ФОЙДАЛИ НЕЪМАТ

Бугун юртимизда тарвуз ғарқ пишган палла. Айни кунда одамлар энг кўп истеъмол қилаётган маҳсулот ҳам айнан тарвуздир. Дарҳақиқат, кексаларнинг айтишича, ёзда тарвуздан фойдалироқ неъмат йўқ экан. Умуман, тарвузнинг фойдали жиҳатлари жуда кўп. Келинг, яхшиси сизларни бу ҳақдаги маълумотлар билан кенгроқ таништириб ўтамиз. 

Тарвузнинг фойдалари

Тарвуз ёки унинг шарбати инсон организми мускулларидаги оғриқни даволашда энг яхши ёрдамчидир. Олимлар тарвуздаги L-цитруллин аминокислотаси мускулларда керагидан ортиқча пайдо бўлган сут кислотасини зарарсизлантиришга хизмат қилишини тадқиқотлар натижасида исботлашган. L-цитруллин аминокислотаси ҳар қандай бошқа мевалардан кўра, тарвуз таркибида кўпроқ.

Бундан ташқари, тарвуз юрак-қон томир тизими фаолиятини яхшиловчи А, С ва В6 витаминлари ва магнийга бой бўлиб, юқори қон босимини меъёрига келтиришга хизмат қилиб, буйраклар фаолиятини яхшилайди.

Тарвуз ҳуснбузар, атеросклероз, анемия, артрит, ўт пуфаги, астма, буйракдаги тошлар, бош оғриғи, бронхит, пасайиб кетган иммунитет, холестерин миқдорининг кўпайиши, юқори ҳарорат, пешоб йўллари ва сийдик халтаси, ҳашаротларнинг чақиши, семириб кетиш, тери шамоллаши каби касалликларни даволашда ишлатилади.

Бу полиз маҳсулоти инсон жисмини тозаловчи мислсиз воситадир. Бу эса, унинг таркибида сув миқдорининг кўплиги ва калориялиликнинг паст миқдорда эканлигидандир.

Тарвуз турли хасталикларни бартараф этади

Тарвуз мис, бета-каротин, В1-В6,С витаминларига, кальцийга, олма кислотасига, йод, калий, азот кислотаси, оқсил, қанд целлюлозаси, цинк, фосфор, фолий кислотаси, тўқималар, ликопен, лимон кислотаси ва магнийга жуда бой. Таркибида бета-каротин моддаси ва С витамини миқдорининг           баландлигидан тарвуз юрак  хасталиклари ва сурункали шамоллашларни бартараф қилади. У таркибидаги В6 витамини воситасида ақлий қобилиятни яхшилайди, қаттиқ ҳаяжон (стресс)ни пасайтиради.

Тарвузнинг таркиби деярли сувдан иборат, яъни, унда жами 91 фоиз сув мавжуд. Шу сабабдан ҳам тарвуз энг кам калорияли полиз маҳсулотларидан биридир.Тарвузнинг 100 грамида атиги 38 калория бор.

Тарвуз уруғи шамоллашнинг олдини олиш хусусиятига эга. Айниқса, ҳарорат кўтарилишидан азият чекаётган беморга 1 стакан чақилган тарвуз уруғидан тайёрланган дамламани докадан сиздириб берсангиз, унинг ички ва ташқи ҳарорати ўша заҳотиёқ пасаяди. Қуритилган тарвуз уруғини тез-тез еб турсангиз, у тери ҳолатини яхшилайди, негаки унинг таркибида темир, рух, оқсил ва бириктирувчи тўқималар бор.

Қандай истеъмол қилиш керак?

Тарвузни совутиб (албатта, муздек ҳолда эмас) истеъмол қилиш тавсия этилади. Уни   бошқа мевалар билан қўшиб истеъмол қилишнинг ҳам зарари йўқ. Аммо, тарвуз егандан сўнг асло сув ича кўрманг. Аслида тарвуз егач, чанқоғингиз босилади, сув ичишга эҳтиёж сезмайсиз. У организмда йўқотилган минераллар ва суюқликлар ўрнини тўлдиради. Бир вақтнинг ўзида организмни зарарли токсин моддалардан тозалайди ва кўпгина касалликларнинг олдини олади.

Мана шунинг учун ҳам биз тарвузни мунтазам, айниқса, ёз-кузнинг иссиқ кунларида иложи борича ҳар куни истеъмол қилишимиз керак.

Саида АКБАРОВА,

Улуғнор туманидаги 13-умумтаълим мактаби ўқитувчиси.

Биласизми?

