Хорижий тажриба

Бугун ҳаёт шиддат билан ривожланиб борар экан, келажагимиз эгалари бўлган болаларга, уларнинг таълим-тарбияси масаласига алоҳида эътибор қаратишимиз зарур. Бу борада таълим тизими даража ва савияси муҳим аҳамият касб этади. Мазкур жараёнларга илғор педагогик тажриба, ўқитишнинг самрали услубларини жорий этиш, таълим сифати ва самарадорлигини ошириш эса янада муҳимдир.

Мен оддий ўқитувчи сифатида ишонаманки, юртимизда яқин келажакда таълим-тарбия ишлари янада такомиллашиб, юқори босқичга кўтарилишига, натижа ва самарадорлик юқори бўлишига асло шубҳа қилмайман. Бунинг учун эса энг аввало, педагоглар ўз устида тинимсиз ишлаши, изланиши керак. Шу маънода мен айни пайтда Германия давлатининг Саксония ўлкасида яшаб, ушбу мамлакат таълим тизимининг илғор тажрибаларини ўрганишга, таълим-тарбия соҳасидаги билимимни оширишга ҳаракат қиляпман. Шу ўринда юртдошларимизга мазкур давлат бошланғич таълим тизими, бу соҳада олиб борилаётган ишлар хусусида қисқача маълумот бериб ўтмоқчиман.

Германия Федератив Республикасида жами 16 ўлка (вилоят) мавжуд.  Саксония ўлкаси мамлакатнинг жанубий шарқида жойлашган. Майдони 18,4 минг квадрат километр. Аҳолиси - 4 миллиондан ортиқ, маъмурий маркази - Дрезден шаҳри.

Германия, хусусан, Саксонияда ўлкасида таълимга жуда катта эътибор қаратилган. Жумладан, ўлкада 1497 умумий таълим мактаблари бўлиб, уларда 29 минг нафардан зиёд педагог 360,5 нафар ўқувчига таълим-тарбия беради.  Шундан бошланғич мактаблар 829 тани, ўрта ва юқори мактаблар 347 тани, гимназиялар 160 тани махсус мактаблар 155 тани,махсус  Вальдорф мактаблари эса 6 тани ташкил этади.

Саксония ўлкасидаги таълим жараёни кўплаб ривожланган давлатлар сингари самарали ва узлуксиз жараён сифатида ташкил этилган. Бошланғич мактабларнинг 1-4 синфларида дарс машғулотлари халқаро стандартлар асосида ўтилади. Бунда болалар мавзуни тез тушуниш, ифодали ўқиш, равон гапириш, чиройли ёзиш, санашни ўрганадилар. Илк    босқичда болаларнинг индивидуал билим салоҳиятини, билим олишга бўлган қизиқиш ва иштиёқини ҳамда муайян малака ва кўникмаларини оширишга алоҳида эътибор қаратилади. Шунингдек, билиш жараёнини амалга оширишда ўқитишнинг илмийлик, кўрсатмалилик, тушунарлилик ва тажриба ўтказиш сингари принциплар асосида йўлга қўйилган. Бунда кўпроқ назарий билимни амалий кўникма ва малака ҳосил қилиш билан боғлашга жиддий эътибор қаратилади.

Бошланғич мактаб педагоглари олдига болада ташқи дунёни англаши, ижодий фикрлаши, равон нутқ билан фикрини баён қила олиши, меҳнатга лаёқатли бўлиши  сингари хусусиятларни шакллантириш асосий вазифа қилиб қўйилган. Айтайлик ўқувчиларга дарсда гигиена мавзуси ўтилса, ўша куниёқ Дрезден шаҳридаги гигиена музейига саёҳат уюштирилади. Болаларга дарсда ўргатилган назарий билимлар амалда кўргазмалилик асосида тушунтириб берилади. Айниқса, табиат дарсида табиатни асраш, ватанга меҳр ғоялари ўқувчилар онгига чуқур сингдирилади. Энг муҳими, болаларга йўл ҳаракати қоидалари изчил ўргатиб борилади. Ўқувчи ҳаётида                   2-синфда ўқиш алоҳида  аҳамият касб этади. Улар шу синфдан бошлаб сузишни билишлари шарт. Бунинг учун  улар мактаб яқинидаги бассейнларга боришади ва сузишни мажбурий ўрганишади.

