Энг азиз, муқаддас, мукаррам ўзинг,

Мен учун ягона мўътабар Ватан.

Қайда бор сендайин яшнаган бўстон,

Қайда бор сендайин гуллаган чаман?!

Яшнагай гул боғлар, кўчалар обод,

Бинолар қурилар осмонни ўпар.

Бизларга бегона ҳар қандай хатар,

Йўлимиз нурафшон, бахт эшик очар.

Fуруринг юксалди, шаънинг юксалди,

Fалаба қозондинг катта майдонда.

Ҳамроҳ бўлди доим ота дуоси,

Довруғинг достонлар бўлди жаҳонда.

Тупрођинг жаннатдан эрур бир парча,

Бағрингда бахтиёр, одамлар шодон.

Ахил, иноқликда яшайди барча,

Сен менинг онамсан - эй, Ўзбекистон!

Баҳодиржон УСМОНОВ, Андижон шаҳри.

Пилва - мўъжаз шаҳарча. Атрофи ўрмонзор. Гўё денгиз ўртасидаги кичик оролга ўхшайди. Шаҳар атрофидаги кўз илғамас игна баргли ям-яшил ўрмонга боқиб тўймайсан киши. Ҳарбий хизматни шу ерда ўтар эдим. Август ойи. Командиримиз мени ҳузурига чақирди.

- Ўзбекистондан сени кўргани отанг, аканг келишибди. Рухсат бераман, бориб учрашасан, - деди жуда самимий оҳангда. Беҳад қувондим. Хизмат қилаётган жойимдан Соликамск шаҳрига самолётда учиб келдим. Не кўз билан кўрайки, меҳмонхона олдидаги арчалар ёнида отам, акам мени интизорлик билан кутиб туришарди. Севинганимдан жуда хаяжонланиб кетдим. Юрагим ховлиқарди. Кўзимга ёш олдим. Бутун диққатимни отамнинг салобати-ю, акамнинг юз-кўзлари ўзига тортарди. Отам кенг елкали, бошида "Анжон" дўпписи, оёғида этик, эгнида янги костюм-шим, кўкрак нишонлари ярқираб турарди. Хушчақчақ, кулишлари бир олам, йўл азобини билинтирмас, ҳорғинлигини сездирмас эди. Акам Неъматжон озғинроқ, чарчаган кўринарди. Унинг бошида ҳам "Анжон" дўпписи. Уччовимиз меҳмонхонага жойлашдик. Кўк чой ичиб, дилдан суҳбатлашдик. Яхши дам олдик. Сутдек оппоқ тонг отди. Нонуштадан сўнг шаҳар айлангани чиқдик. Ота-бола бирин-кетин шаҳарни томоша қилиб борардик. Сап-сариқ "Волга"ни бошқариб бораётган рус шофёри сигнал чалиб, кулимсираб "Ачаломелей", - деди бизларга ҳайратомуз боқиб. Шунда отам:

"Ҳа, шўпир-ей, ўзбеклигимизни дўппимиздан билдия", - деди кулимсираб. Ҳақиқатдан шофёр отамни, акамни дўпписидан таниб "Ассалому алайкум" сўзини тўғри талаффуз қилолмай, уларни хуш келибсиз юртимизга, шаҳримизга дегандай эди.

Суратхонага кириб расмга тушдик. Мен ҳарбий кийимда. Отам, акамнинг бошида "Анжон" дўппи. Сурат жуда чиройли чиқди. Бу нодир эсдалик расмни ҳамон кўз қорачиғимдай сақлайман. Менга рус шофёрининг гаплари, отамнинг қишлоқча содда сўзлари, кўзи, қуюқ қоши, "ўзбеклигимизни дўппимиздан таниди-я", - деган гапи ҳали-ҳали, шу бугунгидай қулоғимга эшитилиб туради. Мен рус шофёрининг гапларидан қувондим. Юртим, халқим, ўзбегим, отам ва акам билан чексиз фахрландим. Шоир Эркин Воҳидов ёзганидек:

Қайга бормай, бошда дўппим,

Шуҳратим, қадрим буюк.

Олам узра номи кетган,

Ўзбекистон, ўзбегим.

Ҳа, бугунги кунда ўзбек дўпписининг Андижон, Фарғона, Наманган, Марғилон сингари турлари, бичими, ўзига хос ва мос гули бор. Дўппидаги тўртта гул тўрт мучангиз соғ бўлсин. Тоғ мисоли оқ гуллари эса серфарзанд бўлинг, деган маъно англатишини дўппидўз аёллардан қизиқиб сўраб билдим.

