(43-сон)

Бир гуруҳ зиёлиларнинг вилоятимиз аҳлига М У Р О Ж А А Т И

Ҳурматли юртдошлар, бир  сўзли андижонликлар!

Республикамиз Президенти Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида маънавий-маърифий, ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар самарасини янада ошириш, давлат ва жамиятнинг ҳар томонлама ва жадал ривожланиши учун шарт-шароитлар яратиш, мамлакатимизни модернизация қилиш ҳамда ҳаётнинг аксарият соҳаларини либераллаштириш бўйича ҳаётимизнинг барча жабҳаларида олиб борилаётган ислоҳотлар наинки халқимиз, ҳатто жаҳон ҳамжамияти томонидан ҳам қизғин қўллаб-қувватланмоқда.

Дарҳақиқат, Сиз билан бизнинг кўз ўнгимизда содир бўлаётган ижобий ўзгаришлар ҳар бир маҳалла, қишлоқ ва шаҳарлар қиёфасида янада ёрқинроқ намоён бўлаётир. Шубҳасиз, бунда "Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили" Давлат дастури асосида олиб борилаётган кенг кўламли чора-тадбирлар устувор ўрин эгалламоқда.

Олиб борилаётган ислоҳотларнинг мақсад-мазмуни битта: у ҳам бўлса, мамлакатимиз салоҳиятини бундан-да ошириш ва шу орқали аҳоли турмуш фаровонлигини янада юксалтиришдан иборатдир. Узоққа бормайлик, жорий йилнинг 2-3 июнь кунлари Президентимиз вилоятимизда бўлиб, айнан ислоҳотларнинг бориши билан яқиндан танишганликлари, кўплаб лойиҳаларни амалга ошириш билан боғлиқ масалалар юзасидан ўзларининг маслаҳатларини берганликлари замирида улкан бунёдкорлик, энг муҳими, замонавий технологияга асосланган ишлаб чиқаришни жорий этишдек олижаноб мақсадлар ётибди.

Айниқса, кейинги йилларда иқтисодиётимиз хом ашё ўрнига тайёр маҳсулотни экспорт қилишга йўналтирилаётганлиги ҳудудларни жадал ривожлантиришда муҳим омил бўлмоқда. Бу, айниқса, чекка-чекка қишлоқларда ташкил этилган енгил саноат корхоналарида минглаб юртдошларимизни иш билан таъминлашга, опа-сингилларимизни ўзлари севган касбни ардоқлаб, меҳнат қилишларига қулай шароитлар яратмоқда.

қиёси жиҳатидан жаҳон андозалари талабларига тўла жавоб берадиган Хўжаобод туманидаги "Навигул" қўшма корхонаси қишлоқ хўжалигида амалга оширилаётган янгиланишларни ўзида тўлақонли мужассам этганлиги билан ажралиб туради. Вилоятимизда яна бир қатор ана шу кўринишдаги лойиҳалар ҳадемай рўёбга чиқади.

Булоқбоши, Бўз ва Улуғнор туманларида тез суръатларда барпо этилаётган тўқув ва тикув мажмуаларини фойдаланишга топшириш ҳамда минглаб қишлоқ аҳолисининг бандлигини таъминлаш бўйича ишлар бормоқда.

Муболағасиз айтиш жоизки, халқимиз ўз олдига юксак мақсад ва вазифалар қўйган экан, унинг ижросида халқимиз "оқ олтин" дея ардоқлайдиган ва эъзозлайдиган пахтанинг ўрни алоҳида эканлиги асл ҳақиқатдир. Дунё зироатчилигида бир неча минг турдаги маданий ўсимликлар бор. Бироқ улар олдида стратегик хом ашё ҳисобланадиган пахтанинг такрор ва такрор қайта ишланадиган, шу билан бирга,  ишчи ўринлари яратишдаги  ўрни алоҳида эканлиги маълум.

Шу жиҳатдан олганда, юртимизга Яратгандан бебаҳо бойлик инъом этилганки, биз ўз пахтамиз билан жаҳон бозоридаги ўрнимизни мустаҳкамлаш ва халқаро ҳамжамият билан янада яқин муносабатларга киришиш имкониятларига эгамиз.

Сўнгги йилларда пахтамизни ўзгалар бозорида эмас, айнан Тошкент шаҳрида ўтказилаётган халқаро "Ўзбек пахтаси" савдо ярмаркасида сотаётганлигимиз ҳам юқоридаги фикримизнинг тасдиғи бўлади. Ушбу савдо ярмаркасида иштирок этаётган мамлакатлар ва компаниялар сонининг йилдан-йилга ортиб бораётганлиги    ташқи бозордаги иштирокимизни  кенгайтиришга хизмат қилмоқда.

Бугун бебаҳо бойлигимиз манбаи бўлган пахтамизнинг кўп қисми бепоён далаларда Сиз билан бизга маҳтал бўлиб турибди.

Ишнинг кўзини билган, ўз сўзига содиқ  фермерларимиз аллақачон 40 центнерлик маррани эгаллаган ҳолда даласида қолган ҳосилнинг бир чигитини ҳам қолдирмаслик ҳаракатида бўлишмоқда. Юзлаб фермерларимиз эса 40 центнерлик марра бўсағасида туришибди.

Булоқбоши ва Пахтаобод туманлари фермерлари ва деҳ-қонлари жорий йил учун белгиланган режага қўшимча равишда ҳосил тайёрлаётганликлари ҳар қанча таҳсинга лойиқ.

Пахта ҳосилини етиштириш бир тараф бўлса, уни йиғиб-териб олиш ва омборга жойлаш бир тарафдир. Бунда ташкилотчилик ва ташаббускорлик алоҳида ўрин тутади. Қайси фермер хўжалигида шартнома режалари оширилиб бажарилаётган экан, демак, ўша жойда ўзаро аҳиллик ва ҳамжиҳатлик бор. Хўжаликлар аъзолари қаторида уюшмаган аҳоли вакилларининг ҳиммат кўрсатаётганликлари янада қувонарли, албатта. 

Шу ўринда уюшмаган аҳоли вакилларининг бу борадаги ташаббускорлигига бир назар ташлайлик. Балиқчи туманидаги Қияли маҳалла фуқаролар йиғини ўрамида яшовчи уюшмаган аҳоли вакиллари томонидан "Намуна пахтакори" фермер хўжалигидаги ҳашар натижасида фермер хўжалиги тез кунда режани бажарди. Йиғим-теримга ажратилган маблағ маҳалла аҳолисида қолди.

Шу тумандаги "Fалаба" массивида узоқ йиллар пахтачилик бригадасига етакчилик қилган, қишлоқ аёллари раҳбари бўлган меҳнат фахрийси Замирахон ая Паттахонованинг ташаббуси янада ўзгача бўлдики, ҳудуддаги 115-,116-,117-йиғим-терим отрядлари пешқадамлик қилаётган илғорларни рағбатлантириш мақсадида ҳаж сафарига жамғараётган маблағидан 5 миллион сўмини илғорларга тарқатди.

Олтинкўл туманидаги Андижон маҳалла фуқаролар йиғини  ўрамида яшовчи уюшмаган аҳолининг 120 нафари "Андижон" массивидан ташқарида, қўл кучига эҳтиёжи бўлган      бошқа ҳудудлардаги фермер хўжаликларида пахта теришмоқда. Маҳалла раиси Қаҳрамон Эшонов ушбу ташаббусга бош-қош бўлмоқда.

Жалақудуқ туманидаги "Обод водий салтанати" фермер хўжалигида 40 центнерлик марра эгалланган, иккинчи терим кўзни яйратадиган даражада. Хўжалик хирмонининг юксалишига ўнлаб фахрийлар баҳоли қудрат ўз ҳиссаларини қўшмоқдалар. Вилоятимизнинг барча туманларидан бундай     илғорларни кўплаб мисол қилиб келтиришимиз мумкин.

Халқимизнинг бағри кенг.  Эл ишига эш бўлишга маҳкам бел боғлайди. Бу қадимий удумни юрагига жойлаган минг-минг-лаб юртдошларимизнинг меҳнатлари билан вилоятимиз пахта хирмонини янада юксалтириш учун беқиёс имкониятимиз мавжуд. Ана шу имкониятни ишга солиш бугун энг савобли амалга киради.

Азиз ва муҳтарам  андижонликлар!