Тегишли қонун ҳужжатларига асосан, қуйидаги шахсларга ун ва қолипли нон харид қилиш бўйича қўшимча харажатларни қоплаш учун 50 000 сўм миқдорида ҳар ойлик пул компенсацияси тўланиши белгиланган:

- ёшга доир ва ногиронлиги бўйича нафақа олувчилар;

- боқувчисини йўқотганлик пенсияси ва нафақаси (ҳар бир боқимандага) олувчилар;

- болаликдан ногиронлиги бўлган 16 ёшдан катта шахслар;

- 16 ёшгача ногиронлиги бўлган болалар;

- 18 ёшга тўлмаган ОИВ инфекциясига чалинган шахслар;

- белгиланган энг кам ёшга доир пенсиянинг миқдоридан кам пенсия олувчилар;

- 2 ёшгача бўлган болалар парвариши учун тайинланган нафақа олувчилар;

- моддий ёрдам олувчи оилалар;

- 14 ёшгача бўлган болалари учун тайинланган нафақани олувчи оилалар;

- белгиланган энг кам ёшга доир пенсия миқдорида пенсия олувчилар.

Давлат хизматлари агентлиги Андижон вилояти бошқармаси матбуот хизмати.

Психолог тавсиялари

Ҳозир дунёда шундай вазият юзага келдики, бу жараёнга ҳеч ким тайёр бўлмаган, ҳаёт бу қадар ўзгаришини хаёлига ҳам келтирмаганди. Буларнинг барчаси, чекланган иш режимига ўтиш ёки ҳатто ишсиз қолиш, молиявий қийинчиликлар, доимий қўрқув инсоннинг психо-эмоционал ҳолатига салбий таъсир қилади. Одамлар стрессни бошдан кечирмоқда. Бунинг оқибатлари эса соғлиқ учун жуда хавфли бўлиши мумкин. Шунинг учун карантин пайтида стресс ва депрессияни қандай енгиш масаласи бугунги кунда энг муҳим масалалардан бири ҳисобланади.

Стресс ўзи нима?

Бу - тананинг ёқимсиз ва салбий ҳодисаларга муносабати. Карантин даврида стрессни келтириб чиқарувчи сабаблар:

-  келажакнинг ноаниқлиги;

- молиявий қийинчиликлар;

- касал бўлишдан қўрқиш;

- одатдаги турмуш тарзининг ўзгариши;

- ўйин-кулги ва одатий фаолиятнинг тақиқланганлиги;

- уйда доимий бўлиш зарурати;

- дўстлар, оила билан жонли мулоқотнинг йўқлиги ва        бошқалар.

Сизни биринчи навбатда нима ташвишга солмоқда? Ўзингиз учун стресснинг сабабларини аниқлаб, у билан шуғулланишни бошланг. Бунинг учун мутахассислар томонидан тавсия қилинган маслаҳатларга амал қилишингиз лозим:

Вақтингизни режали ва оқилона сарфлашга ҳаракат қилинг. Сиз оддий инсонсиз, шу боис стресс, хавотир ва депрессияга тушишингиз оддий ҳол. Фақат дангасалик қилманг, чунки стресс ва хавотир фаолиятингизга таъсир қилишини унутманг. Шунинг учун аввал руҳий ҳолатингизни нормаллаштириш, кейин эса самарадорлик ҳақида ўйлашингиз лозим.

Нима қилиш керак?

1. Ҳаракатларингизга боғлиқ ва боғлиқ бўлмаган стресс сабабларини белгиланг. Бундай вазиятда нима қилишингиз мумкинлиги ҳақида ўйлаб кўринг. Албатта, биринчи навбатда шифокорларнинг тавсияларига амал қилишингиз керак - қўлингизни тез-тез ювинг, антисептиклардан фойдаланинг ва одамлар билан мулоқот қилмасликка ҳаракат қилинг. Карантин чораларига риоя қилиш ўзингизни янада ҳимояланган ҳис қилишингизга ёрдам беради.

2. Бугунги кунингиз билан яшанг. Келажак ҳақида мулоҳаза юритмаслик, бошқаларнинг келажакда нима бўлишига оид тахминларига ишонмаслик, пул тугаб қолди, деб ўйламасликка ҳаракат қилинг. Буларнинг барчаси доимий стрессга олиб келади.

3. Кунингизни режалаштиринг. Кундалик тартиб деярли карантиндан олдинги каби амалга оширилиши мумкин. Агар уйда ишлаётган бўлсангиз, аввалгидек бир вақтнинг ўзида туринг. Уй ташқарисидаги одатий ўйин-кулгиларни севимли машғулотингиз билан алмаштиринг;

4. Маълумотларни саралаб чиқинг. Янгиликларни фақат  ишончли манбалардан олинг. Ижтимоий тармоқларда одамлар ёзадиган ҳамма нарсага ишонманг. Янгиликларни кунига бир марта текширинг;

5. Ўз ҳисларингиз ҳақида гапиринг. Қўрқувларингизни яқинларингиз билан баҳам кўринг, бу ҳақда ташвишланманг.Хавотир ва стрессни бошдан кечиришни тўхтатсангиз, ўзингизни ривожлантиришингиз мумкин.