Ўзбек дўпписи - миллатимизнинг фахри. Чеварларимизнинг моҳирона санъат намунаси. Юртимизга ташриф буюришган азиз меҳмонларга нон-туз тутиб, бошига ўзбек дўпписини кийдиришимиз, совға қилишимизнинг боиси ҳам мана шунда. Бугунги кунда Андижон, Булоқбоши, Хўжаобод, Марғилон бозорларидаги қати бузилмаган ўзбек дўппиларини кўриб, кўз қувонади. Чеварларнинг тоқати-ю, шуҳратини оламга кўз-кўз қилаётганлигидан беҳад қувониб кетасан киши.

Мустақиллик миллий қадрият ва анъаналаримизга кенг йўл очиб берди. Ўзбек дўпписининг шуҳрати, таърифи анча баланд. Мен ўзбек дўпписи кийган азиз инсонларни кўрсам, уларга ҳавас билан боқаман. Андижон дўпписига эса ихлосим баланд. Ўзбек дўпписини кийиб, чеварлар меҳнатини, каштачилик санъатини бошимдан юқори олиб юргайман!

Одилжон ҚОДИРОВ.

Саломлашиш миллий қадриятларимизнинг энг гўзал кўринишларидан биридир. "Ассалому алайкум" ибораси ҳар қандай кишига жозибали ва жарангдор эшитилиши аниқ. Бу иборани айтиш билан сизга пешвоз чиқаётган инсоннинг кайфиятини, руҳиятини кўтарасиз, қалбига хушнудлик бахш этасиз.

"Ассалому алайкум" асли арабча сўз бўлиб, "сизга соғлик, омонлик, тинчлик тилайман" деган маънони англатади. Кишиларнинг саломлашиш орқали ўзаро самимий бўлиши, бир-бирларига яхшилик тилаши дунёдаги барча халқларга хос жиҳатдир. Гарчи уларнинг айтилиши ва ёзилиши турли хил бўлса-да, маъно ва моҳияти ўхшаш.

Саломлашиш бекаму кўст адо этилса, унинг таъсири шу қадар кучли бўлади. Салом берувчи ва алик олувчи саломлашиш қоидаларини тўла ва чиройли адо этишлари эса киши одоб-ахлоқини кўрсатувчи гўзал зийнат ҳисобланади.

Лекин бугун ҳаётни, айниқса, ёшларнинг ўзаро муносабатларини кузатиб, саломлашишдек гўзал қадриятимизга бироз соя тушаётгандек назаримда. Кимдир салом берса, кимдир саломга алик олмаслиги ёки тушунарсиз ёҳуд "саломалейкум" тарзида бузиб айтилиш ҳолатлари кўпайиб бораётганлиги кўпчиликни ташвишга солиши аниқ. Эътиборсизлик, саломи жавобсиз қолган ёки одобсизлик билан олинган алик ҳар қандай кишининг кайфиятини бузиши аниқ. Саломга алик олмаган киши ҳақида эса турли гумон ва салбий фикрлар шаклланади. Қолаверса, салом бермаслик ёки алик олмаслик кишилар орасидаги дўстона муносабатнинг бузилганлигини англатади.

Халқимизда "Жанжаллашиб қолган одамларни салом-алик муросага келтиради" деган гап бежиз айтилмаган. Ота-боболаримиз салом-алик ҳамиша биринчи ўринга қўйганлар, яқинми, узоқми, таниш ёки нотаниш бўлишларидан қатъи назар саломни канда қилмаганлар.

Шариатимизда ҳам саломлашиш, саломлашиш одоби ҳақида жуда кўп гапирилади. Жумладан, салом берган одам ҳам, алик олган одам ҳам ўз зиммасидаги фарзни бажарган бўлиб, савоб олар экан. Агар улардан бири узрсиз салом беролмай ёки алик ололмай қолса, унга гуноҳ ёзилиб, савоби салом берган ёки алик олган одамга ёзилар экан.

Куръони карим ва ҳадисларда озчилик кўпчиликка, кичик каттага, уловдаги киши яёв бораётган одамга аввал салом бериш афзаллиги айтилади. Озчиликнинг кўпчиликка, кичикнинг каттага аввал салом бериши ҳурматни билдиради.