Мамлакатимизга пахта етиштириш усталари юрти деб танилган вилоятимиз шон-шуҳратини ошириш Сиз ва бизнинг қўлимизда. Такрор айтамизки, далаларимизда кўзлангандан зиёд ҳосил бор.

Шуни эътиборга олиб, мурожаат этамизки, жорий йилнинг 15 октябридан 15 ноябрига қадар "Зарбдор ойлик" эълон қилайлик. Ватанпарварлик туйғуси орқали вилоятимизнинг пахта хирмонини юксалтириш баробарида иқтисодиётимизнинг янада жадал ривожига ўз ҳиссамизни қўшайлик.

Бунда кўпни кўрган фахрийларимиз, зиёлиларимиз, ёш етакчилар, ҳиммати баланд барча юртдошларимиз ташаббускорликни қўлга олишлари мақсадга мувофиқдир. Зеро, Андижон деганда, халқимиз кўз олдида танти, мард, олижаноб ва энг муҳими, ташаббускор инсонлар намоён бўлади.

Сизларга ушбу зарбдор ойликда фаол иштирок этишларингизни ва барчанинг хонадонларида ҳамиша хотиржамлик бардавом бўлишини Яратгандан сўраб қоламиз. Сизларни ана шундай ҳақиқий меҳнат байрамида фаол иштирок этишга чорлаймиз. Бу савобли ишда улкан муваффақиятлар ва мустаҳкам сиҳат-саломатлик ёр бўлсин.

Шукуржон МАМАТҚУЛОВ,

Ўзбекистон Қаҳрамони. 

Тўлан НИЗОМ,

Ўзбекистон халқ шоири. Сайфиддин ЖАЛИЛОВ, фахрий профессор.

Зокиржон МАШРАБОВ,

Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган маданият ходими.

Манзурахон ЭГАМОВА,

 Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган қишлоқ хўжалиги ходими.

Андижон шаҳри, 2017 йил 14 октябрь.

(43-сон) * 2017 йил, 19 октябрь

Мамлакатимиз "оқ олтин" хирмони тобора юксалиб бормоқда. Куну-тун меҳнат қилиб, қимматбаҳо хом-ашёни етиштирган пахтакорларимиздан тортиб, қишлоқ хўжалиги тармоқлари ходимлари, турли соҳалар, уюшмаган аҳоли, ташаббускор ёшлар вакиллари шу кунларда катта шижоат билан пахта ҳосилини йиғиштириб олиш учун астойдил меҳнат қилмоқдалар.

Марра сари яқинлашаётган вилоятимиз пахтакорлари ва ҳашарчиларининг шаҳди баланд. Пахтанинг бир мисқоли қолмагунча ўз ўрнини пахта даласида, деб билиб теримда якдиллик,  фаоллик билан иштирок этаётган фидойилар кўпчиликни ташкил этади.

Ушбу хайрли ишга ҳар ким ўз ҳиссасини қўшишга интилмоқда. Хотин-қизларнинг ижтимоий-сиёсий, маданий-маърифий нашри - "Иқбол" газетаси ижодий жамоаси ҳам миллий бойлигимизни нест-нобуд қилмасдан, ёғингарчилик кунларига қолдирмасдан йиғиштириб олишга бел боғлаган теримчиларни рағбатлантириш, уларга кўтаринки кайфият улашиш мақсадида Бўз туманидаги Шуҳратбек Йўлчиев раҳбарлик қилаётган "Озод нурли маскан" фермер хўжалигига ташриф буюрди.

- Жорий йилда 60 гектар ер майдонда деҳқончилик қилиб, 35 гектар ерда пахта, 24 гектар майдонда ғалла етиштирдик, - дейди Ш. Йўлчиев. - Агротехник тадбирлар талаб даражасида олиб борилиши натижасида ғалладан ҳар гектаридан 30 центнердан ҳосил олиб, шартномавий режалар уддаланди. 104 тоннадан ортиқ пахта йиғиштириб олиниб, мажбурият ҳам ортиғи билан бажарилди. Айни кунларда ҳам йиғим-терим ишлари жадал олиб борилиб, вилоятимиз пахта хирмонининг юксалиши учун бор куч ва ғайратимизни ишга солмоқдамиз. Кўнгилли бўлиб келган ҳашарчиларимиз учун барча шарт-шароитлар яратилган. 50 килограмм-дан ошириб пахта тераётган теримчиларга терим пулидан ташқари оқ ёғ, шакар берилмоқда.

Илғор теримчилар Соҳибахон Жалолова, Гулнора ва Муҳаббат Ахчабоева, Офтобхон Қурбоновалар мавсумда пешқадамликни қўлдан бермадилар. Улар ҳар 5 кунликда 1-1,5 тоннагача пахта териб, хирмоннинг сарбаланд бўлишига ўзларининг муносиб улушларини қўшдилар.

Айни кунларда Асака туманидан ташриф буюрган кўнгилли ҳашарчилар йиғим-терим ишларида пахтакорларга мададкор бўлмоқдалар. Элмурод Аҳмаджонов раҳбарлигидаги 244-терим отрядига бирлашган уюшмаган аҳоли ва хўжалик аъзолари ҳар бир қуёшли кунни ғанимат билиб, етиштирилган ҳосилни ҳар мисқолини териб олишга киришганлар. Ҳашарчи теримчилар Ойдиной Содиқова, Замирахон Камолова, Маъмурахон Ҳайдарова, Дилдорахон Одилова, Одинахон Асранқуловалар ўз олдиларига миллий бойлигимиз бўлган пахтани қисқа фурсатларда териб олишда пахтакорларга камарбаста бўлишни мақсад қилиб олганлар.

Тушлик маҳали пахтакорлар билан ўтган учрашувда вилоят ҳокимининг ўринбосари, хотин-қизлар қўмитаси раиси Манзурахон Юнусова вилоятимизнинг таниқли олимлари, қаҳрамонлар, зиёлиларининг вилоятимиз аҳлига мурожаати эълон қилингани ва ҳар бир фуқаро унга "лаббай", деб жавоб бериб, оримиз, ифтихоримиз бўлган пахтани йиғиштириб олишда фаол иштирок этиш инсонийлик бурчимиз эканлигини таъкидлади. Шундан сўнг "Иқбол" газетаси муҳаррири Фахриддин Ибайдуллаев пахта иқтисодий ва ижтимоий ҳаётимизда муҳим ўрин тутиши, йил бошидан қилинган меҳнат маҳсулини ҳашар йўсинида териб олиш азалий анъаналаримиздан бири эканлиги ҳақида гапирди.

Тадбирда иштирок этган Ўзбекистонда хизмат кўрсатган журналист, таниқли ижодкор Мукаррама Fанижон қизи, "Зулфия" Давлат мукофоти соҳибаси Севара Фозилжонова, меҳнат фахрийси  Мая Усмоналиева, ёш ижодкорлар Мадинабону Ҳабибуллаева, Мафтуна Ибайдуллаева пахтакорларга ўзларининг самимий тилакларини билдириб, шеърларидан намуналар ўқиб бердилар. Вилоятимизда фаолият олиб бораётган "Эъзоз" ансамбли хонандаси Кимёхон Сайидолимованинг шўх қўшиқ ва лапарлари даврага ўзгача файз киритиб, ўйин-кулгу авжига чиқди.

Якунда бир гуруҳ илғор теримчиларга "Иқбол" газетасининг махсус совғалари  - бадиий китоблар топширилди. Теримчилар билан ўтган самимий суҳбат, маданий тадбир уларнинг хотирасида узоқ сақланиб қоладиган таассуротларга бой бўлди.

Муроджон ТЎХТАНАЗАРОВ

( 41-сон) Қилмиш-қидирмиш

Ўзбекистон Республикаси "Давлат чегараси тўғрисида"ги қонуннинг 12- моддасида

"Давлат чегараси орқали шахслар, транспорт воситалари, товарлар, бошқа мол-мулк ва ҳайвонларни ўтказиш белгиланган ўтказиш пунктлари орқали амалга оширилади" деб қатъий белгилаб қўйилган.

Шундай бўлса-да, айрим кишилар томонидан ана шу тартиб бузилаётганлиги бизни ҳушёр ва огоҳ бўлишга ундайди. Айниқса, бундай ҳолатлар аёллар томонидан содир этилаётганлигини асло оқлаб бўлмайди.