Ухланг ва тўғри овқатланинг!

Ушбу даврда, айниқса      соғлом уйқу ҳақида унутманг. Доим бир вақтда ухлашга ётинг ва уйғонинг. Камида 7 соат ухланг.Тўғри овқатланишга ҳаракат қилинг. Овқатланиш тартиби ҳақида унутманг. Ўзингиз хоҳлаганингиздек овқатлансангиз, карантиндан кейин ортиқча вазн билан курашишингизга тўғри келади. Спиртли ичимликлардан тийилишингиз лозим. Бу дам олишга ёрдам беради деб ўйласангиз, ушбу фикрни миянгиздан чиқариб ташлаганингиз маъқул.

Ақлий фаолият билан шуғулланишни унутманг.

Миянгиз қанчалик яхши ишласа, стрессга берилиш эҳтимоли шунчалик кам бўлади ёки уни енгиш осонроқ кечади. Ҳар куни хотира, диққат ва бошқа қобилиятларни ривожлантиришга қаратилган машғулотлар билан шуғулланишга ҳаракат қилинг. Соғлигимиз ўз қўлимизда эканлигини доимо ёдда тутишимиз керак. Юқоридаги қоидаларга амал қилсак, ўзимиздаги ички хавотир, қўрқув, стресс ва депрессияни муваффақиятли енга оламиз. 

Наргиза ХАЛИЛОВА,

психология фанлари номзоди, доцент.

"101" огоҳлантиради!

Айрим фуқароларнинг ўзбошимчалик билан ерларни рухсатсиз эгаллаб олиб, бу жойларда қурилиш ишлари олиб бориши, ноқонуний тарзда электр энергияси ва газ тармоқларига уланиб олишлари, ёнғин хавфсизлиги қоидаларига амал қилинмаслиги натижасида ёнғинлар келиб чиқиш ҳолатлари афсуски, учраб турибди.

Ўрганишлардан маълум бўлишича, ноқонуний қурилган биноларнинг аксариятида ёнғин хавфсизлиги қоидаларига умуман, амал қилинмаган. Ҳатто, газ ва электр энергиясидан ноқонуний фойдаланиш ҳолатлари ҳам учрамоқда. Бу эса юқорида таъкидланганидек, ёнғинлар келиб чиқишига сабаб бўлмоқда. Шунингдек, жамиятимизга катта миқдорда моддий ва маънавий зарар келтирмоқда. Энг асосийси, фуқароларнинг куйиб, тан жароҳати олишига, ҳалок бўлишига олиб келаётгани янада ачинарлидир.

Бундай ноҳуш ва салбий ҳолатларнинг олдини олиш ўз қўлимизда. Бунинг учун биринчи навбатда ноқонуний қурилишларни амалга оширмаслигимиз, электр энергияси ва газ тармоқларига ноқонуний уланиб олмаслигимиз лозим. Бу билан, қолаверса, ёнғин хавфсизлиги қоидаларига қатъий амал қилиш орқали нафақат ўзимиз, оиламиз, балки атрофимиздагиларнинг соғлигини, ҳаётини асрашга, ёнғинлар келиб чиқишининг олдини олишга муносиб ҳисса қўшган бўламиз.

Азиз юртдошлар, ҳамиша ёнғин хавфсизлиги қоидаларига амал қилиб, ёнғинлар келиб чиқишининг олдини олайлик.

Абдусамад РАҲМОНОВ,

       Андижон тумани ФВБ норматив-техник бўлинмаси бошлиғи, катта лейтенант.

Сочлар оқариши - қариш белгиларидан бири. Баъзилар ёшлигидан сочлари оқара бошлайди, кўпинча эса 35-40 ёшдан бошлаб сочларга оқ туша бошлайди. Бу муқаррар жараён бўлса-да, уни бироз секинлатишга уриниш ва шу билан биргаликда соғлиқни ҳам мустаҳкамлаш мумкин. Қуйида бунинг оддий халқона усуллари тўғрисида маълумот берамиз.