Саҳобалар пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)дан "Ё расулуллоҳ, ким олдин салом бергани маъқул?" деб сўраганларида, ул зот "Кимнинг Худодан умиди кўп бўлса, шу олдин салом берган яхши", дея жавоб берган эканлар.

Саломлашиш соф ва тўғри талаффуз асосида бўлиши керак. Умуман, саломлашишда ҳикмат кўп. Минг афсуски, бугунги кунда баъзи ёшларимиз буни у қадар ҳис қилмаяптилар. Очиғи, уларнинг ғалати ҳолатларлардаги кўришишлари, турли-туман сўзларни айтиб сўрашишларидан энсамиз қотади.

Азиз ёшлар унутмайлик, юқорида таъкидлаганимиздек саломлашиш одоб-ахлоқимизнинг, маънавиятимизнинг бир кўринишидир. Шундай экан, гўзал талафузда, кўринишда саломлашайлик. Дўстларимизга, яқинларимизга тинчлик, омонлик тилашдан асло чарчамайлик.

Маъмурахон БОЗОРОВА,

Андижон давлат тиббиёт институти қошидаги 2-сон академик лицей ўқитувчиси.

Инсонпарварлик, ватанпарварлик, меҳр-оқибат, меҳмондўстлик - буларнинг барчаси умуминсоний қадриятлари. Ушбу қадриятларнинг миллий анъана, урф-одатларимиз билан янада гўзал эканилиги қалбимни фахрга тўлдиради. Инсон қадр-қимматини улуғловчи, одоб аҳлоқини мукаммал бўлишига хизмат қилувчи ўзига хос удумларимиз борки, уларни эъзозлаш, асраб-авайлаш ҳар биримизнинг бурчимиздир.

Халқимиз оилани муқаддас билади. Боиси, оила -- энг яқин ва азиз инсонларимиз яшайдиган, ўзига хос қадриятлар шаклланадиган, эртамиз эгалари, келажагимиз ворислари камол топадиган улуғ маскан. Оила кексалари эса тарбия беришда энг оқил ва одил инсонлардир. Уларнинг борлиги бахтимиз.

... Собир ота ҳам умри давомида эл-юрт ишига камарбаста бўлди. Оиласини ҳалол меҳнати билан боқди. Фарзандларини меҳр-оқибатли, диёнатли, яхшиликка интилувчан қилиб тарбиялади, юртпарвар бўлишга ундади. Бу борада унга ота-онаси ёрдам берди. Ўғли Алишер атак-чечак қилиб тетапоя қила бошлаган пайтдаёқ бобоси ва бувиси ёнига олди. Набиралари улғайиб борган сари унинг қалбига барча инсоний фазилатларни сингдириб бордилар. Алишер мактабда, коллежда, олий билим даргоҳида аъло баҳоларга ўқиди. Изланди, ўрганди, яхши мутахассис, жамиятда ўз ўрнига эга инсон бўлиб улғайди.

Бугун эса Собир ота -- ўзи бобо. Ўғлининг оилада яхши фарзанд, яхши, турмуш ўртоқ, яхши ота бўлганидан, жамиятда эса ўз ўрнига эга етук мутахассис эканлигидан фахрланади. Тарбия борасида раҳматли ота-онаси ўгитларини асло унутмайди. Энди у ҳам набираларига ота-онасидай меҳр, тарбия бермоқда.

Оила ана шундай анъаналар давомийлигини таъминлайдиган тарбия маскани эканлиги билан ҳам қадрлидир. Оилада кексаларнинг борлиги эса бахтимиз. Уларнинг бизларга ибрат бўладиган ҳаёт йўлларини ўрганиш, уларга ўхшашга ҳаракат қилиш барчамизнинг бурчимиз эканлигини унутмаслигимиз керак.

Эргашой ЖЎРАЕВА,

Марҳамат тумани.

(Фикр)

Тарихдан маълумки, илм-маърифатга кенг йўл очилган, инсон қадр-қиммати юксакларга кўтарилган, айниқса, кексалари эъзозлаган, юрт юксак даражада тараққий этган, ана шу юртда ҳамиша тинчлик-осойишталик ҳукм сурган.