Аёл - оила зийнати, миллатнинг ор-номуси ва юзидир. Улар ҳамиша ардоққа, ҳурматга муносиб. Бироқ орамиздаги баъзи бир аёллар билиб туриб, қонунга зид ҳаракатлари билан жиноятчига айланиб қолаётганлиги ачинарлидир. 

Яқинда Қўрғонтепа тумани судида туман суди раиси И. Эргашев раислигида  Давлат чегарасини ноқонуний кесиб ўтган 2 нафар фуқарога нисбатан ҳукм ўқилди. Жиноят йўлига кирганлардан бири аёл киши бўлиб, Қўрғонтепа тумани Чимён қишлоғидаги Қўрғонча кўчасида яшовчи Гулчеҳра Жўрабоевадир.                  

Асли Қирғизистон Республикаси Жалолобод вилоятида туғилиб ўсган Гулчеҳра юқорида қайд этилган манзилга келин бўлиб тушади. 4 фарзанднинг онаси. Чегарадан ўтиш тартиб ва қоидаларини яхши билса-да, у қўшни давлатда яшовчи онаси ва яқинларини кўриб келиш учун белгиланган тартибни бузиб, айланма йўллар орқали Қирғизистон Республикасига бориб келаётганида чегара посбонлари  томонидан қўлга олинади.

Суд жараёнида Г.Жўрабоева 2014 йилда ишлаш учун Россия давлатига боргани ва 2016 йилда паспортини йўқотиб қайтиб келгани, қўшни давлатда яшовчи онаси ва яқинларини соғингани ва паспорти йўқлиги туфайли божхона назорати орқали ўта олмай, божхона назоратини четлаб ўтишга мажбур бўлганини айтди. Бироқ, қонун барчага баробар ва унга амал қилмаган киши албатта жавобгар бўлади. Гулчеҳранинг хатти-ҳаракати эса қонунларимизга зид.

Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 223-моддаси 2-қисмининг "б" банди билан айбдор деб топилган Гулчеҳра Жўрабоева ҳамда унинг шеригига нисбатан қонунда белгиланган тартибда жазо тайинланди.

Шу ўринда Ўзбекистон ва Қирғизистон Республикалари раҳбарларининг чегара борасидаги келишувлари, икки давлат халқларининг азалий орзулари ушалиб, ўзбек-қирғиз чегара постларидаги муаммолар ижобий хал этилгани, ўзаро борди-келдилардаги қийинчиликлар барҳам топганини эслатиб ўтиш жоиз. Давлат чегарасини бузиб ўтишга бўлган ҳар қандай уринишга жазо муқаррар эканлигини асло унутмаслигимиз лозим.

 ҳамрохон МАМАТҚУЛОВА,

жамоатчи мухбир.

( 41-сон) бугуннинг гапи

... эркакларимиз, аёли нима деса, шу-да, демасдан фикрида қатъий турсин

Ҳамкасбим билан автомобиллар тўхташ жойидан ўтиб бораётгандик, бир аёлнинг сўкиниб гапираётгани диққатимизни тортди. Сочлари сариққа бўялган, тор кўйлакчаси баданини ситиб турган, оёқларига ёпишиб турган шим тўладан келган гавдасини қўпол кўрсатаётган аёлнинг оғзидан чиқаётган сўзларни илон эшитса, пўст ташлайди. Ҳамкасб аёллар ҳайрат ва хижолатлик билан бир-биримизга зимдан тикиламиз. Бақираётган, сўкинаётган аёл эса ўзини йиғиштирай демайди.

-Менга айтаяпсизми, қизим? - деди сал нарироқдан юриб келган сочларига оқ оралаган эркак.- Тинчликми?

-Сенга айтаяпман! - дея  шанғиллади аёл. - Нега машинангни менинг йўлимга қўясан? Кўрмисан, ўтиб-қайтишга жой қолдирмабсан. Буёғи ёзиш тугул, эшитишга ҳам одам уяладиган ҳақоратлар...

Эркак оғзи шалоқ аёлга бир оғиз эътироз билдирмай, автомобилини йўлдан олди. Манзара жуда хунук эди, бу воқеа ўзбек аёли билан юз берганини тасаввурга сиғдириш жуда қийин.

Бугунги ўзбек аёлининг сийрати гўзалми?

Аёл маънавияти, ўзбек аёлининг одоб-ахлоқи, ботиний дунёси ҳақида мулоҳаза билдирмаган, сўзлар шодасидан дуру марварид тизмаган ижодкор топилмаса керак. Қайси асарни олманг, унинг замирида аёлга бўлган чексиз ҳурмат, меҳр-муҳаббат, эҳтиром ва садоқат ётади.  Аёл қиёфасида ОНА тимсолини кўрганлар аёлни иззат қиладилар, чексиз эҳтиром билан қадрлайдилар. Айниқса, ўзбек аёлининг шамолида ибо, ҳаё, андиша ва тавозе шакли акс этгани, ўзбек аёлининг латофати ва назокати    асрлар бўйи инсониятни ўзига ром этиб келаётгани-ю, бу ғолибалик нашидасини сўз билан таърифлаш ожизлиги ҳар доим тан олинган. Аммо бугун ўзбек аёлига хос сифатлар ҳақида гап кетганда, уни ҳаё ва ибоси ҳақида ижобий фикрларни баралла айта оламизми? Бугунги  ўзбек аёлининг сийратида дунёни лол қолдирган фазилатлар қай даражада? Афсус...

  Аёлнинг юзидан хаё пардаси кўтарилишига эркак сабабчи!

Устоз ижодкорлардан бири ўзбек аёли ҳақидаги мулоҳазаларида шундай ёзади: "Миллат даражасини шу миллат аёлининг даражаси белгилайди. Чунки халқ аёлидан баланд бўлолмайди. Негаки, халқ аёлнинг маҳсулидир." Бугун миллатимиз аёллари ибо-хаёси, ор-номуси хусусида сўз кетганда айрим опа-сингилларимизнинг ножўя хатти-ҳаракатларидан хижолат тортамиз. Бунинг сабаби эса нимада деган савол барчамизни ўйлантириши табиий. Бу борада сизнинг мулоҳазангиз қандайлигини билмадим-ку, мен баъзи бир аёлларнинг юзидан ҳаё пардаси кўтарилишига улар билан яшаётган, уларнинг яқинлари бўлган эркакларининг бепарволиги, ор-номуси сустлигидан деб биламан. Аёлини қизғонмаган, аёлига ожизаликни раво кўрмаган, аёлига юриш-туриши, рисоладагидек кийинишига эътиборсиз қарайдиган, уни тергамайдиган эркакнинг аёлида устунлик, манманлик, жиззакилик пайдо бўлган. Унда нафосат, аёллик назокати йўқолиб бормоқда.

Бу ҳақда Хонобод шаҳар ҳокимининг ўринбосари, хотин-қизлар қўмитаси раиси Мухтасархон ХОШИМОВА қуйидаги фикрни билдирди: - Ҳукмбардорлик аёл қўлига ўтган бўлса эркак аёлини қандай бошқарсин? Ўзи азалдан ўзбек аёли фармонбардорлигини ожизалик, ширин сўз, кўз ёш ва назокат ортига беркитиб оилага, жамиятга ўз таъсирини кўрсатиб келган. Ўзбекойимнинг Отабекни Зайнабга уйлантириш саҳнасини эсланг. Кимсан Юсуфбек Ҳожи аёлининг даъвосини рад қилолмайди. Бугун эса жуда кўп аёллар эркакларни бошқаришга ўтди. Уларга фикрларини сингдириб, хатто виждонига қарши боришга мажбур қиляптилар. Айрим аёллар ҳақиқатдан ҳам ҳаддидан ошиб кетяпти. Бундай ҳолатга тараққиёт, оммавий маданият кўринишлари, яна бошқа сабабларни рўкач қиляпмиз. Аслида-чи, бунинг барчасига эркаклармиз айбдор. Эркак аёл устидан раҳбарлик қилиши керак. Ўз оиласи, аёлига раҳбарлик қилолмаган эркак жамиятга қандай наф келтиради, қандай қилиб ҳурмат-эътибор топади?! Шу боис, ҳурматли эркакларимиз, аёли нима деса, шу-да, демасдан фикрида қатъий турсин, аёлини, қизларини юриш-туришини, кийинишини назорат қилсин, уларнинг енгил-елпи, миллатимизга хос бўлмаган кийинишидан уят, орият қилсин. Шунда аёлларимиз ибо-ҳаёси, оиласи, эркагининг ор-номуси эканлигини ҳис қилиб яшайди. Ножўя хатти-ҳаракатлар қилмайди, беўхшов кийинмайди.