Биринчидан, овқатланишга эътибор беринг. Дуккаклилар, авокадо ва ёнғоқларни кўпроқ енг. Иккинчидан, агар сизнинг зарарли одатларингиз бўлса, улардан қутулишга ҳаракат қилинг. Чекиш ва ичиш муаммони чуқурлаштиради. Учинчидан эса, сочларингизни парвариш қилишда асқотадиган ва уларнинг оқаришини секинлатишда ёрдам берадиган халқона воситалардан фойдаланиш тўғрисидаги бир неча маслаҳатларни ёзиб олинг.

Мойчечак ва зарчава (куркума) дамламаси

Бу дамлама - оч рангли    сочлар учун. Зарчава сочларга асал рангини бериш учун қўшилади. 4 ош қошиқ мойчечак ва 2 ош қошиқ зарчавани 1 литр қайноқ сувга солинг ва дамлаб қўйинг, сочларингизни ҳар ювишдан сўнг чайқаш учун ишлатинг.

Маврак (шалфей) ва қора чой дамламаси

Бу ўтли восита - жигарранг сочлар учун. Уни тайёрлаш учун бир нечта маврак баргини қора чойга қўшиб дамланг ва ярим литр қайноқ сув билан аралаштиринг.

Розмарин дамламаси

Тўқ рангли сочлар учун яхши. 4 ош қошиқ розмаринни ярим литр қайноқ сувда дамланг. Бундай дамлама бош терисини яхшилайди, соч илдизларини мустаҳкамлайди ва борган сари уларнинг рангини қорайтиради.

Қорамтир сочлар учун маврак ва розмарин дамламаси.

3 ош қошиқ маврак ва 3 ош қошиқ розмаринни 1 литр сувда дамланг. Бу ажойиб чайқаш воситаси ювиб ташлашни талаб қилмайди ва сочларни соғломлаштиради.

Хина ва лимон шарбатидан сочлар учун ниқоб

Сарғиш ва асал рангни ёқтирадиганларга хина ёрдам беради. 3 ош қошиқ хина ва 1 ош қошиқ лимон шарбатини аралаштиринг, аралашмани сочларингизга суринг ва ўраб қўйинг. 3 соатдан кейин ювинг.

Муҳайё  тайёрлади.

Бутун дунёда инновацион технология ривожланаётган бир пайтда, ёшларимизни ҳар томонлама соғлом, баркамол, зукко ва билимли этиб тарбиялаш бугуннинг кечиктириб бўлмас вазифасидир.

География фани ўқитувчиси сифатида мен ҳам ўқувчиларимга замонавий технологиялардан фойдаланиб сабоқ беришга, фан бўйича янги-янги маълумотлар излаб топишга, билим ва малакамни илғор инновацион усуллар орқали мустаҳкамлаб боришга ҳаракат қиламан.

Дунё тез ривожланмоқда. Ҳар куни, ҳар соатда янгиликлар, ўзгаришлардан бохабар бўлмоқдамиз. Баъзан, фанимга тегишли маълумотлар чиқиб қолса, уларни тезроқ ўқувчиларимга етказишга, баҳсу мунозара асосида дарс ўтишга ошиқаман.

Болалик даврларимизда Америка қитъасини кашф этган инсон, дея фақат Христофор Колумб тилга олинарди. Йиллар ўтди. Тарихдаги ноаниқликларга ойдинлик киритилди.  Шаксиз, Колумб географик кашфиётлар тарихида улкан из қолдирган шахсдир. 1492-1493 йиллар давомида 90 кишидан иборат экипаж аъзолари билан "Санта-Мария", "Пинта" ва "Ниня" кемаларида денгиз саёҳатига чиқади. 1492 йилнинг август ойида экспедиция Канар оролларидан ғарбга томон сузиб, Атлантика океанини кесиб ўтиб, Саргасс денгизини кашф этади. 1492 йилнинг 12 октябрида Багам архипелагига етиб келади ва унга Сан-Салвадор, деб ном беради. Ушбу сана ҳозирда Америка кашф этилган кун сифатида расман тан олинган.

Бироқ, Христофор Колумб Америка қитъасини кашф этишидан қарийб тўрт аср олдин, Шарқда буюк мутафаккир олим, Ўрта аср уйғониш даври асосчиларидан бўлган бобокалонимиз Абу Райҳон Беруний мазкур давлат борлигига ишора бериб ўтганлар.

Аллома ўзининг илмий изланишларида ернинг шар шаклида эканлигини исботлаб берган. У ўзининг "Ҳиндистон" асарида шундай ёзади: "Қуёш кўринмай қолишининг сабаби, унинг ердан узоқлашиб кетишида эмас, балки ернинг думалоқлигидадир. "Олимнинг фикрича, агар "Ер юмалоқ бўлмаганида... ёзда ва қишда кун ва тун ҳар хил бўлмас эди, улар ўзгариб турмас эдилар. Ер умуман юмалоқдир, бироқ айрим жойлари ғадир-будир, чунки тоғлари бўртиб чиқиб туради, ботиқлари чуқур кирган. Шундай бўлса-да, унинг шакли шарга ўхшаш, тоғларнинг баландлиги бутун Ерга нисбатан жуда кичикдир".

