(23-сон) Халқаро кашандаликка қарши кураш куни

Айни пайтда ер юзи аҳолиси ўртасида кўп тарқалган зарарли одатларнинг хавфлиларидан бири ҳисобланган тамаки чекиш инсон соғлиғи, фаол ҳаёти ва умрига завол бўлаётганлиги ҳеч кимга сир эмас. Муаммонинг долзарблиги ҳисобга олиниб, Жаҳон Соғлиқни Сақлаш Ташкилоти томонидан 1980 йилдан бошлаб, 31 май жаҳонда тамаки чекишга қарши курашиш халқаро куни, деб эълон қилинган.

Жаҳон Соғлиқни Сақлаш Ташкилотининг маълумотига қараганда ер юзида бир йилда 5 миллиондан ортиқ киши тамаки асоратларидан вафот этмоқда. Бугунги кунда жаҳон аҳолисининг учдан бир қисми тамаки истеъмол қилади ёки чекувчилар сони 1 миллиард 300 миллион нафарни ташкил қилади. Агар бу зарарли иллатнинг олдини олиш борасида зарур чора-тадбирлар кўрилмаса, 2020 йилга бориб чекувчилар сони 2 баробар ошиши мумкин.

Ҳозирда Ўзбекистонда қарийб 2 миллион нафарга яқин одам тамаки чекади. Ҳар йили чекиш асоратларидан 30 мингдан ортиқ киши ҳаётдан кўз юммоқда. Афсуски, ёшлар ўртасида тамаки чекишга ружу қўяётганлар сони ортиб бормоқда. Ана шундан келиб чиқиб, Соғлиқни сақлаш вазирлиги, саломатлик ва тиббий статистика институти, унинг ҳудудий филиаллари, даволаш-профилактика муассасалари ҳамкорлигида аҳоли ўртасида тамаки чекишнинг зарарли оқибатлари, унинг олдини олиш юзасидан зарур тадбирлар амалга оширилмоқда.

Тамаки ва унинг тутуни таркибида киши танасига таъсир этувчи моддалар мавжуд бўлиб, улар юрак қон-томир, нафас олиш, овқат ҳазм қилиш, асаб, ички секреция безлари аъзоларига зарар кўрсатади. Оқибатда, миокард инфаркти хавфи 6-8 марта, мияга қон қуйилиши хавфи 4-6 марта, ошқозон яраси касаллиги ва раки 12 марта, ўпка раки 25 марта, ўпканинг сурункали яллиғланиши 10-15 марта ортади, шунингдек, кўкрак бези ва жинсий аъзолар касалликларига чалиниш ҳам ортади.

Чекишнинг бошланғич даврларидан бошлаб организмда заҳарланиш давом этса-да, унинг аломатлари узоқ вақтгача юзага чиқмайди. Вақт ўтиши билан оғир заҳарланиш аломатлари пайдо бўлади. Агар киши бирданига кўп тамаки чекса, тезда заҳарланиб, ҳаётдан кўз юмиши мумкин.

Ҳомиладор аёлларнинг чекиши бўлажак ҳомила (бола) ривожини кечиктиради, муддатдан олдин туғиш, боланинг ўлик туғилишига олиб келади. Тамаки чекилгандан кейин 20 дақиқа ўтгач, эмизувчи ёки ҳомиладор аёл қонидаги никотин бола организмига сут ёки йўлдош орқали ўтади. Тамаки чекиш наслга ҳам салбий таъсир қилиб, фарзандсизлик, боланинг заиф, ногирон, жисмоний нуқсонлар билан туғилишига олиб келади.

Чекиш туфайли тишлар сар-ғайиб, сочлар тўкилади. Тамаки таркибидаги заҳарли бирикмалар таъсирида танада модда алмашинуви бузилади. Хусусан, витаминлар етишмовчилиги натижасида чекувчи ўсмир ривожланишдан орқада қолади. Хулоса қилиб айтганда, тамаки таркибидаги заҳарли кимёвий бирикмалар инсон танасининг барча аъзоларига салбий таъсир кўрсатади.

Афсуски, чекувчилар ўз соғлиқлари қадрига кеч, яъни оғир дардга чалинганларидан кейин етадилар. Агар чекишга ружу қўйган бўлсангиз, юқоридаги фикрлардан тўғри хулоса чиқариб, тамаки чекишдан воз кечинг. Бу билан бебаҳо соғлигингиз мустаҳкамланиши, ҳаётда фаоллигингиз ошиши, умрингизга умр қўшилиши, оилангиз тинчлиги ва атроф-муҳит мусаффолигига катта ҳисса ҳўшган бўласиз.

Соҳибахон РАСУЛОВА, Саломатлик ва тиббий

статистика институти Андижон вилоят филиали шифокори.