Махфиратхон БОЗОРОВА, Марҳамат туманидаги 25-умумтаълим мактаби ўқитувчиси: - Аёл ўз хоҳиши билан ёмон йўлга кирмайди. Мен аёлларни айблашга қаршиман. Аёлни адаштиришади. Аёлни    қуюшқондан чиқишига сабабчи бўлишади. Ҳеч бир аёл ўз хоҳиши билан назокатидан айрилиб, ҳимоясиз қолишни истамайди. Аёлнинг хатосида эркакнинг айби бор. Аёл табиатан курашувчан, мард бўлади. Фақат меҳр-муҳаббат, эътибор билан аёлнинг мардлигини тўғри йўналтириш мумкин.

"Аёлларнинг оғзи шалоқ", "Аёллар беҳаё" деганлардан хафа бўламан. Аёлини аёлдай олиб юрган қайси эркакнинг хотини ёки қизи оғзидан бепарда гап чиқади? Оила эркагига иснод келтирадиган йўл тутади? Аёлини асраб авайлаган, меҳр билан эъзозлаган қайси эркакнинг аёлидан ҳаё олислабди? Бундай бўлмаган, кейин ҳам бўлмайди. Чунки аёл меҳр, эътибор гадоси. Бошида устуни бўлишини истайди. Аёлни аламзадалик, эътиборга эҳтиёжмандлик дағаллаштиради. Рўзғор юкини елкасига ортмоқлаган, автомобиль рулини     бошқариб ўзининг, оиласи ва фарзандларининг муаммосига ечим ахтарган аёл охир-оқибатда эркакдан ҳам қўпол, қўрс ва қаттиқлашади. Бозордан халта-халта картошка-пиёз кўтариб келган, ошхонасидаги сув оқиб ётган жўмракни ўзи тузатган, боласининг контракт пулини тўлаш учун хорижга чиқиб ишлаб келган аёл ҳаётда эркакдай бўлишга мажбур. Ҳеч нарса сабабсиз бўлмайди. 

Аёл таҳқирланса, жиноятчига айланади

Ижтимоий тармоқларда қайнонасига жароҳат етказган бир аёл ҳақида ўқиб қолдим.  Унда ёзилишича, аёл тергов жараёнларида қайнонасининг "Сен ўғлимга муносиб эмассан, барибир сени ҳайдаттириб, ўғлимга бошқа хотин олиб бераман!" деган таҳқирли таъналаридан безор бўлиб, алам устида жиноятга қўл ургани айтилади. Аёлнинг жиноят қилгани, боз устига, дунё ва охирати учун ҳаддан ортиқ зиён бўлган гуноҳ қилгани таъкидланади. Лекин вазиятга теранроқ назар ташлаб, аёл ўз-ўзидан жиноятга қўл урмаслиги, тинимсиз таҳқирлар, кўнглига отилган тошлар уни ваҳшийга айлантиргани, алал оқибат аёл ўзига муносиб бўлмаган жиноятга қўл ургани ҳақиқат.

Шоира, "Дўстлик" ордени соҳибаси Фарида Афруз бир суҳбатимизда аёл қалби хусусида шундай дегандилар: Аёлни хиёнат ларзага солади! Руҳан ёлғизланиш, қадрининг топталиши аёл қалбини парчалайди. Қалби синган, тинимсиз руҳий ёлғизлик, қадрсизлик гирдобидан бўғилган аёл назокатидан айрилади...

Аёл - она!

Халқда "Онаси ёмоннинг бари ёмон" деган гап бор. Устоз Қозоқбой Йўлдошев бу    нақлни "Онаси ўқиганнинг бари ўқиган" дея талқин қиладилар. Бугунги кун аёлларининг назокатдан айро тушишида, сўзига, ҳаракатларига, либоси-ю пардозида нуқсон кўпайганига ўқиш ва уқишга бепарволик ҳам бир сабабдир. Ахир инсон маънавияти, ботини китоб орқали сайқал топади. Китоб ўқимаган, китобга муҳаббат билан зиё топмаган қалб кўзи хира тортиб бораверади ва оқибатда буткул ожиз бўлади.

Қалб кўзи ожизлар эса ўзларини тафтиш қилмайдилар. Ҳар бир амали, ҳаракатларини тафаккур мезонида ўлчаб кўрмайдилар. Ўзликдан, аслиятдан маҳрумликка бошлайди тафаккурнинг ўтмаслиги. Аёлни меҳр-сизлик, эътиборсизлик, дунё ташвишлари қаттиқлаштириши эҳтимол, ҳақ фикрлардир. Бироқ энг катта фожеа - бу аёлнинг илмсизлиги, маънавий дунёсининг қашшоқ ва заифлиги эмасмикан? Эри етарлича пул топмас, эплаб бир оғиз ширин сўзни гапирмас, бироқ аёлнинг беҳаё-лигига, Аллоҳдан қўрқмай гуноҳ ишларни қилишига булар рўкач бўлолмайди-ку! Ҳисоб куни аёл бу сабаблар билан ўзини оқлаёлмайди-ку?! Аёл - она. Она эса фарзандлари тақдирига масъулдир. Онанинг хатоси   фарзандлари тақдирига умрбод доғ бўлиб қолади ва уларни ҳаёт давомида таъқиб қилаверади. Шунинг учун онанинг адашишга, хато қилишга, ўзини бепарда кўрсатишга ҳаққи йўқ! Минг афсуски, орамизда оз бўлса-да, овози шанғиллаб ҳақорат сўзларни ишлатаётган, танасини номаҳрамларга кўз-кўз қилиб беўхшов кийимлар кийган, бегона эркакларга эҳтиросни қитиқлайдиган сўзлардан тизиб хат йўллаётган, телефонда эркаклар билан танишиб, ишқий суҳбатлар қураётган аёлларнинг қизлари ҳам бундай ишларни қилмаслигига ҳеч ким  кафолат бермайди! Бундай аёллар ўз қилмиши билан жамиятга доғ туширади, бахтсиз аёллар, етим болалар ва кемтик оилаларни кўпайишига сабаб бўлади. Шунинг учун ҳам опа-сингилларимиз ўзлигини асло унутмасин.

Она - ибрат!

Қиз болага "Сен ОНА бўласан!", "Фарзанд дунёга келтириб тарбиялайсан!", "Севимли, қадрли рафиқа бўласан!" деган тутум билан тарбия бериш керак. Ва аввало она сўзи билан эмас, амали, қиёфаси, ҳаракатлари билан фарзандларига ибрат бўлиши лозим. Чунки, насиҳатнинг аввали ибрат. Сўз таъсири ожиз, амал таъсири эса мўлжалга аниқ тегади.

Юқоридаги мулоҳазаларимиз кимларгадир ёқмас. Лекин ўзбек аёлининг шаъни, қадр-қиммати масаласи миллат тақдирида муҳим аҳамият касб этади. Шу боис, муҳтарама аёлларимиз, ким бўлишидан қатъи назар бу масалада кўнгли тусаган ишни қилишга ҳақли эмас. Азиз муштарий, бу ҳақда балки сиз ҳам ўз фикр-мулоҳазаларингиз билан ўртоқлашарсиз!?

Умида АДИЗОВА

( 41-сон)

Инсониятни тўғри йўлга етакловчи ва дунёда фаровон ҳаёт кечириб, охиратда эса нажот топишларини таъминловчи Қуръони каримнинг йигирмадан ортиқ ояти карималарида ота-онага яхшилик қилиш, уларнинг розилигини топиш Аллоҳнинг амри эканлиги баён қилинади.

Ота-она ҳурматини жойига қўйиш, уларга яхшилик қилишлик фарзандларга фарз қилинган. Қуръони каримда шундай марҳамат қилинади: "Роббинг фақат Унинг Ўзигагина ибодат қилишингни ва ота-онага яхшилик қилишни амр этди..." (Исро сураси, 23-оят). Бундан кўринадики, Аллоҳ таоло бандаларини ўзига ибодат қилишга, кейин эса ота-онага яхшилик қилишлик буюришлиги Исломда ота-онанинг қадри ва мақоми қанчалик улуғ эканлигини англатади. 