Ернинг шар шаклида эканлигидан келиб чиқиб, Беруний Американи кашф этган Христофор Колумбдан 450 йилча олдин Атлантика океанининг нариги томонида қуруқлик борлигини башорат қилган. Яна юқоридаги асарда ёзилишича, "...Ернинг чораги маъмурадир. Маъмурани ғарб ва Шарқ томонидан Муҳит океани (Атлантика ва Тинч океани) ўраб турибди. Бу Муҳит океани Ернинг обод қисмини денгизларнинг нариги томонида бўлиши мумкин бўлган қуруқлик ёки одам яшайдиган ороллардан икки томондан бўлиши мумкин бўлган қуруқлик ёки одам яшайдиган ороллардан икки томондан (ғарб ва шарқдан) ажратиб туради...".   Алломанинг бу    фикрлари буюк географик кашфиётларнинг амалга оширилиши учун ўзига хос пойдевор бўлган.

Биз Имом ал Бухорий, Аҳмад ал Фарғоний, Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий сингари дунё илм-фани ривожига улкан ҳисса қўшган буюк  аждодларимиз олдида ҳам, келажак авлодларимиз олдида ҳам жавобгармиз. Бу билан нима демоқчиман? Бугун биз - ўқитувчилар замон билан ҳамнафас қадам ташламоғимиз, керак бўлса, бир қадам олдинда бормоғимиз лозим. Инновацион технологиялардан самарали фойдаланиш, ўз фани устида тинимсиз изланиб, янги манбалар излаб топиш, янгиликлардан доимо хабардор бўлиш ҳар бир муаллимнинг бурчи, масъулиятидир.

Маннобжон ДАДАБОЕВ,

география фани ўқитувчиси.

ҲАЁТ САБОҚЛАРИ  

Тандирда ёпилган нон иси бутун маҳаллани тутган. Сўрида куёв тўн тикиб ўтирган Саломатхоннинг уйига қўшни дугонаси Шарофатхон иссиқ нон ва сомса кўтариб кириб келади.

- Ўртоқ, уйдамисан, вой худойимей, мундоқ чиқмайсан ҳам, "нима қиляпсан?" деб. Иссиқ нон ёпдим, тандирни "жағи"га қизилчанинг баргидан   сомса ёпдим, сенга ҳам олиб    чиқяпман, бирга тушлик қиламиз, чой қўйгин!

Кампирларнинг бир-бири билан сенлашиб муомала қилиши эшитган одамга эриш туюлади. Лекин, бу икки дугона ёшликдан бирга катта бўлишган, кейинчалик тақдир тақозоси билан қўшни бўлишди. Ўртада дарча бор. Ҳар куни бир-биридан ҳол-аҳвол сўраб туришади. Бир кун бир-бирини кўрмаса, худди ойлар ўтиб кетгандек, аввалига иддао қилиб, кейин яна ҳол-аҳвол сўрашишади.

Шарофатхоннинг нос чекиши Саломатхоннинг ғашига тегади. Айниқса, носини шолчанинг тагига туфлашини жуда ёмон кўради. Ўртоғига:

- Шу ўлгурни уйингда чексанг бўлмайдими, ҳаммаёқни расво қиласан-а, ташласангчи энди, қариб ҳам эсинг кирмади кирмади-да, - дея танбеҳ беради.

Шарофатхон эса:

- Ҳа энди, ўрганган кўнгил, нима қилай, ташлолмаяпманда, - дер эди.

- Ҳой, шолчанинг тагига туфлама, ўзинг билан бирор идиш олиб юрсанг бўлмайдими, сенга гапиравериб чарчадим.

Саломатхон ўртоғига енгилгина дакки берар, сўнг индамай палоснинг остини тозалаб қўярди.Уларнинг ўзаро гапларини эшитган одамнинг юзига табассум югуради. Қанчалик яқин дугона эканликларига ҳаваси келади.

Боши берк кўчамизда бор-йўғи 8 оила яшарди. Ҳар бир оилада катта бувилар бор. Биз болалар уларнинг ҳар бирини ўзгача атардик. Саломатхон ача, Шарофатхон эна, Саодат буви, ёши каттароқларини эса катта ача деб айтардик. Уларнинг ҳар бири биз учун қадрли эди.

