Бу ҳақда билиб қўйинг

Қурбонлар сони ортиб боряпти

Хитойнинг марказий Хубэй провинцияси Ухан шаҳридан бошланиб, мамлакатнинг қолган қисмлари ва яна қатор мамлакатларда кузатилаётган юқумли вирус - коронавируснинг кенг тарқалаётгани ва инсонларнинг ўлимига сабаб бўлаётгани бутун сайёрада хавотирларни кучайтириб юборди.

Ҳозирча вакцинаси топилмаган зотилжам хасталигининг тарқалиши туфайли Хитойнинг қатор провинциялариида карантин жорий этилди. Хитой ҳукумати ўз фуқароларига мурожаат қилиб, кўп одам йиғиладиган жойларга бормаслик, оммавий тадбирларни бекор қилишга чақирди. Охирги маълумотларга кўра, Хитойда янги коронавирусдан касалланганлар ва қурбон бўлганлар сони тобора ортиб бормоқда.

Вирус, шунингдек, Хитой ташқарисига чиқиб, у билан касалланиш ҳолатлари Жанубий Корея, Япония, АҚШ, Вьетнам, Сингапур ва Таиландда қайд қилинган. Вируснинг коронавирус деб аталишига сабаб шуки, унинг атрофидаги ўсимталар тожга ўхшайди.

Хитой соғлиқни сақлаш давлат қўмитаси янги вирус одамдан одамга юқишини тасдиқлади. Айтилишича, касалликни хасталанганлар билан мулоқотда юқтириб олиш мумкин. Шу боис бир неча давлат вирус тарқалишининг олдини олиш учун чора кўрмоқда. Шунингдек, вирус тарқалиши натижасида Ўзбекистонда ҳам чегара назорати кучайтирилди.

Олимларнинг тахминларига кўра, вирус Ухан шаҳридаги мол бозоридан бошланган. Эпидемияга коронавируснинг аввал кузатилмаган тури сабабчи эканлиги аниқланди.

2003 йилда коронавируснинг бошқа бир тури оғир ўткир респиратор синдроми эпидемиясини келтириб чиқарган эди. Ўшанда ҳам вирус ҳайвонлардан одамларга юққан. 2002-2003 йилларда синдром 37 давлатда 8 мингдан ошиқ кишига юққан, 774 нафар кишининг ёстиғини қуритган. Коронавируснинг турли хиллари одамлар ва ҳайвонлар ичида тарқалган бўлиб, айримлари енгил, айримлари оғир касалликларга олиб келади.

Коронавирус ҳақида маълумот кам бўлгани сабаб ундан даволаниш усуллари ҳам ноаниқ. Вирус нафас олиш йўллари, ошқозон-ичак тракти, асаб тизимига зарба беради. Унинг 2002-йилда тарқалиб, 774 одамнинг ўлимига сабаб бўлган САРС вирусига ўхшашлиги айтилади. Ўтган йил декабрь ойи охирида Хитойнинг Ухан шаҳрида илк бор қайд этилган янги коронавирус инсонга денгиз маҳсулотларидан ўтгани, сўнг эса ҳаводан, масалан, оддий йўтал ёки аксириш билан юқиши аниқланди.

Хавф қай даражада?

Коронавирус инфекциясининг оқибатлари турлича: ўртача шамоллашдан ўлимгача. Янги вирус ушбу диапазоннинг ўртасида жойлашган кўринади.

"Биз янги коронавирус билан дуч келганимизда, аломатлар жиддийлигини аниқлашга интиламиз. Бу сафар симптомлар шамоллашни эслатади, яъни хавотирланишга асос бор, лекин бу SARSдек қўрқинчли эмас", - дейди Эдинбург университети профессори Марк Вулҳаус.

Қайси ҳайвон ташувчи бўлган?

Вирус ташувчи қайси ҳайвон эканлиги аниқланганда, муаммо осонлашади. Бу сафар инфекцияни юқтириш ҳолатлари Ухандаги улгуржи денгиз маҳсулотлари бозори билан боғлиқ эди. Коронавируснинг ташувчиси бозорда сотиладиган белуха (Шимолий қутб денгизида яшовчи йирик дельфин) каби денгиз сутэмизувчилари бўлиши мумкин, шунингдек, у ерда товуқ, кўршапалак, қуёнлар ва илонлари ҳам сотилади. Инфекция манбасини улар орасидан ҳам излаш керак.

Нима учун бу Хитойда юз берди?