Абдуллоҳ ибн Амр (р.а.)дан ривоят қилинади: "Набий Муҳаммад (с.а.в.): "Роббининг розилиги ота-онанинг розилигидадир. Роббининг норозилиги ота-онанинг норозилигидадир"  дедилар. Ушбу ҳадиси шарифдан маълум бўладики, Аллоҳ таолонинг розилигини умид этган ҳар бир инсон ота-онаси ким, қандай инсон бўлишидан қатъи назар уларни розилигини топишлиги лозим. Айрим манбаларда баъзи улуғ алломалар ота-онага хизмат қилишликни ҳатто, баъзи фарз ибодатлардан ҳам аввалга қўйганликларининг гувоҳи бўламиз.

Ибн ат-Туфайл (р.а.)дан ривоят қилинади: "Набий Муҳаммад (с.а.в.)ни Жиъронада гўшт тақсимлаётганини кўрдим. Ўша вақтда мен ёш бола эдим. Туянинг суягини ташиб турган эдим. Бирдан бир аёл келиб қолди ва Набий (с.а.в.)га яқинлашди. У зот уни кўриб, ўринларидан турдилар ва унга ридоларини ёздилар. У унинг устига ўтирди. Мен: "Бу ким?" дедим. "У зотни эмизган оналари," дейишди.

Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ўзларини эмизган аёлга кўрсатган хурматлари шунчалар олиймақом бўлса, ҳомиладорлик вақтида туну кун минг машаққатларни бошидан ўтказган, ўлимни бўйнига олиб туққан, тунлари бедор бўлиб эмизган, фарзандини еру кўкка ишонмай, бағрига босиб, ювиб-тараб парвариш қилган, фарзанди учун ҳамма нарсага тайёр онага бўладиган ҳурмат ва эҳтиром қандай юксак бўлиш кераклиги  ҳар кимнинг ўзига ҳавола.

Ибн Аббосдан ривоят қилинади: "Бир мўмин-мусулмон инсоннинг мусулмон ота-онаси бўлса-ю (уларга яхшилик қилиб), унинг савобини кутган ҳолда тонг оттирган бўлса, Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло унга жаннатнинг икки эшигини очади. Агар фақат бири бўлса, битта эшик очади. Агар фарзанд ота-онадан бирининг ғазабини чиқарган бўлса, ундан улар рози бўлмагунича Аллоҳ рози бўлмайди" деди. "Ота-она унга зулм қилган бўлсалар ҳамми?" дейишди. "Зулм қилган бўлсалар ҳам", деди". Ушбу ҳадиси шарифдан маълум бўладики, баъзи бир ота-оналар томонидан фарзандларга ҳар-хил сабабларга кўра кўнгил оғритишлар бўлганда фарзандлар кўнгилларига олмасликлари, кечиримли бўлишлари, уларни ҳамиша эъзозлашлари керак. 

Умуман, ҳеч қайси ота-она фарзандига ёмонликни раво кўрмайди. Аммо минг афсуслар бўлсинки, орамизда шундай "фарзандлар" ҳам борки, улар ота-онасидан аразлаб, йиллаб гаплашмайди, улардан хол сўрамайди. Ҳатто, фарзандларига тўйлар, хайру эҳсонлар қилади-ю, лекин ўзини дунёга келтирган, едириб-ичириб, тарбия бериб, вояга етказган инсонларни арзимаган сабаблар туфайли юзага келган дилхиралик туфайли ўрталарида йўқламайдилар. Ўша кишилар бу ожизлик, гуноҳ инсоннинг икки дунёсини куйдириб юборишини наҳотки англаб етмайдилар? Саҳобалардан бири Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)дан: "Ота-онам мен учун ким" деб сўрадилар. Шунда Пайғамбаримиз "ота-онанг ё жаннатинг ё дўзахинг" деб жавоб бердилар. Қайсики банда ота-онасининг дуосини олиб, уларни рози қилса, ўзига жаннатдан жой тайёрлайди, кимки бунинг аксини қилса, у охиратда дўзахдан жой олади.

"Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам: "Оталарингизни ҳурматлаб, уларга яхшилик қилинглар, фарзандларингиз ҳам сизларга яхшилик қилишади", - дедилар. Ушбу ҳадиси шарифдан маълум бўладики, фарзанд ота-онасига қандай муомала қилса, у ҳам фарзандидан ўша муомалани кўрар экан. Чунки аждодларимиз "Бу дунё қайтар дунё" деб бежизга айтмаганлар. 

Абдуллоҳ ибн Умар (р.а.)дан ривоят қилинади: "Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам бир кишига қуйидагини айтганларини эшитдим: Яхшиликларнинг энг яхшиси отасининг яхши кўрганларига яхшилик қилишидир. У кетганидан кейин. Яъни отаси ўтиб кетганидан кейин ҳам". Ушбу ҳадиси шариф ҳам отанинг нақадар улуғ зот эканлигини кўрсатади. Ҳатто, уларнинг  яхши кўрган дўсларини ҳам ҳурмат қилишлигимиз лозим экан.

Солиҳ аждодларимиз ота-онага ҳурмат-эҳтиром кўрсатишда ҳамиша ибрат бўлганлар. Умар ибн Зар айтади: "Агар кундузи юрсам, ўғлим одоб юзасидан ортимда келар, кечаси эса менга бирон озор етишидан қўрқиб олдимда борар, мендан юқорида бўлмаслик учун ҳатто, мен турган уй томига ҳам чиқмас эди". Машхур ислом олими Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳи оналари вафот этганларида қаттиқ йиғлаган эди. Шунда атрофидаги инсонлар ўзингиз бизларни бундай ҳолатларда сабрга чақирар эдингиз, лекин ўзингиз ҳаммадан ҳам қаттиқроқ йиғлаяпсиз-ку дедилар. Шунда у: "Қандай қилиб йиғламай, ахир бу кун  уйимдаги жаннат дарвозаси беркилиб қолдику" деган эканлар.

Шундай экан, ота-оналаримизни тириклигида қадрига етиб, уларнинг дуосини олайлик, рози қилайлик.

Ана шу амолимиз билан икки дунё саодатига мушарраф бўлишлик, ўзимизга жаннатдан жой ҳозирлашлик насиб этсин.

Абдуҳалим ҲАМРОҚУЛОВ,

Андижон шаҳридаги  "Ат-Термизий" жомеъ масжиди имоми.

( 41-сон) ёшлар фикри

Агар ҳаётга, ён атрофимизда содир бўлаётган воқеа-ҳодисаларга эътибор билан назар солсак, ўзимиз, келгуси ҳаётимиз учун ибрат бўладиган жуда кўп нарсаларни билиб олишимиз мумкин.

Оёғингиз остига қаранг: юзлаб, минглаб чумолилар тиним билмасдан меҳнат қилаётгани, ўз инига зарур озуқа ташиётганини кўрасиз. Эътибор қаратинг-а, бири қийналса, иккинчиси, учинчиси ёрдамга келади, бирортаси четга чиқиб, ,,қўл қовуштириб'' турмайди. Улар ҳаёт учун курашмоқда, ўз инлари - Ватанига ризқ-рўз ташимоқда. Ана шу гўшада тинч, осойишта, хотиржам яшамоқ ниятида  уларнинг миттигина вужудларига шижоат, қилдек оёқ-қўлларига ғайрат бахш этган. Ҳолбуки, булар биз ,,онгсиз'', ,,ақлсиз'' санаганимиз қумурсқалар, холос. Сиз билан биз эса инсон  деган номга муносиб бўлишимиз лозим.

Шу ўринда улуғ бобомиз ҳазрат Алишер Навоий жамики инсонларга хитоб қилиб айтади:            

Тухум ерга кириб чечак бўлди,

Қурт жондин кечиб ипак бўлди.

Лола тухумича ғайратинг йўқму,

Пилла қуртича ҳимматинг йўқму?

Ул зот айрим дангаса, "берсанг-ейман, урсанг-ўламан'' қабилида кун ўтказадиган кимсаларга ҳеч бўлмаганда  "лола тухумича ғайрат, пилла қуртича ҳиммат'' тилайди!