Чунки илм-маърифат инсон тафаккурини юксалтиради, илм-маърифатга ошно инсонлар эса янгиликка интилади, бунёдкорлик ишлари билан банд бўлади. Тинчлик-осойишталик туфайли одамлар эркин меҳнат қилади, деҳқончилик, ҳунармандчилик юксалади, юртда мўл-кўлчилик бўлади, қадри баланд кексаларнинг дуолари эса ўша заминга қут-барака келтиради.

Бугун озод ва обод юртимизда илм-маърифат юксалмоқда, айниқса, биз ёшларнинг пухта билим олишимиз, ўз имкониятларимизни юзага чиқаришимиз учун кенг имкониятлар яратиб берилган. Тадбиркорлик, ҳунамандчилик билан шуғулланаман, деган киши ҳар жиҳатдан қўллаб-қувватланмоқда. Фуқароларимизга, хусусан, кексаларимизга кўрсатилаётган эътибор ва ғамхўрлик ҳақида ҳар қанча гапирсак камлик қилади.

Ҳар бир маҳаллада истиқомат қилаётган ёши улуғ онахон-у отахонларимиз, бахт ва иқболимизни, юрт тинчлигини тилаб, дуо қиладилар. Улар бор экан, уйларимиз нурли, ҳаётмиз файзли, йўлларимиз нурафшондир.

Биз ёшлар мана шундай бағрикенг юртнинг фарзанди эканлигимиздан фахрланамиз, Ватанга бўлган муҳаббатни қалбан ҳис этиш, кексаларнинг ўгитларига амал қилиш, ўқиб-ўрганиш, танлаган соҳамиз бўйича юксак мақсадларни кўзлаб олға интилиш бизнинг асосий бурчимиз эканлигини яхши англаймиз. Қолаверса, ёши улуғ инсонларга иззат-икром кўрсатиш, уларнинг холидан хабар олиб туриш, доим хизматларида бўлиб, дуоларини олишга интиламиз. Зеро, халқимизда "Олтин олма дуо ол", деган нақл бежиз айтилмаган.

Ирода ХАЛИЛОВА,

Улуғнор тумани.

(Ўзбекистон - умумий уйимиз)

Инсоният - миллатлардан, элатлардан, турли динларга, турли ирқларга мансуб муайян кишилардан иборат. Демак, ҳар бир инсон умумбашарий мансубликка дахлдорлик баробарида айни вақтда ўз халқи, ўз Ватанининг фарзанди ҳамдир.

Миллий истиқлол мафкураси - миллатлар манфаатларини кўзлайди.

Ҳар бир кишида ўз халқининг тили, рухияти, анъаналари, қадриятлари барқ уриб туради. Дунёнинг қарийиб барча мамлакатлари кўп миллатли. Демак, мамлакатларнинг аксаряти бир миллат номи билан аталса-да, шу мамлакат кўп миллатли фуқаросининг ягона Ватани бўлиб келмоқда. Ўзбекистон ҳам ана шундай бой, турфа маданиятлар гуллаб яшаётган мамлакатлардан бири эканлиги одамга ифтихор бахш этади.

Йигирма беш йиллик мустақил тараққиёт йилларида мамлакатимизда барқарорлик, тинчлик, ижтимоий тотувлик, миллатлараро дўстлик ва ҳамжиҳатликни таъминлаш борасида жуда кўп ишлар амалга оширилди. Қолаверса, юртимизда миллий истиқлол мафкурасининг асосий ғояларидан бири миллатлараро тотувлик, деб белгиланганлиги ҳам бу йўлда Ўзбекистоннинг ўз йўли борлигини тасдиқлайди. Миллий истиқлол мафкураси ўз мазмун-моҳиятига кўра барча миллатларнинг умумий манфаатларини рўёбга чиқаради.

Миллатлараро тотувликка рахна солувчи таҳдид нима деганда, аввало, тажавузкор миллатчилик, шовинизм каби инсоният тарихида ўз қора изларини қолдирган бузғунчи ғояларни тушунмоқ лозим. Чунки бундай зарарли ғоялар таъсирига тушган жамият ҳалокатга юз тутишини ХХ аср тарихи, мустамлакачилик сиёсати, жаҳон миқёсида халқларнинг ўз миллий мустақиллигига эришиш учун курашлари тарихи яққол кўрсатади.