Саодат буви анчайин илмли ва зукко кампир бўлиб, маҳаллада ҳамма ҳурмат қилар, аёллар ҳикматлар айтиб беришини илтимос қилиб кирар эдилар. Биз болалар ҳам ёнларида ўтириб олиб, завқ билан   тинглардик. Саодат бувидан кўп ҳикматларни эшитганмиз. 

Шарофатхон эна билан Саломатхон ача миллий чопоннинг усталари эдилар. Гоҳ униси, гоҳ бунисиникида ўтириб чопон тикишар, маҳалладаги ёш қиз-жувонларга ҳунар сирларини ўргатар эдилар.

Назаримизда, "Маҳаллада дув-дув гап" кинофильми худди шу уч аёлга ёзилгандек. Шу фильмни ҳар кўрганимда кўчамиздаги уч ўртоқ ёдимга тушаверади. Уларни сўрида куёв тўн тикиб, баъзан чой ичиб ўтирганлари кўз олдимга келади.

Ҳозир кўчамизнинг файзи қолмагандек, гўё. Чунки, болаларга ҳикматлар айтиб берадиган, тандирда нон ёпиб илинадиган, ҳунарини беминнат ёшларга ўргатадиган онахонлар энди орамизда йўқ. Ҳар сафар ота эшигимга борсам, улар яшаган қўшни ҳовли тарафга қараб-қараб қўяман. Болалик хотираларим уйғонади, беғубор даврларимни қўмсайман. Бу онахонлар ҳозирги ёшлар таъбири билан айтгандек "Эски одамлар" бўлса-да, улардаги самимият, оқибат ва меҳрни мен бошқа жойда учратмадим. Охиратлари обод бўлсин!

Мавжуда УМРЗОҚОВА

эътироф

Кучли аёлдан кечилмайди. Кучли аёл қадрланмайди.

Унинг биргина айби - кучлилигидир. Ҳар қадамини шаҳд билан босади. Эҳтиёжларини ва уйининг ижара ҳақини ўзи тўлайди. Ўзи меҳнат қилиб топган пулга автомашина сотиб олади. Мушкул аҳволга тушганида телефонга ёпишиб ундан-бундан ёрдам сўраш ўрнига, нима қилиш кераклигини ўзи ўйлайди. Ўзига бўлган ишончи билан бирга юрагидаги чексиз орзулар ва қатъияти уни муваффақиятларга бошлайди. У нолимайди. Бировга ёмонлик қилмайди. Ҳаммага ишонади. Йўқотишлар олдида эсанкираб қолмайди, чунки у - кучли.

Кучли аёлларни тарк этиш мушкул. Улардан осон воз кечилмайди. Ҳатто фарзандли бўлса ҳам, у кучли аёллигича қолади. Ёлғиз бошига фарзандининг тарбияси, таъминоти малол келмайди.

Ожиза аёллар атрофидаги инсонларга тобе бўлади. Ҳар доим ёрдамга, севгига муҳтож бўладилар. Унга машина, зебу зийнатлар ҳадя қилсалар хурсанд бўлади. Арзимас муаммоларда ҳам оламга жар солиб ёрдам сўрайдилар. Ожиза аёлни ҳеч ким ташлаб кетмайди, тарк этмайди. Чунки у ёлғизликдаги ҳаётга кўника олмайди. У ўз оёғида тик туролмайди. У муҳтождир...

Кучли аёллар қадрланмайди. Бошқа аёллар уларни ўзларига рақиб кўрадилар, ғашланадилар, эрини рашк қиладилар. Эркаклар уларни осонгина таслим этолмайди, ўзига бўйсундиролмайди. Ва оқибатда кучли аёлдан воз кечилади. Кучли аёл - ёлғиздир. У севилмайди. Эъзозланмайди.

Эрига эҳтиёжманд аёл авайланади, қадрланади. Сочлари силанади. Кучли аёл эса эгасиздир. Унга ҳеч ким эътибор бермайди, меҳр кўрсатмайди. Шу сабабдан у яна-да кучли бўлиш учун тиришади. Биргина хатоси - кучли бўлгани. Ваҳоланки, у ҳам - бир аёл! У ҳам эътибор кутади, меҳр истайди. Гарчи ошкор этмаса-да, у ҳам сочи силанганида ўзини бахтли ҳис этади. У ҳам муҳаббатга эҳтиёж сезади. У ҳам ёлғизлигидан ўксинади. У ҳам чарчайди тошбағирлар зарбасидан. Уларга осон тутманг. Уларни тушунишга ҳаракат қилинг.