Дарҳақиқат, онгли, оқилона, ҳалол меҳнатгина жамиятнинг гуллаб-яшнашига, фуқароларнинг чиройли ҳаёт кечиришларига замин яратади. Айнан меҳнат туфайли инсон ўзининг моддий ва маънавий эҳтиёжларини қондиради. Меҳнат орқали одамнинг истеъдоди, маҳорат ва лаёқати намоён бўлади. Меҳнат билан машғул бўлиш жараёнида инсоннинг дунёқараши кенгаяди, билими ортади, жисмонан ва маънан юксалади. 

Маълумотларга кўра, дунёда 50 мингдан ортиқ касб-ҳунар мавжуд бўлиб, улар ер юзидаги аҳолининг турмуш эҳтиёжларини қондиришга ҳизмат қилади.

Оиланинг моддий ва маънавий аҳволи ҳам меҳнат туфайли бекаму-кўст бўлади. Оила аъзоларининг мавқеи, маҳалла-кўйдаги обрўси, уларга нисбатан ўзгалар муносабати ҳам кўп жиҳатдан уларнинг бажарган ишлари, амаллари билан чамбарчас боғлиқ. Бир кун келиб инсон оламдан ўтгач, унинг меҳнати, эзгу ва хайрли ишлари ёдга олинади. Ота-она оилада фарзандларига ўргатган меҳнат кўникмаси, касб-кори авлодларининг порлоқ ҳаёти учун  мустаҳкам таянч бўлиб қолади.

Ўз хонадони, юртининг   ободлиги, элининг фаровонлиги учун ҳаракат қилмаган киши ҳаловат ҳам, иззат, ҳурмат ҳам топмайди. Бу ҳақда улуғ аллома Абдулла Авлоний шундай деганлар: "Fайрат вужудимизга қувват, маъсуд ва бахтиёр бўлишимизга сабабдур. Шунинг учун ҳар биримиз саъй қилуб, ўз кучимиз ила маишатимизга керак бўлган нарсаларни топуб, бошқаларга муҳтож бўлмай, роҳатда яшамоқ лозимдур. Сиҳатимиз, саодатимиз, сарватимиз, қаноатимиз, сабримиз, фазилатимиз, алҳосил, бутун ҳаётимиз ҳаракатимизга боғлиқдур. Ҳаракатсиз кишилар ҳар нарсадан маҳрум. Доим бошқаларнинг ёрдамига муҳтож бўлиб хорликда қолурлар. Киши ёш вақтида илму маърифат, ҳунару санъатга бўйин қўймаса, тараддуд қилмаса, албатта, қора ишчи бўлуб қолур.''

Биз ёшлар улуғларнинг бу каби ибратли ўгитларига амал қилишимиз, ғайратимиз, шижоатимиз билан ўқиб, касб-ҳунар ўрганиб, энг асосийси, ҳалол меҳнатимиз билан ота-онамиз, юртимиз учун муносиб фарзанд бўлишга астойдил ҳаракат қилишимиз лозим.

ДилнозаМУХТОРЖОНОВА,

Олтинкўл тумани.

(42-сон) Мутахассис тавсияси

Оила мустаҳкам бўлиши энг аввало, аёл кишига боғлиқ. Агар аёл оқила, фозила, саранжом-саришта, меҳрибон ва хушмуомала бўлса, эркак кишининг қалбига йўл топа билса, оиласи мустаҳкам, ўзи севимли бўлади. Ҳаётда аёл хушёр бўлиши керак, яхши маънода бироз айёр бўлиши ҳам зарар қилмайди. Эрингиз билан тотув яшашни истасангиз, айрим нарсаларга кўз юмишингиз, гоҳо артистлик қилишингизга ҳам тўғри келади.   Қуйида амалиётчи-психолог Неъматхон ЙЎЛДОШЕВА тотув яшаш сир-асрорлари борасида ўз маслаҳатлари билан ўртоқлашади.

Сизнинг ишончингиз эрингизни янада кучли қилади, ўзига бўлган ишончини оширади, масъулиятини мустаҳкамлайди. Шунинг учун ҳеч қачон унга "Сизга ишониб бўлмайди!" деманг. Гарчи ҳақиқатдан шундай бўлса-да. Турмуш ўртоғингизни қўлидан ҳамма иш келишига ишонтирсангиз бас. У сиздан "қачон биз ҳам одамга ўхшаб яшаймиз", қабилидаги гапларни эмас, балки "менга бундан ҳам зўридан олиб берасиз, шунақами?" деган қатъий ишончни эшитсин.

Турмуш ўртоғингизни бошқалар билан солиштиришни бас қилинг.

У билан яшаяпсизми, демак, қайсидир жиҳати учун севиб қолгансиз. Ушбу севгининг сўниб қолмай ҳамиша ёниб туриши эса ўз қўлингизда. Камчиликларга келсак…Беайб парвардигор. Камчилик сизда йўқми?

Оилада ким овқат пишириши-ю, ким пул топишининг нима фарқи бор? Муҳими бу эмас, ҳар иккалангизнинг оила мустаҳкамлигига беминнат ҳиссангизни қўшаётганингиз. Эркак киши аёлига бундан-да яхшироқ муомалада бўлиши мумкин деб ҳисоблайсизми? Ўзингиз-чи, ҳар доима ҳам у орзу қилган рафиқа талабига жавоб бера оласизми? Тан олинг, жилла қурса умрингизда бир марта ёқмаган гапига жавобан гап қайтаргансиз, кайфияти йўқ пайтда саволларингиз билан жаҳлини чиқаргансиз.

Эркак киши сирли аёлларни ёқтиради деб, ичимдагини топ қабилида иш тутманг. Нима истаётганингизни очиқчасига айтганингиз яхшироқ. Компьютер ёки телевизор қаршисидан кета олмаётган эрингизга араз қилгунча, бир ўзингиз эплай олмаган ишингиз ҳақида гапириб, ундан ёрдам беришини илтимос қилиб кўринг. Яъни аниқ-таниқ гап билан вазиятга ойдинлик киритинг. Масалан, овқат сузмоқчи эдим, реклама пайтида нонга чиқиб кела олмайсизми? Ичимдагини топади деб, чучварани хом санаманг. Топиши мумкин, фақат… Ичингиздагини тилга кўчирганингиздан сўнг.

Бир-бирингиздан дам олиб туринг. Турмуш ўртоғингиз яна дўстлари билан учрашгани кетади. Сиз эса ҳар доимгидек уйда ёлғиз. Шошманг, нега ёлғиз бўларкан? Сизда дугона йўқми? Модомики кечки вақтингиз телевизор қаршисида ўтган тақдирда ҳам нима бўпти? Қайтага шу вақт ичида ўзингизга ёқадиган бирорта фильмни кўриб оласиз. Дўстлари билан икки кунга дам олгани кетмоқчи? Майли, бораверсин. "Қанақа дам олиш эканини мен биламан" деб кўнглини совутманг. Ёруғ юз билан кузатганингиздан миннатдор бўлади, ишонаверинг. Қолаверса айрилиқ ҳиссиётларни ўткирлаштиради.

Баъзида баҳслашиб туриш ҳам фойдали. Эркак киши доим ҳақ. Эҳ, аёл бўлиш нақадар қийин-а. Нима қилишга ҳам ҳайронсиз. Ён босай десангиз ҳақлигингиз кундек равшан. Фикр билдиришга ҳаракат қилсангиз яна тортишиб қолишингиз мумкин. "Хўп" деб уникини маъқуллайверган тақдирингизда ичингизда ўзингиз ва унга нисбатан алам тўпланиб бораверади. Келинг баҳслашиб қўя қолинг. Фақат маданиятли тарзда. Ҳақиқатга яқин фактларни келтирган ҳолда, аста, аёллик назокати ила…

Ортиқча кўз ёшга хожат йўқ! Эрингиз қайсарлик қилса сиз кўз ёшга эрк беришга тушасиз. Ахир эркакларнинг аксарияти аёлларнинг кўз ёшига дош бера олмаслигини биласиз-ку! Бу усулни тез-тез қўллашдан нари бўлинг! Фақат айрим пайтлардагина иш бериши мумкинлигини ёддан чиқарманг.