Ўзбекистонимизда азалдан турли миллат ва элатлар вакиллари ҳамжиҳатликда истиқомат қилиб келган. Улар орасида азалий қон-қардошлик, аҳилликнинг асрлар давомида тўпланган ибратли тажрибаси бор. Шу боис, бугунги кун ёшларини ўзаро ҳамжиҳатлик, миллатлараро тотувлик руҳида тарбиялашда ана шу тажрибанинг ўрни ва роли ниҳоятда катта.

Миллатлараро тотувлик - юрт равнақини таъминлайди.

Миллатлараро тотувлик - умумбашарий қадрият. У нафақат турли халқлар биргаликда истиқомат қиладиган минтақа ва давлатлар миллий тараққиётини белгилайди, балки бутун дунёда тинчлик ва тараққиётнинг кафолати бўлиб хизмат қилади. Бир миллатли давлатларга нисбатан кўп миллатли давлат маданий, маънавий бой де-йиш мумкин. Чунки мамлакат ичидаги миллий маданиятлар мулоқоти уларни бойитади. Ҳар бир миллатнинг бошқа миллатлардан ўрганадиган, намуна бўладиган жиҳатлари бор.

Бугунги кунга келиб миллий истиқлол ғояси юртимизда яшайдиган ҳар бир миллат ва элат вакиллари учун умумий маслак ҳисобланади. Шу маънодан келиб чиқиб, у 130 дан зиёд миллат вакилларидан иборат бўлган Ўзбекистон халқининг, мустақилликни мустаҳкамлаш йўлидан бораётган жамиятимизнинг умумий ғоясидир.

Бу борада Республика Байналмилал маданият марказининг ташкил этилиши ва унинг фаолияти алоҳида аҳамиятлидир. Марказ ташкил этилганидан сўнг миллий-маданий марказларининг фаолияти янада кенгайди. Айни кунда юртимизда фаолият кўрсатаётган 100 дан зиёд миллий маданий марказлар Ватанимиз равнақи йўлида фидокорона меҳнат қилаётган турли миллатларга мансуб юртдошларимизни бир мақсад йўлида бирлаштирмоқда.

Тотувликка таҳдид, ҳушёрликни унутмаслигимиз лозим.

Бугунги глобаллашув, турли ғоявий таҳдидлар хуружи кучайган бугунги кунда аҳоли, айниқса, ёшлар онгига миллий истиқлол ғоясини сингдириш ва уларда мафкуравий иммунитетни шакиллантириш жамиятимиз олдида турган муҳим вазифалардан бири бўлиб турибди. Бу борада зиёлилар, хусусан, биз ўқитувчилар зиммасига катта масъулият юкланади.

Миллий истиқлол ғояси ўз мазмун-моҳиятига кўра барча миллатларнинг умумий манфаатларини рўёбга чиқаради, юртда барқарорлик муҳитини таъминлайди. Миллий истиқлол ғояси кучли эътиқод манбаи бўлиб, ҳар қандай ёвуз ғояга қарши жавоб бера олади. Буни жамиятимизда яшаётган ҳар бир киши англаб етмоғи зарур. Шундагина биз ўз мақсадларимизга эриша оламиз.

Шу ўринда Ватанимиз тинчлигига ва миллатлараро тотувликка рахна солувчи кучлар ҳам мавжуд эканлигини унутиб қўймаслигимиз жоиз. Чунки ёт мафкуралар ҳам ўз мафаатларини кўзлаб ҳаракат қилади. Уни амалга ошириш учун турли усуллардан, воситалардан фойдаланадилар. Улар турли миллатлар ўртасида низолар уйғотиб, элатлар ўртасига раҳна солишдан манфаат излайдилар. Биз ундай ғоя ва мафкураларнинг юртимизга кириб келишининг олдини олиш, она заминимизда яшаётган турли миллатлар ўртасидаги дўстлик ва ҳамжиҳатликка путур етмаслиги учун зарур барча ишларни, айниқса, тарғибот ишларини кучайтириш ва самарадорлигини янада оширишимиз лозим.

Моҳинур МАМАЖОНОВА,

Иродахон ҚИЛИЧЕВА,

Андижон давлат тиббиёт институти ўқитувчилари.

Меҳмон кутиш, меҳмондўстлик халқимизнинг улуғ ва бетакрор қадриятларидан биридир. Меҳмонга юксак эҳтиром ва илтифот кўрсатиш билан боғлиқ ўзига хос удумлар - бағрикенглик, сахийлик дунёдаги камдан-кам халқларда учрайди.

