18 апрель - Халқаро ёдгорликларни ва тарихий жойларни асраш куни

Қадим ва бой тарихга эга бўлган Ўзбекистонда тарихий обида ва маданий ёдгорликлар жуда кўп. Улар халқимизнинг ўтмишини ўзида мужассам этган миллий қадриятларимиз намунаси, халқимизнинг бебаҳо мулки ҳисобланади. Қолаверса, юртимиздаги юзлаб кўхна ва бетакрор обидалар асрлар давомида жаҳон аҳлини лол этиб келмоқда.

Шу боис уларни ўрганиш, муҳофаза қилиш, келажак авлодга бус-бутун етказиш борасида кенг кўламли ишлар олиб борилмоқда. Мазкур йўналишдаги ишлар самарадорлигини оширишда Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 19 декабрдаги "Моддий маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш соҳасидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари  тўғрисида"ги қарори муҳим дастуриламал бўлмоқда. Мазкур қарор ва соҳага оид бошқа қатор ҳужжатлар ижроси доирасида вилоятимизда эътиборга молик ишлар амалга оширилмоқда.

- Бугунги кунда вилоятимизда маҳаллий ва республика аҳамиятига молик 359 та тарихий ва маданий мерос объектлари рўйхатга олинган, - дейди Маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш ва ундан фойдаланиш департаменти Андижон вилояти бошкармаси раҳбари Бекзодбек Умаров. - Улардан 115 таси археологик, 70 таси меъморий ёдгорликлар, 96 таси маҳобатли санъат ёдгорликлари, ҳайкаллар бўлиб, қолган 78 таси диққатга сазовор жойлар ва зиёратгоҳлардир.

Айни кунда мавжуд тарихий обида ва маданий ёдгорликларни асраб-авайлаш, ободонлаштириш бўйича ишлар олиб борилмоқда. Жумладан, мутахассислар иштирокида вилоятдаги маданий мерос объектлари рўйҳатлари шакллантирилиб, уларнинг электрон маълумотлар баъзаси яратилди. Қатор объектларни ўрганиш бўйича ишлар олиб борилмоқда.

Уларнинг аксариятида кадастр-баҳолаш, муҳандислик-тадқиқот, топономик, картография ишлари амалга оширилди. Жумладан, 80 дан зиёд тарихий ёдгорликларнинг кадастр ҳужжатлари тайёрланди. Бу ишларни амалга ошириш учун 2017-2018 йилларда қарийб 185 миллион сўм бюджет маблағлари сарфланди. Бундан  ташқари, айни кунга қадар 35 та объектнинг паспорти тайёрланди. 

Хорижлик ва юртимизнинг тарихчи олимлари, археологлари ҳамкорлигида Марҳамат туманидаги Мингтепа, Қўрғонтепа туманидаги "Қўштепа" археологик ёдгорликларида қазилма ва илмий-тадқиқот ишлари олиб борилди.

Мингтепа қалъаси қадимий Даван давлатининг пойтахти - Эрши шаҳрининг харобалари эканлиги тарихдан маълум. Олимларнинг аниқлашича, ўз даврида қалъанинг шаҳар ичи қисми 38 гектар, шаҳар ташқариси эса 230 гектар майдонни эгаллаган. Эрши ҳукмдорининг махсус саройлари жойлашган Жингиртепа, Қоровултепа,   Мингтепа, Алитепа  сингари ўттиздан ортиқ тепаликлар харобалари ҳозирда ҳам сақланган.

Вилоят маркази ва Тошкент шаҳрида ушбу археологик ёдгорликларда олиб борилган қазишмалар чоғида топилган ноёб осори атиқалар, турли буюмлар кўргазмалари ташкил этилиб, кенг жамоатчиликка намойиш этилди. Шунингдек, очиқ осмон остидаги "Мингтепа" музейини ташкил этиш бўйича ҳам ишлар олиб борилмоқда.