Севги изҳорига мажбурламанг. Бу сўзларни эшитиш қанчалар ёқимли бўларди-я. У бўлса ҳиссиз, қаранг, сўрасангиз жавоб бериш ўрнига телевизор кўриб ўтиришини…ҳафа бўлманг! Кўпгина эркаклар ширин сўз бобида нўноқ. Афсус, бу сўзлар туфайли аёлда бахт гормони ажралиб чиқишини билишмайди-да. Аммо дил изҳорини ҳадеб ишлатавериш ҳам унинг қадри йўқолишига олиб келади.Ҳар куни "севаман" сўзини эшитаверсангиз, ундан ҳаяжонланиш ҳиссини туймаслигингиз аниқ.

Унга ҳордиқ чиқаришга имкон беринг! Хўрсинишларингиз ёрдам беради деб ўйлаяпсизми? Нега хафа бўласиз? Уйда оиласи ёнида футбол кўришнинг ёмон томони йўқ-ку. Сиз ҳам футболни бирга ўтириб кўринг, балки қизиқиб қолиб ундан ҳам баландроқ овозда "Го-о-ол!" деб бақирарсиз! Ёқмаса ёнида ўтирганча севимли машғулотингиз билан шуғулланишингиз мумкин. Айтайлик кашта тикиш, тўқиш ва ҳоказо. Шунда ҳар иккалангиз бир-бирингизга ҳалал бермаган ҳолда дам оласиз!

Юқоридаги тавсия ва маслаҳатларга амал қилишга ҳаракат қилинг, бу сизга ва оилангизга фақат фойдали, ҳаётингизни янада мазмунли бўлишига ёрдам беради.

Муаззам ИБРОҲИМОВА ёзиб олди.

(42-сон) Турмуш чорраҳаларида

Ҳилола бахтли эди. Ўзи севган йигитга турмушга чиқди. Рўзғори ҳам бинойидек. Бир йил ўтар ўтмас севгисининг меваси бўлмиш Баҳоранинг туғилиши унга яна бир олам қувонч бағишлади. У оиласини еру кўкка ишонмас, ҳатто ота-онасини кўришга  ҳам бир ойда борарди. У туну кун уй ичида куймаланар, тансиқ таомлар пишириш, хоналарни безаш каби турмуш ўртоғига ёқадиган ишларни бажарганда Рустам акасининг миннатдор жилмайишини ҳеч нарсага алишмасди. У ҳатто, тушларида ҳам бахт қасрининг деворларини янада  мустаҳкам қилишга интиларди. Бироқ билмасдики, кун келиб бу қасрга ғам-ташвиш аталмиш меҳмон ҳам ташриф буюришини...

Бир куни эрини ишга кузатиб уйга кираётганда, қўл телефони жиринглади. Укасининг ташвишли овози уни қўрқитиб юборди. Соппа-соғ юрган отаси бирданига йиқилиб тушиб, инсультга йўлиқибди...

Ҳилола уни деярли ҳар куни кўргани борар, тузалиш ўрнига оғирлашаётганини кўриб ичидан зил кетарди. Қанча даволатишмасин, дард Йўлчибой акани ҳаётдан олиб кетгани келган экан. Отахон бир неча кун хушсиз ётгач, омонатини топширди. Тақдирнинг шум зарбасидан эсанкираб қолган Ҳилола отасини ўйлаб бир йиғласа, онасининг аҳволини кўриб яна эзиларди. У барча маъракалари ўтгунича отаси уйида қирқ кун қолиб кетди. Бу орада жонидан ортиқ кўрган Рустам акаси анча ўзгариб қолди. Ҳилоланинг қайғусига шерик бўлиш, уни суяш ўрнига...

Ҳилола ўша куни юрагининг бир парчаси узилгандек, ярим кўнгил билан уйига қайт-ди. Кела солиб қизчасининг ёнига ўйинчоқларни қўйди-да ўзи бесаранжом бўлиб кетган уйларни йиғиштиришга тушди. Шу пайт ҳол сўраш учун чиққан қўшни аёл унга ачинганнамо тикилаётганини сезиб, сергакланди.

- Менда бирор гапингиз бормиди? - деб сўради хавотир билан.

- Нима десам экан?.. - Қўшни аёл каловланиб турди-да, гап бошлади.

- Ҳилолахон, тарбия кўрган, сабрли қизсиз, лекин бу нарсани айтмасам виждоним қийналади...

- Нима гап ўзи? Тортинмай айтаверинг.

- Сиз йўқлигингизда   Рустамжон... - Аёлнинг томоғига бир нима тиқилгандек гапиролмасди.

- Опажон, тезроқ гапиринг нима бўлди?

- Оилангизни сақлаб қолишингиз керак. Рустамжон қўшни қишлоқдаги бир аёл билан... Сиз йўқлигингизда деярли ҳар куни ўша аёлни олиб келди.

  Ҳилола бу сўзларни охиригача эшитолмади. Кутилмаган шум хабардан хушини йўқотди. Шу кундан бошлаб унинг хонадонида гўёки қаҳратон қиш бошлангандек бўлди. Гўдагини ўйлаб ўзини қўлга олган Ҳилола эрининг ишдан келишини сабрсизлик билан кутди. У келгач, босиқлик билан бўлган воқеалар ҳақида гап очди... Рустамнинг ранги ўчди.

- Бу гапни сиз кимдан эшитдингиз? Қўшниларданми? Сиз менга ишонмайсиз-у, ғийбатчи қўшниларга ишонасиз, шундайми? Барчаси бекорчи гаплар, ҳеч қачон бундай бўлмайди, ишонинг...

Ёпиқли қозон ёпиқлигича қолди. Ҳилола фарзандини, қолаверса, онасини ўйлаб, эрини кечирди. Дардини ичига ютиб юраверди. Бироқ, Рус-там суюқоёқлигини ташламади. Ўша аёл билан   ишқий муносабатларини давом эттираверди.

Ҳилола ноилож ўша бахтига чанг солган аёлнинг маҳалласига борди. Маҳалла йиғинига арз қилди. Оқсоқол, маслаҳатчи ва фаоллар бу масалани атрофлича муҳокама қилишди. Аёлни тартибга чақиришди. Оилани бузиш, никоҳсиз бундай қадам босиши яхшиликка олиб келмаслиги, бунга жазо борлиги ҳақида огоҳлантиришди. Бироқ бу икки беандиша кимсалар кўнгил майлига қараб иш тутишни қўймадилар.

 Эрининг оёқости қилаверганидан тўйган Ҳилола ота уйига кетишга мажбур бўлди.

Рустам ҳам Ҳилоладан, ҳам фарзандидан бир умрга ажралганини жуда кеч англади...

Бу воқеалар бўлиб ўтганига  ҳам ўн беш йилдан ортиқ вақт ўтди. Рустам минг афсусу надоматлар гирдобида қолди. У Ҳилоланинг ишхонасига тез-тез келар, унинг оёғига йиқилгудек бўлиб кечирим сўрар, ҳаммасини бошидан бошлашни таклиф қиларди. Ҳилола эса унинг бу таклифига ҳеч қачон розилик бермаслигини таъкидларди. Лекин Баҳора отасиз деган номни олмаслиги учун расман ажрашишга ҳам кўнмасди.

Баҳора ҳам вояга етди. Университетда аъло баҳоларга ўқияпти. Унинг ҳар бир ютуғи онаизор учун тенгсиз қувонч олиб келади. Она кечалари мижжа қоқмай Аллоҳдан қизининг бахтини сўрайди. Ўзи кўрган кунларни қизи кўрмаслигини сўраб нола қилади. Бироқ бирор кишига бошидан ўтганларини айтмайди. Сўраганларга эса, "Дадамиз қишлоқда қайнотамнинг чироғини ёқиб ўтирибди, мен қизимизни шаҳарда ўқитяпман, дея оиласини ғийбатлардан асрашга интилади. Бироқ дарз кетган,   хаста дилига даво тополмайди.

Фарзандини ҳам ота, ҳам она бўлиб  камолга етказди. Эрини судга ҳам бермади, алимент ҳам олмади. Ундаги сабр-бардош, орият-ғурурга таҳсин айтгим келади. Негаки, у ҳам ёш эди. Оиласи барбод бўлганида эндигина 23 баҳорни қаршилаганди. Беш кунлик дунё, деб кўнгил кўчасига кирмади. Эрининг хиёнатига хиёнат билан жавоб бермади. Бошқа турмуш қуришни ҳам истамади. Баҳорани бегона эркакнинг қўлига солишдан кўра, дунёдан тоқ ўтишни афзал кўрди.