Донишмандлардан бири "Ўзбекнинг меҳмондўстлиги гўё мурувват боғи ва ҳиммат бўстонидир" дея таъриф берган экан.

Дарҳақиқат, хуштакаллуфлик билан меҳмон кутиб олиш халқимизнинг азалий одатидир. Меҳмондорчиликнинг тўғри, рисоладагидек бажариш борасида улуғ алломаларимиз ўз асарларида қимматли маслаҳатлар ёзиб қолдирганлар. Жумладан, ҳазрат Алишер Навоий ўзининг "Садди Искандарий" достонида меҳмоннавозликда исрофгарчилик кони зиён эканлигини таъкидлаб, киши олдига дастурхон солинар экан, ўнта қўй сўйиш билан унинг иззатини "қоидали" бажо келтириб бўлмайди. Бу билан мезбон манманлик ва шуҳратпарастликка юз тутади, дейди. Улуғ аждодларимиздан яна бири Мирзо Бобур ўзининг "Бобурнома" асарида меҳмон олдига дастурхон ёзишда ўша миллат одамлари севиб тановвул қиладиган таомлардан қўйиш зарурлиги, покизаликка эътибор бериш кераклигини таъкидлайди.

Сир эмаски, меҳмонни даставвал лутф билан кутиб олиш, иззат ва ҳурматини жойига қўйиш зарур. Исроф қилмаслик ҳамда хасис бўлмаслик ҳам муҳимдир. Меҳмонга хуш келадиган таом пишириб, очиқ чеҳра билан дастурхонга қўйиш меҳмоннавозликнинг муҳим шарти ҳисобланади. Мезбон ўз дастурхони бадалига меҳмондан бошқа бирор нарса таъма қилмаслиги ва унга ҳеч қандай мажбурият юкламаслиги лозим.

Меҳмон кутиб олиш ва кузатиш нафақат, уй бекалари, балки оиланинг барча аъзоларига катта масъулият юклайди. Оилада дўстлик, одамгарчилик, инсонпарварлик, меҳр-оқибат каби фазилатларнинг шаклланишида ушбу тадбирнинг ўрни ниҳоятда каттадир. Қолаерса, меҳмон кутиб олиш ва кузатиш фарзандларимиз, бугунги ёшларимизда ҳаётга нафосат назари, миллий анъаналаримизга ҳурмат билан қараш туйғуларини мустаҳкамлайди. Шунинг учун ҳар бир оилада меҳмон кутиш билан боғлиқ удумлар ва тартибларни фарзандларимизга ўргатиб борайлик.

Матлуба ЮСУПОВА,

Хўжаобод туманидаги 23- умумтаълим мактаби ўқитувчиси.

(Тадқиқот)

ЁКИ ҚАДИМ ДАВОН ДАВЛАТИ АЁЛЛАРИ ҚАНДАЙ БЎЛГАН?

Мустақиллик йилларида Ватанимизнинг қадим ва яқин тарихини ўрганиш борасида жуда катта ишлар амалга оширилди. Таъкидлаш жоизки, муҳтарам Президентимизнинг "Тарихдан ибрат олиб яшаш, тарих ҳақиқатларини билиш кишига қувват беради, уни ҳаёт ҳақиқати билан қуроллантиради" деган фикрлари Ватанимиз тарихи илдизларини ўрганиш, илмий-тадқиқотлар ва изланишлар олиб бориш борасидаги ишларга кенг йўл очиб берди.

Сир эмаски, Ўзбекистон диёри, хусусан, Андижон инсоният цивилизациясининг қадим ўчоқларидан бири ҳисобланади. Бугунги кунда вилоятимиздаги Мингтепа ва Сарвонтепа археологик ёдгорликлари халқимизнинг қадим ўтмиши, авлодлари-мизнинг турмуш тарзи ҳақида кенг маълумотлар берувчи тарихий масканлардир.

Айни кунда ҳукуматимизнинг қўллаб-қувватлаши билан Ўзбекистон Фанлар академияси ҳамда Хитой Халқ Республикаси Ижтимоий фанлар академияси Археология институти ўртасида имзоланган шартномага асосан Ўзбекистон - Хитой қўшма археологик комплекс экспедицияси томонидан Мингтепа ва бошқа бир қатор архелогик ва тарихий ёдгорликларда қазишма ва илмий-тадқиқот ишлари олиб борилмоқда.

