Биз севиб истеъмол қиладиган палов қадимий таомлардан бири бўлиб, уни тайёрлаш услуби қадимдан Яқин шарқ, Марказий Осиё ва Ҳиндистон ярим оролида шаклланган. Айнан ўша пайтда Осиёда, ундан  анча олдин эса қадимги Хитой ва Японияда гуруч етиштириш бошланган эди.

Ўз даврида  сохибқирон Амир Темур паловни  аскарларининг таомномасига  қўшган. Чунки гуручнинг таркибида кишини узоқ вақт тўқ тутиш ва қувватни ошириш ҳусусиятлари мавжуд. Айрим тарихий манбаларда ёзилишича, дунёда паловни биринчилардан бўлиб Александр Македонский   армияси жангчилари истеъмол қилишган.

Палов ўзбек миллатининг миллий таоми бўлибгина қолмай, балки миллий маданиятининг ҳам бир бўлагидир. Чунки, палов кўплаб миллат ва элатларни бирлаштиради. Анъанага кўра, ош бир товоққа сузилади ва асосан қўлда истеъмол қилинади. Кулоллар ҳатто палов учун махсус лаганлар ясашади. Унинг сири шундаки, лаган қўлни куйдирмайди, овқатни тез  совутмайди.

Палов тайёрлаш технологияси ва турларидан ташқари унинг анъанавийлиги ҳам муҳим аҳамият касб этади. Масалан, фарзанд туғилганда - "Ақиқа палов", хатна тўй муносабати билан "Тўй палов", никоҳ аввалида "Фотиҳа оши", қиз узатилса ҳам, никоҳ тўйида "Никоҳ палов", куёв келганда "Куёв оши" тайёрланади. Чойхона палов, эҳсон палов, ҳатто баъзи  дўстлар аразлашиб қолиб, кейин ярашсалар "Яраш оши" қилиб бир-бирларини сийлашади. Буларнинг бари палов халқимизнинг якдиллиги ва меҳр-оқибатини намоён этишидаги бир восита эканлигидан далолат беради.

Ҳеч шубҳасиз, палов ўзбек миллий ошхонасининг шоҳ таоми ҳисобланади. Ўзбекистонда паловга нафақат таом, балки барча ўрганишга интиладиган ҳунар сифатида қаралади. Паловнинг жуда кўп турлари мавжуд. Биргина Ўзбекистоннинг ўзида унинг икки юзга яқин тури ва тайёрланиш усуллари бор. Машҳур турк нақлида айтилганидек: "Мусулмон оламида қанча ўлка бўлса, паловнинг ҳам шунча тури бор". Испаниядан Ҳиндистонгача бўлган масофада паловнинг номлари ўзгариб боради. Масалан, Испанияда паловнинг "Паеля" деб номланган тури мавжуд бўлиб, Испан миллий ошхонасининг асосий таомларидан бири саналади. Паеля таркибида денгиз маҳсулотлари борлиги уни Осиё паловидан ажратиб туради.

Бизда эса паловнинг энг кўп тайёрланадиган тури бу қовурма (Фарғонача) палов бўлиб, у қуйидагича тайёрланади: Қўй ёғи эритиб, жиззаси сузиб олинади, ёғ доғлангандан сўнг унга пиёз, гўшт солиб  қовурилади. Пиёз қизариб қовурилгач, қозонга сабзи солинади, бироз туз солиб аралаштирилиб, сабзи олтин тусга кирганда ошга солинадиган  сувнинг ярми қуйилиб, 20-25 дақиқа қайнатилади. Сўнг устига гуруч солиниб, қолган сув қуйиб баланд оловда гуруч сувни шимиб олгунича қайнатилади. Сўнг устига дам товоқ бостириб дамланади. Қовурма  полов учун 1 кг. гуручга 500 гр. гўшт, 250 гр. ёғ, 500 гр. сабзи, 4-5 бош пиёз, таъбга кўра зира керак бўлади.

Ўзбекча палов пишириш усулининг хилма-хиллиги ва ишлатиладиган масаллиқларига кўра,  палов  турларга ажратилади. Масалан,   қовурма, ивитма, майизли, беданали, қазили, беҳили, тўғрама, тўй  палов, қийма, софаки палов (Самарқанд), қорма  палов (Қашқадарё), сузма палов (Хоразм), ўгра палов (Сурхандарё) ва ҳоказо.

Бизнинг паловхонтўра ЮНЕСКОнинг маданий мерос рўйхатига киритилганлигини кўпчилик билмаса керак.

Миллий маданиятимизни асраб-авайлаш асосий бурчимиз экан, бугунги ёшларимизга ҳам мана шу тушунчаларни сингдириб боришимиз муҳимдир. Қизларимиз, келинларимизга маззали палов тайёрлашни ўзимиз ўргатайлик, меҳмондўстлигимиз билан фарзандларимиз, ёшларга ибрат бўлайлик. Дастурхонларимиздан эса палов узилмасин.

Гуллолахон ҲАЙДАРОВА,

Балиқчи туманидаги  28- умумтаълим мактаби   ўқитувчиси.