Амалиёт орқали ўқувчи билимни кенгайтириш мақсадида мактаб жамоаси томонидан жуда кўп лойиҳалар ишлаб чиқилиб, ўқув йили давомида синф раҳбари, тарбиячи ва ота-оналар қўмитаси вакили ҳамкорлигида шаҳардан ташқари жойларга 2 кундан 1 ҳафтагача экскурсиялар ташкил қилинади.

Ўқувчининг ўзлаштириши, эришаётган натижалари    2-синфдан бошлаб баҳолана бошланади. Бу орқали ўқитувчилар ҳар бир боланинг билим эгаллаши қай даражада ошиб бораётганлигини кузатиб боради. Синф раҳбари томонидан ҳар ойнинг охирида болани хулқи, тиришқоқлиги, тартиб-интизомга риоя қилиши эътиборга олиниб баҳо қўйилади. Мактабларда боланинг дарс машғулотларига қатнашиши қатъий назоратга олинган. Агар ўқувчи касал бўлиб қолса, ота-она эрталаб соат 7.00 дан 7.30 га қадар мактаб котибасига телефон қилиб огоҳлантириши зарур. Агар бола мактабга сабабсиз келмаса, синф раҳбари полицияга телефон орқали хабар беради. Бу масала билан полиция шуғулланади.

Мактаб қонун-қоидалари ҳам қатъий тартиб асосида йўлга қўйилган. Ўқувчи эрталаб 7.30 га дарсга етиб келиши шарт. Чунки ана шу вақтда мактаб эшиклари автоматик тарзда ёпилади. Фақат 4 соатдан кейин танаффусда эшиклар очилади. Ўшанда ҳам ўқувчининг мактаб ҳудудидан ташқарига чиқиши тақиқланади. Болалар 2 соатдан кейин 20 минутлик нонушта танаффусига чиқишади. Бу ҳолатни синф раҳбари назорат қилади. Дарсдан кейин болаларни тушлик овқат билан таъминлайдиган алоҳида фирмалар бор. Бунинг учун ота-оналар фирмалар билан шартнома тузади. Ота-она онлайн тарзда буюртма бериш учун болага карта ва жадвал берилади. Бола ўзи хоҳлаган овқатини танлайди. Бир кунлик овқат 3,45 еврони, бир ойда эса ўртача 70-75 еврони ташкил қилади. Бу ҳолат ихтиёрий бўлиб ота-она шартнома тузмаслиги ҳам мумкин. Лекин айтиб ўтиш жоизки, 90 фоиз болаларнинг ота-оналари доимий тарзда шартнома тузишади.

Германияда 4-синф битирувчи синф ҳисобланади. Ўқув йили бошида ҳар бир ўқувчи  велосипед миниши мажбурийлиги тушунтирилади. Болаларга йил давомида полициянинг масъул ходимлари томонидан  йўл ҳаракати қоидалари ўргатилади. Йил охирида имтиҳон топширилади. Агар бола имтиҳондан муваффақиятли ўтса, велосипед ҳайдаши учун сертификат берилади. Германия таълим тизимида ҳам дарсдан   кейин қўшимча группалар - машғулотлар ташкил этилади. Бу группалар пуллик бўлиб, оилада нечта фарзанд борлигига қараб нарх белгиланади. Айтайлик, ёлғиз она, ногирон ота-она фарзандлари ёки шароити оғир оила фарзандларига йилига бир марта тўлов қилинади. Қолган вақтларда  эса ижтимоий ёрдам сифатида пул олинмайди.

Сир эмаски, юртимизда ҳам келажагимиз эгалари бўлган ёш авлоднинг пухта билим олишига катта эътибор қаратилади. Яқин йиллар ичида ҳеч кимдан кам бўлмаган болажонларимизни ўқитиш борасида юртимиз дунёнинг илғор мамлакатлари қаторига қўшилади. Мен бу ерда олаётган билим ва тажрибаларим билан келгусида ана шу жараёнда албатта, фаол иштирок этаман.

   Нафиса  БОЗОРБОЕВА,

Германия Федератив Республикаси Саксония ўлкаси, Дрезден шаҳридаги 35-бошланғич мактаб немис тили фани ўқитувчиси.