Ҳа, халқ шоири Муҳаммад Юсуф айтганидек, ўзбекнинг аёллари фарзанд учун яралган. Сабр, ориятни ҳамиша устун қўйгани боис, бугун у маҳалла-кўй, таниш-билишлари орасида ҳурмат-эътибор топган. Уй-жойи бор, ҳаёти бир маромда ўтмоқда. Бахти барбод бўлган аёлга берилган бахт балки шудир...

ОЙГУЛ

(42-сон) Мулоҳаза

Халқимизда "Қизи борнинг нози бор!" деган мақол бор. Ҳаётимиздаги айрим воқеалар шундай мақолни "бўларди" дейишни тақозо этаётгандай назаримда. Чунки ҳозир "ўғли борларнинг ҳам нози бор!" деган ибора шаклланмоқда.

Ҳозир қиз фарзанди бор оилаларнинг шўрига шўрва тўкиляпти. Тўйдаги катта ҳаражатларни олиб қарасак, бошқа жойларда қандай билмадиму, аммо бизда чиқимларнинг кўпи қиз чиқарган хонадон зиммасига тушади. Сеп-сидирға, уйни тўлдиришдан тортиб, мазар ташишгача, хайит-байрам, туғилган кунларда йўқлов, кейин... Қизи фарзанд кўрса суюнчи, бешик тўйи, ақиқа, ундан сўнг суннат тўйи, мучал тўйи... Эҳ, бечора, қиз туғиб вояга етказиб бировнинг хонадонига хизматга берган ота-она шунча сарф-харажатни бўйнига олиши керак. Агар хамёни кўтармай харажатни озайтирса борми, келиннинг боши таънадан чиқмайди.

Яқинда ишдан қайтаётиб, автобусда икки аёлнинг суҳбатини эшитиб қолдим. Йўловчилардан бири - ўрта ёшлардаги аёл суҳбатдошига куюниб гапирарди:

- Қизим яқинда фарзандли бўлганди, кеча қовоқ-тумшуғи осилиб кириб келди. Куёвим "ота-онанг фарзандли бўлганимизга 100 доллар суюнчи беришга ярамади!" дебди. Қизим, "Фарзанд   сизники-ю, нега менинг ота-онам суюнчи бериши керак. Аслида ўғил туғиб берган аёлни вояга етказгани учун сиз уларга суюнчи беришингиз керак!" дебди. Иккаласи жанжаллашиб қолишибди. Қизимнинг уйи бузилмасин деб, "Куёвни пайғамбарлар ҳам сийлаган. Майли, берамиз ўша суюнчини, уйингга бор!" деб жўнатиб юбордим. Ўғлим Россияда ишлайди. У билан қўнғироқлашиб, тезроқ пул жўнатишини тайинладим..

Буни эшитиб ўйга толдим. Жони оғриб фарзандини дунёга келтирган, оилани қувончга тўлдирган аёлни эъзозлаш ўрнига, суюнчига ота-онанг пул бермади, деб жанжал кўтарган йигитни ким деб аташ мумкин? Номард, нонкўр, юзсиз дейиш ўринли бўларди. Аммо афсуски, орамизда шундай йигитлар ҳам бор.

Автобусдаги аёл ҳасратини давом эттирарди. У тўй ўтгач, бир неча кун маъзар юборганини, "ота кўрди", "чақирди", туғилган кун, хайит-байрамлар йўқлови, куёвнинг "гап"и учун бир қанча саватларда пишириқлар юборганини, янги туғилган чақалоққа тўрт фаслга мослаб кийим-кечак, бешик олганини, невараси ўғиллиги учун ҳозирдан новвос боқиб қўйиш ҳақида буйруқ келганини, қуда томоннинг барча аъзоларига бош-оёқ сарпо- суруқ қилиши кераклиги, хуллас қиз томоннинг қудалар олдида шунчалар ялиниши ҳақида надомат билан гапирарди. Унинг суҳбатдоши эса аёлга жавобан, қизининг қайнонаси "ота кўрди" маросимига замонавий телевизор,  кир ювиш машинаси, мини печ, сўнгги русумдаги чангютгич талаб қилаётгани ҳақида гапириб қолди. Бу гапларга қулоқ солар эканман, ўйлаб ўйимга етолмадим.  Қиз туққаннинг айби нима, нега шунча чиқимлар қилиши керак?!

Қайноналарни қўя турайлик! Қайноталар-чи? Шунча нарса талаб қилаётган хотинини йўлга солиш ўша оила эркагининг наҳот қўлидан келмаса? Эркак бош бўлган, эркак кишининг сўзи ўтган оилаларда бундай ҳолатлар бўлмаслиги   керак.

Ахир эркак ва аёл ўртасида никоҳ ўқилаётганида аёлни боқиш, унинг эҳтиёжларини қоплаш, рўзғорга керакли жамики нарса билан таъминлаш эркакнинг зиммасига юклатилади-ку. Аёлнинг вазифаси эрининг оиласини 40 кунгача боқиш, уйини жиҳоз билан тўлдириш эмас, эрнинг хизматини адо этиш ва шу оиланинг давомчиси бўлган зурриёдни дунёга келтириш, шунингдек, оқила умр йўлдош ва меҳрибон она бўлиш         эмасми?

Эркакман деб бош кўтариб юрган йигит ҳеч қачон хотиннинг қўлига қараб қолмайди. Мусулмончиликдан озгина хабари бор, ориятли эркак қайнона-қайнотасининг уйидан келаётган нарсаларни қабул қилмайди. Агар йигитларимиз, оила бошлиғи-қайноталар қаттиқ турсалар, аёллар бунақанги ортиқча ҳаражатларга ружу қўймайдилар. Агар фикр-мулоҳазаларим ўринсиз, гапларим ножўя бўлса, узр сўрайман. Бу ҳақда катталар, маҳалла фаоллари ўз фикр-мулоҳазаларини билдиришларини истар эдим.

Муштарий МАМАЗОКИРОВА,

Андижон вилояти онкология диспансери ҳамшираси.  

(42-сон) Тиббий кўрик

Мамлакатимиз, хусусан, вилоятимизда хотин-қизлар саломатлигини мустаҳкамлаш, айниқса, қишлоқ жойларда яшаётган аёл ва қизлар соғлигини муҳофаза қилиш борасида кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда.

Олтинкўл тумани марказий поликлиникасида вилоят онкология диспансери ҳамда O'zLiDeP вилоят Кенгаши Аёллар қаноти томонидан "Сут бези саратони: эрта диагностикаси ва замонавий даволаш усуллари" мавзусида ўтказилган амалий семинар ва тиббий кўрик ана шу йўналишдаги ишларга бир мисолдир.

- Айни кунда тумандаги 300 нафардан зиёд аёллар кўкрак саратони хасталиги билан вилоят онкология диспансерида рўйхатда туради, - дейди диспансернинг услубхона мудири М. Исақов. - Бугунги кунда онкологик касалликлар орасида кўкрак саратони республика миқёсида ҳам кўп қайд этилаётган касалликлардан биридир.  Бу мазкур турдаги хасталикнинг кенг тарқалаётганлигини кўрсатади. Ана шундан келиб чиқиб, диспансеримиз УзЛиДЕП вилоят кенгаши билан ҳамкорликда чекка қишлоқларда яшаётган аёллардаги онкологик касалликлар, хусусан, кўкрак бези саратонининг олдини олиш, уни самарали даволаш бўйича  семинар ҳамда тиббий кўриклар ташкил этмоқда.

Семинарда мутахассислар томонидан онкологик касалликлар келиб чиқишининг олдини олиш, самарали даволаш, бу борадаги профилактика ишлари самарадорлигини ошириш юзасидан таклиф, фикр ва мулоҳазалар билдирилди. Иштирокчиларни қизиқтирган саволларга батафсил жавоблар қайтарилди.

Семинардан сўнг хотин-қизлар вакиллари гинеколог, онколог ва маммолог мутахассислар кўрувидан ўтдилар. Кўрув давомида аёлларга зарур маслаҳат ва тавсиялар берилди.

Умидахон ИСАЕВА,

O'zLiDeP Андижон вилоят кенгаши Аёллар қаноти бўлими мудири.