- Халқимизнинг кўхна тарихини акс эттирувчи бу каби ноёб ёдгорликларни асраш, жаҳон аҳлига кўрсатиш, энг асосийси, уларни келажак авлодга етказиш муҳимдир, - дейди "Мингтепа - маданий мерос" жамоат фонди раҳбари Ортиқали Хусанов. - Мингтепа харобаларини ўрганиш борасидаги ишлар режа асосида олиб борилаётганлиги мазкур ҳудуд ва халқимиз тарихига оид янги-янги ашёлар ва маълумотлар олиш имконини бермоқда.

Буюк ипак йўлини тиклаш мақсадида ЮНЕСКО томонидан амалга оширилаётган "Буюк ипак йўли: Фарғона - Сирдарё коридори" лойиҳаси доирасида Мингтепа археологик ёдгорлиги таркибидаги Жингиртепа, Қоровултепа, Мингтепа тепаликларини ўрганиш, қайта тиклаш, халқаро туристик йўналишга киритиш бўйича ишлар олиб борилмоқда.

Айни кунда республика ва маҳаллий бюджет маблағлари ҳисобидан Пахтаобод туманидаги "Ҳовускон ота", "Хўжатақсим ота", Хўжаобод туманидаги "Имом ота", Андижон туманидаги "Меҳмони Валий", Балиқчи туманидаги "Тузлуқ момо" сингари кўплаб зиёратгоҳларда қурилиш, ободонлаштириш ишлари амалга оширилмоқда.

- "Ҳовускон ота" зиёратгоҳида кенг кўламли қурилиш,      бунёдкорлик ишлари олиб борилмоқда, - дейди Маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш ва ундан фойдаланиш департаменти Андижон вилояти бошқармаси жамоатчи инспектори Сайфулло Юнусов. - Миллий услубдаги айвон, мақбара, шунингдек, зиёратчиларга қулайлик яратиш учун қатор савдо ва хизмат кўрсатиш объектлари барпо этилади, зиёратгоҳ янада ободонлаштирилади. Бу ишларни амалга ошириш учун 1 миллиард 200 миллион сўм маблағ сарфланиши кўзда тутилган.

  Халқимиз, миллий давлатчилигимиз тарихини ўзида акс эттирувчи, келажак авлодларга мозийдан хабар берувчи зиёратгоҳ,  археологик ёдгорликларни, тарихий ва маданий обидаларни асраб-авайлаш, ободонлаштириш, уларга янги ҳаёт бахш этишга қаратилган юқоридаги каби ишлар вилоятдаги қатор зиёратгоҳларда ҳам олиб борилмоқда.  

Вилоятдаги маданий мерос масканларида зиёратчилар, сайёҳларга қулайликлар яратиш, хизмат кўрсатиш сифатини ошириш, инфратузилмасини яхшилаш,  автотураржойлар ташкил этиш масалаларига алоҳида эътибор қаратилмоқда.  Бу борада Андижон шаҳридаги Боғи Бобур дам олиш маскани, Жоме ёдгорлик мажмуаси, Хонобод шаҳридаги "Фозилмон ота" зиёратгоҳида  ишлар намунали йўлга қўйилган. Бироқ қатор зиёратгоҳ ва дам олиш масканлари борки, уларда ташриф буюрувчилар учун яратилган шарт-шароитлар ҳали кўнгилдагидек эмас. Мутасадди ташкилотлар, кенг жамоатчилик ҳамкорлигида ана шу масканларда ҳам зарур ишлар олиб борилиши муҳимдир.

Мухтасар айтганда, тарихий обида ва маданий ёдгорликлар юртдошларимиз қалбида она заминга муҳаббат, ўтмишга  даҳлдорлик ҳиссини, Ватанга бўлган фахр-ифтихор туйғуларини мустаҳкамлаш, қолаверса, ёш авлодни тарихимизга, миллий қадриятларимизга ҳурмат руҳида тарбиялашда муҳим восита бўлиб хизмат қилади

Фахриддин ИБАЙДУЛЛАЕВ