Мингтепа археологик ёдгорлиги Андижон вилоятининг шарқий қисми, яъни ҳозирда Марҳамат туманининг марказида жойлашган. Тарихчи ва археологик олимларнинг тадқиқот ва илмий хулосаларидан келиб чиқиб, ушбу харобалар қадим тарихий ёзма манбааларда қайд этилган Давон давлатининг маркази бўлган Эрши шаҳрининг харобаларидир. Шаҳар ички ва ташқи қисмларидан иборат бўлиб, тахминан 40 гектар майдонни эгаллайди. Бу ерда олиб борилган тадқиқотлар ва қазилмалар давомида топилган ноёб осори-атиқалар, ҳунармандчиликнинг турли соҳалари - кулолчилик, тоштарошлик, темирчиликка оид моддий ашёлар қарийб 2,5 - 3 минг йиллик тарихга эга эканлигини кўрсатади.

Олимларнинг хулосаларига кўра, шаҳар харобаси эрамиздан аввалги IV-III асрларида пайдо бўлган Марказий Осиёдаги энг йирик шаҳар қолдиқлари ҳисобланади. Харобалардаги тошйўлак, бу ерда топилган иш қуроллари, ҳар хил ўлчамдаги хумлар, тош, сопол, суяк қолдиқлари, ҳатто бир томонида жангчи ва от, иккинчи томонида эса кийикка ўхшаш ҳайвон сурати туширилган сопол идишлар ушбу шаҳар ўз даврида юксак ривожланганлигини кўрсатади. Сопол идишлар юксак дид ва нафислик билан тайёрланган бўлиб, баъзиларига гул солинган. Яна бир топилмада эса жангчи ва афсонавий қуш сурати туширилган. Шаҳарни ўраб турувчи мудофаа деворлари яхши пишириб тайёрланган ғишт ва пахсалардан тикланган бўлиб минг йиллар ўтса ҳам ўзининг сифатини ва маҳобатини сақлаб қолганлиги кишини ҳайратга солади.

Шаҳарнинг ички қисми аҳолининг асосий яшаш жойи бўлган ва шаҳарга бўлган тез-тез ҳужумлар натижасида мудофаа деворлари янада мустаҳкамланган.

Илмий изланишлар, археологик топилмалардан келиб чиқиб айтиш мумкинки, Мингтепа шаҳар харобаси Ватанимиз тарихини ўрганишда муҳим ўрин тутувчи, хатто илк инсоният тарихидан сўзловчи қадимий ёдгорлик эканлиги маълум бўлади. Бу ердан топилган қимматли осори-атиқаларни асраб-авайлаш, келажак авлодга етказиш, қолаверса, улар ҳақида юртдошларимизга, айниқса, ёшларга кенг маълумотлар бериш, шу орқали уларнинг қалбида тарихимизга ҳурмат, Ватанга муҳаббат, улуғ аждодларимиздан фахрланиш туйғуларини мустаҳкамлаш мақсадида Марҳамат туманидаги "Турон" ўқув маркази томонидан очиқ ва ёпиқ "Мингтепа музейи " барпо этилди. Айни кунда мазкур музейда ноёб топилмалар тегишли тартибда сақланмоқда

Агар тарихий манбааларга эътибор қаратсак, Давон давлатининг пойтахти бўлган Эрши шаҳарга ўша даврдаги Хан (Хитой) давлати эрамиздан аввалги II-I асрларда икки марта хужум қилган. Манноп Эгамбердиевнинг "Сариқ аждар ҳамласи" китобида баён этилишича, ўша даврда жуда кўп давлатларни эгаллаган Хан подшолиги иккала юришда ҳам Давонга, айнан Эрши шаҳрига келиб мағлубиятга учраган. Хитойнинг 60 минг кишилик қўшинига қарши Эршининг 14 минг кишидан иборат қўшини 40 кунлик қамалга бардош бериб, ўз юртини босқинчилардан сақлаб қолган. Китобда, айниқса, Давон аёлларининг жасоратига алоҳида таъриф берилади.

Қамалнинг бешинчи куни Хитой саркардаси Ли Гуан-ли Эршини бир ҳамла билан олиш режасини тузади. Лекин бу режа иш бермай, жанг давонликлар ғалабаси билан тугайди. Шунда жиғибийрон бўлган Хитой саркардаси қўлга тушган асирларни сўроқ қилади. "Бугунги суворийлар ким эди?" деган саволига сотқин Сиртлонбек "аёллар" деб жавоб беради. Хитой саркардаси ҳайратдан ёқа ушлайди. Қўлга олинган отларнинг бири олиб келинганда, от устидаги қонга беланган камзул аёл кишиники эканлиги маълум бўлади.

