Ифтихор

Жонажон ватанимиз тарихида ўчмас из қолдирган буюк боболаримиз билан ҳар қанча фахрлансак арзийди. Чунки, улар ўзининг ибратли ҳаёти, бой маънавий мероси, ўлмас асарлари билан нафақат халқимиз, балки бутун инсоният тараққиётига салмоқли ҳисса қўшган.

Улардан иккиси - шеърият мулкининг султони Алишер Навоий ҳамда шоҳ ва шоир, олим ва давлат арбоби Заҳириддин Муҳаммад Бобур ҳақида сўз кетганида шубҳасиз, қалбимиз фахрга тўлади. Башариятнинг буюк боболари, деб тан олинган бу зоти шарифлар бир диёрдан чиққан икки қуёш мисоли орадан асрлар ўтса-да, маънавият, адабиёт, илм-фан осмонида мудом нур сочиб келмоқдалар.  Шу боис, ҳар йили февраль ойида ушбу мутафаккирларнинг таваллуд саналари халқимиз томонидан катта тантана билан нишонланади. 

Навоий ҳазратлари инсон ҳаётининг деярли барча жабҳаларига тааллуқли илмларни эгаллаган ва мана шу билганларини юксак бадиият билан мангуликка муҳрлаб кетган қомусий алломадир. Навоий даҳосининг буюклигини исботлаш ҳақида у яшаган даврдан бошлаб бугунги кунимизгача юзлаб, минглаб китоблар яратилган, сонсиз тадқиқотлар олиб борилган. Бироқ, бир нарса аниқки, аслида Навоийнинг буюклиги исбот талаб қилмайдиган ҳақиқатдир. Шунинг учун ҳам ҳали ҳеч ким Навоий ижод уммонининг тубига етиб бора олган эмас.

Навоий ҳар жиҳатдан барча даврлар кишиларига, авлодларга ибрат бўладиган улкан адабий, илмий мерос қолдирди. Муҳими, биз ижтимоий-сиёсий  ёки ахлоқ-одоб масаласи бўладими, илм-маърифат бобида, ёйинки, руҳиятимизда кечаётган, бизни қийнаётган турли муаммоли масалалар бўладими ҳамиша Навоийдан ўзимизга керакли, кўнглимизга таскин берадиган жавоблар топа олмиз. Бунинг сабаби эса, Навоий ҳазратларининг илмда, ижодда, давлат бошқарувида юқори мақомда туриб, бутун башариятнинг дарди билан ҳаёт кечирганлигидир. Бу каби юксак мартабага Навоий ҳазратлари албатта, ўқиб-ўрганиш, юксак тафаккур, катта ҳаётий тажриба орқали эришган.

Ҳамиша халқ дарди билан яшаган, оддий халқ ҳаётидан  узилиб қолмаган, шоир ёзган ҳар бир мисрасида инсоний фазилатларни улуғлаган, кишиларнинг одобига путур етказувчи иллатларни қоралаган.  

Инсоният тарихида ўзига хос из қолдира олган қомусий аллома ҳазрат Навоийнинг ҳаёт йўли, улкан ҳаётий тажрибалари унинг асарларида ўз аксини топган. 

Навоий ижодининг муҳлиси сифатида айта оламанки, унинг асарларини қанча кўп ўқисак, ўргансак, тадқиқ этсак кам. Негаки, Ҳазрат Навоийнинг ўлмас маънавий-адабий мероси яна  асрлар давомида кишилар қалбига яхшилик, эзгулик уруғини сочаверади.

Муборак номи тарих зарварақларига олтин ҳарфлар билан зикр этилган буюк боболаримиздан яна бири, шоҳ ва шоир Заҳириддин Муҳаммад Бобурдир. У қолдирган адабий мерос ҳам  асрлар оша авлодларнинг кўнгилларига шеър завқини улашиб, башариятнинг маънавияти ва тафаккур олами юксалишга хизмат қилмоқда.

Ижодида ҳеч кимга ўхшамаган ифодаларни баён эта олган шоиргина абадиятга даҳлдор бўлади. Заҳириддин Муҳаммад Бобур ҳам гўзал рубоий ва ғазаллари, "Бобурнома" ва бошқа илмий асарлари билан ўз номини абадиятга муҳрлаган, ўлмас асарлар яратган бетакрор ижодкордир.

Мураккаб ҳаёт йўли, турли синовлар, ватан доғи, ён-атрофдагиларнинг ҳиёнати уни ҳар жиҳатдан тоблади. У бир қўлида қалам тутган бўлса, иккинчисида қилич тебратди. Ҳиндистондек улкан сарҳадда адолат ва маънавият чироғини ёқди. Ҳиндистон ривожида улкан роль ўйнаган Бобурийлар сулоласига асос солди.

Унинг "Бобурнома"дек дурдона асари, бир қанча ғазал ва рубоийлари ҳали ҳамон адабиётнинг оддий мухлисларидан тортиб, адабиётшунос мутахассисларнинг ҳам юксак эътироф ва эътиборларига сазовор бўлиб келмоқда. Шоир шеърияти мавзу кўламининг кенглиги, ифода йўсинининг ўзига хос гўзаллиги, бетаркрор ташбеҳлари сабаб   халқимиз қалбига сингиб кетган.

Мухтасар қилиб айтганда, ҳар икки улуғ аждодимизнинг ҳаёти ва ижоди биз авлодлар учун ҳали кўп асрлар давомида ўрганишга арзийдиган улкан маънавий бойликдир. +олаверса, Навоий ва Бобур ижодини қанча кўп ўқисак, маънавиятимиз, тафаккуримиз юксалиб бораверади.

Наргиза ОРИПОВА,

Республика Маънавият ва маърифат маркази

Бўстон тумани бўлинмаси бош мутахассиси.