Кучли аёллар - эркак ва аёл сифатларини бирдек ўзида акс эттирган ва бундан кўп озор кўрган аёллар. Фарзандларига ҳам ота, ҳам оналик қилолган аёллар. Елкаларидаги юкни ололмаганингизга яраша, кўнгилларига ҳам изтироб юкламанг! Бақувват юрагининг ичида нозик кўнгли бор кучли аёлларнинг. У шу нозик кўнглини авайлайди. Ўзини ва атрофидагиларни ёмонликлардан узоқ тутгиси келади.

Аёл бўлмоқ осон эмас. Бунинг устига кучли аёл бўлмоқ минг карра мушкулдир...

 Умида АЗИЗ

Турмуш чорраҳаларида

Ҳаммаси менинг бетоб бўлиб қолишимдан бошланди. Ўша тонг бутун вужудим зирқираб оғриб, тўшакка михланиб қолибман. Иситмам кўтарилиб, бошимдаги оғриққа чидаб бўлмас эди. Хўжайиним менга нисбатан жуда эътиборли ва ғамхўр.

Дарров аччиқ чой дамлаб келиб берди. Кейин, "Ҳозир, дори олиб бераман", - деганди, шу пайт қайнонам ўғлининг бесаранжом бўлиб юрганидан бир нимани пайқади, шекилли, деразамиз тагига келиб, ичкарига мўралади. Ҳолсиз ётганимни кўриб, эрталабдан жанжал чиқарди:

- Ҳм! Ҳали йил тўлмасдан бурнингдан ип ўтказиб олибди-да, а? Э, хотин қули бўлмай кет! Ҳамма қўшниларнинг кўчаю, ҳовли юзи топ-тоза супирилган, сув сепилган. Ҳа, бу ҳовлини мен супурайми энди? Нонуштани ҳам ўзим тайёрларман-а?!

- Келинингиз шамоллаб, оғриб қолибди, онажон...

Хўжайинимнинг гапи оғзида қолди.

-      Нима?! - баттар жаҳли чиқди қайнонамнинг. - Таманно хотининг ёнидан қуш учиб ўтса ҳам дарров шабадалаб оғриб қолади. Биласанми шуни?

Ҳеч йўқ нонушта тайёрлай, деб ўрнимдан базўр турдим. Қайнонам ёнига дастурхон ёзиб, чой дамлаб келтирдим. Лекин ҳолим қуриб, яна уйга кириб ётиб олдим. Хўжайиним эса ҳатто нонушта қилмай ишга кетиб қолди. Уни кузатишга чиқолмадим. Кетиш олдидан менга қаттиқ тайинлаб: "Оғирроқ бўл, онам кексайиб қолган", - деб қўйди.

Одам "юмшоқ" бўлиб қарисин экан. Аксинча бўлса, минг асаби соғлом одам ҳам чидаш бермайди экан. Шу куни то пешингача тинмай бир нималар деб ҳовлида ғудраниб юрди. Тўғриси, тўйиб кетдим ҳаммасидан. Охири чидамай, телефондан онамга қўнғироқ қилдим.

Бетоблигимни эшитиб, онам тез фурсатда етиб келди. Қайнонам билан гаплашди. "Уйга олиб кетиб, ўзимиз даволатамиз", деб рухсат сўраганди, қайнонам унамади. Аксинча, "Мендан берухсат нега ота-онангизга қўнғироқ қилдингиз?" - дея мени роса койиди.

Она барибир она экан-да, хасталаниб ётганимни кўриб, ташлаб кетолмади. Бир амаллаб қайнонамни кўндирди.

...Ўша куни ўз уйимга келиб, бир неча кун даволандим. Бироқ хўжайиним мендан бирор марта ҳам хабар олмади. Қадримга ачиндим. Онам эса мени юпатди: "Яхшилаб даволаниб ол, кейин уйингга кетасан", деди.

Бир куни кичик укам кўчадан кириб келаркан, поччасини учратганини айтиб қолди. Унинг номини эшитиб, кўнглим алланечук ғалати бўлиб кетди. Аммо... Хўжайиним: "Онам кексайиб феъли тор бўлиб қолди, лекин сен сабр қил, оғир бўл", деб уқтиришимга қарамай, ишдан қайтгунимча уйига кетиб қолибди. Менинг гапимни икки қиладиган, онамни эса ҳурмат қилмайдиган аёлни менга ҳам кераги йўқ", дебди...

Аслида, хўжайиним билан севиб-севилиб турмуш қурганмиз. Бир-биримизни жуда ҳурмат қилардик. Бироқ қайнонам нимагадир мени ёқтирмади, тўйга қаршилик кўрсатди. Хўжайиним эса ўшанда онасига ялиниб-ёлбориб базўр розилигини олганди. Тўйдан кейин ҳам қайнонамнинг мендан ҳеч ичи чиқмай юрди. Тез-тез жанжал кўтарар, ҳаммамизни ҳаётдан бездирарди.