Мутахассисларнинг сўзларига кўра, бу аҳоли сони, унинг зичлиги ва вирус ташувчи ҳайвонлар билан яқин алоқада бўлишига боғлиқ. Барча беморларда аломатлар 2019 йил 12 декабрдан 29 декабргача пайдо бўла бошлаган. Вирус юқтирган одамлар бошқа беморларга тарқалиш хавфини бартараф этиш учун изоляторларда даволанишди. Беморлар билан алоқада бўлган 150 нафардан ортиқ одам ҳам ҳозирда кузатув остида. Йўловчиларни текшириш учун тана ҳароратини аниқловчи сканерлар ўрнатилди. Денгиз маҳсулотлари бозори тозалаш ва зарарсизлантириш учун ёпилди.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти нима дейди?

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти Хитойда тарқалган янги типдаги коронавирусдан қандай ҳимояланиш мумкинлиги бўйича қуйидаги тавсияларни берди:

- қўлларни совун билан ювиш ёки спиртли асосдаги воситалар билан артиш;

- шамоллаш ва грипп аломатларига эга одамларга яқинлашмаслик;

- гўшт ва тухумни истеъмол қилишдан олдин термик қайта ишлаш;

- ёввойи ва чорва ҳайвонлари билан эҳтиёт бўлиб муносабатда бўлиш.

Янги вирус ҳақида нималар маълум?

Биринчидан, 2019-nCoV вируси ҳали одамларга юқмаган коронавируснинг бир вариантидир. Иккинчидан, коронавируслар - 38 турдаги вирусларни ўз ичига оладиган вируслар оиласи, уларнинг олтитаси (ва янги вирус билан - еттитаси) одамга юқади.

Иккинчидан, тадқиқотчиларнинг фикрича, вирус одамларга ҳайвонлардан юққан, аммо у одамдан одамга ҳам юқиши мумкин.

Учинчидан, инфекцион белгилари орасида иситма, йўтал, нафас қисиши мавжуд.

Тўртинчидан, одамларга ҳайвонларга тегинмаслик, етарли даражада қайнатилмаган ёки қовурилмаган гўшт ва тухумлардан сақланиш тавсия этилмоқда.

Марказий Осиё давлатлари қандай чора кўрмоқда?

Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлиги хорижда бўлган ўзбекистонликларга огоҳлантириш билан чиқди, "хусусан Хитойга боришни режалаштираётган ватандошларимизни зарурий эҳтиёт чораларини кўришга" чақирди. Соғлиқни сақлаш вазирлиги мамлакатга  хориждан келаётган Ўзбекистон ва хорижий давлатлар фуқароларини тиббий кўрикдан ўтказишни кучайтирди.

Хитойда авж олган вирусдан ҳимояланиш мақсадида Қирғизистон, Қозоғистон, Тожикистон ва Россия ҳам ўз чегараларида ва аэропортларида санитар назоратни кучайтирган.

Мамлакатимизда Президент Фармойиши билан Ўзбекистонга коронавируснинг кириб келиши ва тарқалишининг олдини олиш юзасидан чора-тадбирлар дастурини тайёрлаш бўйича Республика махсус комиссияси ташкил этилди.

Фармойишга кўра, клиник ва эпидемиологик кўрсаткичлари бўйича коронавирус билан касаллангани гумон қилинган, грипп ва бошқа ўткир респиратор касалликларнинг оғир шаклига чалинган беморлар мажбурий тартибда диагностикадан ўтказилади.

Сўнгги янгиликларга кўра, Ухан шаҳрида яшайдиган 56 ёшли аёл 10 январь куни ўзида касаллик белгиларини сезган. 15 январь куни тиббий муолажалар олиш учун касалхонага ётқизилган.

Хитой Соғлиқни сақлаш миллий комиссияси хабарида қайд этилишича, тиббий муолажалар натижасида аёлнинг саломатлиги анча яхшиланди, тана ҳарорати меъёрлашди. Бемор нафас олиш тизимидаги нуқсонлар бартараф этилди. Қон таҳлилида нуклеин кислоталарига бўлган реакция аниқланмади. Беморнинг аҳволи яхшилиги инобатга олиниб уни шифохонадан чиқишига рухсат берилди.

Дунё аҳлини хавотирга солаётган ушбу касалликка даво топилган бўлса ажаб эмас.

ЎзА материаллари асосида вилоят ФВБ ходими Баҳодир ТЕШАБОЕВ тайёрлади.