Жангларда давонликларнинг ҳатто жасадлари ҳам ҳеч қачон жанг майдонида қолмаслигига гувоҳ бўлган Хан саркардаси бу юрт фуқароларини қандай енгиш мумкинлиги кўп ўйлайди. Хан элчиларининг: "Давонда ҳатто, эмизикли аёллар болаларини уйда қолдириб жангга кирадилар" деган хабарини эшитган саркарда бундай шижоати баланд халқни енгиш осон эмаслигини тушуниб етади.

Ушбу китобда юрти озодлиги учун жон фидо қилган ўғлонлари мурдаси устида турган оналар кўзларида ёш билан "Ўғлим, мен сендан, розиман!... Давон оналари ўғилларини ўз юртини, шу муқаддас тупроқни душманлардан сақлаш учун туғадилар" деб хитоб қилгани, турмуш ўртоқлари жанг майдонларида вафот этганларида ўлигини душманга қолдиришни ор билган аёллар эркакча кийиниб, уруш майдонига мардонавор кириб, жанг қилиб, эрларининг жасадларини олиб чиққанлиги ҳақида тасвирлар баён этилади. Бу битиклар Давон аёллари жасур, мард ва ватанпарвар бўлганликларини кўрсатади. Бугунги ёш авлод шубҳасиз, ана шундай авлодлари билан фахрланади.

Мухтасар қилиб айтганда, юртимизнинг қадим тарихини ўрганиш, аждодларимиз қолдирган бой тарихий меросни асраб-аввайлаш ва келажак авлодга етказиш биз - бугунги авлод вакилларининг муқаддас бурчидир. Ўтмиши ва келажаги буюк юрт фарзандлари эканлигимиз ҳамиша қалбларимизга ғурур бағишлайди.

Шаҳло ХУСАНОВА,

Марҳамат туманидаги "Турон" ўқув маркази мутахассиси, туман кенгаши депутати.

(Орастахона)

Тузли сувда ванна қабул қилиш кони фойдадир. У танадаги тери тўқималаридан ортиқча суюқликни чиқариб ташлайди. Тузли ваннанинг яна бир ўзига хослиги шундан иборатки, у терини тозалайди ҳамда озиқлантиради. Бундан ташқари, оддий сувга қараганда, шўр сувли ванна қабул қилинаётганда, танага  икки баравар илиқлик киради. Бу эса моддалар алмашинувининг анчагина тезлаштиради.

Тузли ваннани тайёрлашда,  сувга 100-250 грамм туз қўшганингиз маъқул. Мунтазам равишда тузли ванна қабул қилиш терини таранглаштиради. Вужуддаги ортиқча суюқликни чиқариб юбориши натижасида танадаги шишлар йўқолади.

Тузли ванна қариган, бирданига озиб кетиш натижасида осилиб қолган бадан териларини ёшартиради. Теридаги жароҳатларни тез битишига, микробларнинг йўқолишига ёрдам беради.

Тузли ваннани қабул қилишда ваннага қайнаб,  бироз  совутилган 50 литр сув қуясиз. Юқорида айтилганидек, аввалида 100 гр. (кейинроқ туз миқдорини 500 граммгача кўпайтириш мумкин) тузни тўғридан-тўғри сувга эмас, балки оғзи маҳкам боғланадиган халтачага солиб, сув остида эритасиз.  10 дақиқа ванна қабул қилиб олганингиздан сўнг, албатта, оддий сувда ювиниш зарур.

Тайёрловчи: НИГОРА.

Керакли масаллиқлар: 500 гр. пиширилган жўжа гўшти,  50 гр. тузланган бодринг, 130 гр. майонез, 20 гр. хантал.

Тайёрланиши: Пиширилган жўжа гўшти бўлакчаларга бўлинади. Тузланган бодрингни сомонсимон шаклда тўғрайсиз, сўнг устига хантал билан   майонезни қўшиб, таъбга кўра туз соласиз-да, ҳаммасини аралаштирасиз.

Тайёр бўлган салатни ликопларга солиб, дастурхонга тортасиз.

ГУЛИ тайёрлади.