Баъзида ўйлаб қоламан, наҳотки, арзимаган сабаб туфайли оиламдан ажралиб кетсам, деб. Хасталаниб ётиб қолганимда фарзандимга ҳомиладор бўлган эканман, шунинг учун кўнглимга чироқ ёқса ёришмайдиган ҳолатга келиб қолгандим. Афсуски, ўйламай босган қадамим ўзимга қимматга тушди. Агар ўша куни онам билан уйга кетиб қолмасдан, турмуш ўртоғимнинг айтган сўзини бажариб, ҳеч йўқ ишдан келишини кутиб турганимда эди, балки ҳозир надомат ичида қолмаган бўлармидим?

Мана, фарзандим дунёга келди. Туғруқхонадан ҳам чақалоғимни ёлғиз ўзим кўтариб чиқдим. На мен бош эгиб бордим қайнонамникига, на хўжайиним келди. Иккимиз ҳам бир-биримизга мағрурлигимизни          намойиш этиб юравердик.

Гоҳида турмуш ўртоғимнинг менга кўрсатган меҳрибончилиги, эътиборини эсласам,    соғинчдан ўртаниб кетаман.      Кейин, айб ўзимда эканини тан оламану, баттар эзиламан. Шу ҳақда сўз очилса, онам ҳам афсус билан: "Эринг яхши инсон эди, қадрига етмадинг, қизим, - дейди. - Ахир, у болага ҳам осон эмас, бир томонда онаси, бир томонда севган инсони. Ҳар нима бўлганда ҳам ориятли ўғил онасига ён босади. У севгисини ҳимоя қилиб, сенга уйланди. Аммо, сен эрингни онаси олдида уятга қолдирдинг..."

Онам тўғри гапирди. Бироқ, энди бу гаплардан фойда борми менга? Қандай йўл тутсам бўлади? Нима қилай? Хаёлимда мана шундай саволлар ғуж-ғуж бўлиб мени қийноққа солмоқда. Қаттиқ афсусдаман. Агар ўша - дард чекиб ётган куним қайта келиб қолганида эди, хўжайинимнинг гапини асло икки қилмаган бўлардим...

Аёлнинг кўнгил кечинмаларини оққа кўчирувчи Салима РУСТАМОВА,

Шаҳрихон тумани.                                   

дил туFёни

Инсон ўзи хоҳласа, ҳаётда барча нарсага эришиши мумкин. Барча имкониятларни ишга солса, энг юқори чўққиларни забт эта олади. Аммо, инсон умрбод сақлаб қололмайдиган, бойликлар эвазига сотиб ололмайдиган мўътабар зотлар бор. Улар ҳаётдаги энг катта бойлигимиз, ота ва онамиздир.

Бизни дунёга келтириб, ювиб-тараб, едириб-ичириб, кўз қорачиғидай асраб улғайтирган зотларнинг улғайганимиз сари кексайиб, бўйларимиз ўсгани сари чўкиб бораётганини кўришнинг ўзи ачинарли. Фарзандлар вояга етиб ота-она хизматига бел боғлаганида, кимнингдир ота-онаси дунёни эрта тарк этади. Фарзандлар қалбида мангу армон билан қоладилар. Аллоҳ кимларнингдир пушти паноҳларини умрларини зиёда қилиб берадию, нобакор фарзандлар бунинг қадрини билмайдилар. Арзимаган нарсалар учун уларнинг қалбига озор беришади. Гўё, дунёга улғайиб келган, ҳеч ким унга меҳр бериб ардоқламаган каби, ота-онасини меҳрдан мосуво қилишади.

Ўтиб бораётган ҳар бир кун ота-онамизни биздан узоқлаштираётганини ҳис қилишимиз, уларнинг борида меҳр-оқибат кўрсатиб, ҳаётда кўрган қийинчиликлари, дил яраларини, қалб озорлари ўрнини ширин сўзлар билан қоплаб, дунёнинг энг бахтли инсони қилишимиз керак эмасми? Улар бизнинг топган бойлигу давлатимизга муҳтож эмаслар, биздан кутганлари фақат меҳр. Ота-онамизни фақат меҳримиз, ардоқлашимиз билангина бахтли қила оламиз. Зеро, бағри осмон, қалби тупроқ - хокисорларимиз дунёда абадий эмаслар. Уларни эъзозлайлик, тириклигида қадрлайлик.

Дурдона КАРИМОВА,

 "Орзу" адабий мактаби аъзоси, Хўжаобод тумани.