Билиб қўйган яхши

Қулупнай - баҳорнинг мазали неъматларидан бири бўлиб,  жуда ширин ва фойдали ҳисобланади.

Юртимизда қулупнайнинг Кульвер, Шредер хотираси, Рошчинская, Ўзбекистон, Елизавета II, Гигантелла, Кардинал, Альбион, Хоней, Пушти фламинго, Маршал каби навлари етиштирилади. Шунингдек, қизилдан бошқа рангдаги қулупнайлар ҳам бўлади. Табиатда бу      ажойиб меванинг оқ, сиёҳ, қора, сариқ ва кўк рангдаги турлари ҳам бор экан. Қизилдан бошқа рангдаги қулупнай навларининг ўзига хос номлари бор. Масалан, сариқ рангдаги қулупнай "Сариқ мўъжиза", қора рангдаги қулупнай эса "Қора шаҳзода", оқ     рангдаги қулупнайлар эса кўпинча "ананас қулупнай" деб номланади.

Таркиби:

Қулупнайда 5-12 фоиз углевод (глюкоза, фруктоза, сахароза), лимон ва олма кислотаси, турли модда ва феноль бирикмалар бор. Витаминлардан эса А, С, В  ва минераллардан: темир, асал, кобальт, марганец, молибден ва фтор мавжуд.

Биламизки, деярли барча витаминлар жуда нозик бўлади ва қайта ишлаш жараёнида улар йўқ бўлиб кетади. Аммо қулупнай таркибидаги витаминлар қайта ишлаш жараёнида ҳам йўқ бўлиб кетмайди ва киши организмига фойдаси тегади.

Танлаш

Аввало, унинг рангига аҳамият беринг. Қулупнай тўқ қизил рангда, устки қисми лой, қора доғлар ва чангдан ҳоли, қуруқ, қўлингиз билан кичкинагина бандини ушлаганингизда қўлингизга игнаси кирмаслиги (бу унинг ёввойилашиб кетганини билдиради), таъми ширин, ҳиди хушбўй бўлиши лозим.

Сақлаш

Қулупнай ҳарид қилингач, имкони бўлса бир неча соат ичида истеъмол қилиниши лозим. Чунки, у тургани сайин ўзининг фойдали хусусиятларини йўқотиб боради. Агар қулупнайни харид қилган бўлсангизу, истеъмол қилишга маврид бўлмаган бўлса, уни бир кунга асраб қўйишнинг ажойиб усули бор. Бунинг учун қулупнайни бандидан ажратасиз. Агар усти чанг бўлса чайиб олишингиз ҳам мумкин. Шундай қилиб сиз қулупнайларни шиша банкага 8-10 донадан солиб устига 2 ош қошиқдан шакар сепасиз. Шиша банка тўлгач, энг устки қисмига ҳам шакар сепасиз ва музлаткичга қўясиз. Сиз истеъмол қилгунга қадар унинг    ажойиб таъмга эга суви ажралиб чиқади, мазаси эса ўзгармайди.

  Нимаси билан фойдали?

Агар вазн ошиб кетишидан чўчимасангиз, унда қулупнайни қаймоқ, сметана ёки творог билан бирга истеъмол қилсангиз бўлади. Сут маҳсулотларидаги ёғлар ичак деворларига бирикади ва қулупнайнинг безовта қилувчи ҳолатларининг олдини олади. Агар кишида ичак безовталаниши бўлмаса, қулупнайни янги сут билан истеъмол қилса ҳам бўлади.

Ушбу мевани бошқа таомлар билан аралаштирмай,  овқатдан сўнгина истеъмол қилинг, чунки у ошқозон ичида бижғиш хусусиятига эга. Кимда-ким ўз иммунитетини кучайтиришни истаса, бунга қулупнай ёрдам беради. Олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, қулупнай кашанда ва бошқа зарарли одати бор кишиларнинг турли касалликларга чалиниш хавфини пасайтирар экан.

Бундан ташқари, қулупнай кам калорияли мева ҳисобланади. 100 грамм қулупнайда 30 ккал калория мавжуд. Бу мевада сахароза кўп, аммо фруктоза анчайин етарли. Ёғ умуман йўқ, оқсиллар кўп. Бу парҳезга амал қилувчилар учун жуда яхши.

Қулупнайнинг косметика соҳасида фойдалилиги анча олдин айтиб ўтилган. Янги қулупнай ёки унинг шарбати теридаги ажинларни йўқотишда ва терининг озуқа олишида юқори самара беради. Шу билан бирга юздаги доғлар ва сепкилларга қарши кураша олади. Ундан юз учун ишлатиладиган ниқобни оддий уй шароитида ҳам тайёрлаб олса бўлади.

Қулупнай ичакларни тозалашда, жигар ва буйракнинг яхши ишлашига, қабзият ва анемияга қарши, шунингдек, бўқоқнинг олдини олишда фойдалидир.

Зарарли хусусиятлари

Қулупнай жуда "инжиқ" мева бўлиб, барчага тенг фойдали бўлавермайди. Таркибидаги кислота сабаб ошқозон-ичак йўлларида касаллиги бор кишилар учун зарарли ҳисобланади. У айрим кишиларда аллергияни қўзғатиши мумкин. Қон босими юқори кишиларга ҳам уни истеъмол қилиш тавсия этилмайди. Ёдда сақланг: қулупнайни меъёридан ортиқ ейиш инсон организми учун хавфлидир.

Бир кунда кўпи билан ярим килоча қулупнайни истеъмол қилиш мақсадга мувофиқдир. Организм айнан шунча миқдордаги қулупнайни ҳазм қила олади.

Эҳтиёт бўлинг: қулупнайнинг эрта навлари жуда тез айниб қолади. Шу сабаб айрим ишлаб чиқарувчилар қулупнайларни тез ҳосилга кириши учун уларга азот ва шунга ўхшаш зарарли нарсаларни қўшишади.

7 ёшдан кичик болаларга қулупнайларни бериш тавсия этилмайди. Кечпишар қулупнайни берса бўлади, фақат кунига бериладиган миқдори 100 граммдан ошмаслиги керак.

Вилоят ФВ бошқармаси ходими Аслиддин ЎСАРОВ тайёрлади.