Бугун-чи? Бугун намоз ўқиш учун барча шарт-шароитларга эга масжидларимиз ишлаб турибди, ибодат қилишимиз учун ҳеч қандай тўсиқ, тазийқ йўқ. Ҳар йили минглаб юртдошларимиз улуғ ҳаж зиёратини адо этмоқдалар. Бундай эркинликка беадад шукрлар қилишимиз керак. 

Ислом дини қадриятларга бой ва халқимиз ўлмас маънавятининг асоси эканини эътироф этиб, Юртбошимизнинг: "Биз ўз миллатимизни мана шу муқаддас диндан айри ҳолда асло тасаввур қила олмаймиз, диний қадриятлар, исломий тушунчалар ҳаётимизга шу қадар сингиб кетганки, уларсиз биз ўзлигимизни йўқотамиз", деган гаплар ҳеч шубҳасиз, жуда ўринлидир.  Аллоҳ таолога беадад шукроналар бўлсинки, тинчлик ва осойишталик неъмати соясида, ҳаётимиз осуда кечмоқда.

Юртимизда ана шу улуғ неъматнинг бардавом бўлиши бежиз эмас, албатта, Чунки   меҳнаткаш халқимиз томонидан ўлкамизнинг ҳар бир гўшасида хайрли ва савобли ишлар олиб борилмоқда, одамларимизнинг дилидан, тилидан шукроналик тушмайди. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.): "Инсонларнинг яхшиси - инсонларга манфаати кўпроқ етадиганларидир" деб марҳамат қилганлар. Демак, одамларга, жамиятимизга, юртимизга имкон қадар манфаат етказайлик, зотан, шу орқали Аллоҳнинг марҳаматига мушарраф бўлайлик. Халқимиз учун улуғ ва бебаҳо неъмат - Истиқлолимиз абадий бўлсин. Юртимиз Мустақиллигининг 25 йиллик байрами барчаларимизга муборак бўлсин.

Абдуқаҳҳор ҚАНОАТОВ,

Олтинкўл туманидаги "Далварзин" жомеъ

масжиди имом-ноиби.

кечинма

Жўшиб оқаётган дарё бўлолмасанг ҳам ҳовуз бўл, ақалли. Оқаётган ҳовуз бўл, кўлмак бўлмагин, асло. Кўлмакда бир жойда туриб қолиш, эскириш, ўз жойида буғланиш ва сингиш орқали тугаб, изсиз йўқолиш бор.

 Сув оқиб кираётган ҳовузда янгиланиш бор, ўзгариш, қайта тирилиш бор. Пок сувдан, тиниқ сувдан умид бор. Чунки унда ҳаракат, яъни ҳаёт бор. Ҳовузнинг атрофидаги дарахтлар унинг тубида илдиз отган-у, ёнида соябонлар каби тизилгандек, гўё. Ҳовуз ўз "косасидаги" сувни тиндиради, лекин ўзи ташна, ҳовуз бўйидаги дарахтлар унинг сувидан илдизи    орқали симиришига ташна, одамлар челакларини бағрига ботирган ҳолда, тўлдириб сув олишларига интиқ. Ҳатто, ундаги сув томчилари буғланиб, гўё ҳаво билан ўзича мулоқотда бўлади.

 Сен ҳам ўзингга яхши дўст, ҳамфикр топа ол, худди ҳовуз ва атрофидаги дарахтлар мисол, ҳовуздаги сув дарахт танаси орқали юқорига кўтарилгай, барглар эса шукроналик тимсолида ям-яшил тусга киришади. Энг муҳими, ўз онгинг ва қалбинг ҳовузини тозалаб турки, яхши фикр ва нур билан янгиланиб борсин.

 Жалолиддин Румийнинг "Тан яхшиликка, оқар сувга   мойил, чунки асли шулардан қалб ҳикматга, илмга майл қилади", деган ҳикмати мана неча асрки ўз қадрини йўқотгани йўқ. Демак, ҳаётингда ўзингни тергаб, янгилик оқимини ўз ботинингдан ўтказиш қийноғини ҳис эт. Донишмандларнинг панд-насиҳатлари, ўгитларидан узоқлашма, уларни такрор ва такрор идрок этишга урин, уларга амал қилишни ўзингга одат қил.

Туб маънодаги руҳий янгиланишга фақат тафаккурни ўстириш ва кенгайтириш ҳамда эзгуликка эргашиш орқали эришилади, шунчаки, машаққатсиз эришиб бўлмайди. Яшамоқ дегани бу- руҳни узликсиз тарбияламоқ, ўсмоқ дегани эмасми?!

Нозима Fофуржонова,

тайёрлади.