(44-сон, 2016 й. Шифокор минбари)

Йод етишмовчилиги дунёда энг кўп тарқалган касалликлар қаторига киради. Бутунжаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилотининг маълумотига қараганда, сайёрамизнинг 800 миллион аҳолиси қалқонсимон безнинг катталашиши (эндемик бўқоқ) билан касалланган, улардан 45 миллиони ақлий заиф ҳисобланади. Мана шу маълумотларнинг ўзиёқ одамларни ҳушёр бўлишга ундайди.

Йод моддаси барча аъзолар ва тизимларнинг ривожланишига таъсир кўрсатувчи гормонларни ишлаб чиқарувчи қалқонсимон безнинг нормал ишлаши учун асосий микроэлементдир.

Бутунжаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилотининг тавсияларига кўра, йодга бўлган кундалик эҳтиёж одамларнинг ёшига қараб қуйидагича белгиланган:

6 ёшгача бўлган болалар бир кунда 90 мкг. йод қабул қилиши керак. Бу эҳтиёж ёшга қараб ўсиб боради. Масалан, 6-12 ёшлар оралиғида 120 мкг., 12 ёш ва ундан катталар 150 мкг.гача, ҳомиладор ва эмизикли аёллар эса бир кунда 250 мкг. миқдорда йод моддалари қабул қилишлари зарур бўлади.

Эндемик бўқоқ билан оғриган аёлларда йод етишмаслиги ҳомиланинг нобуд бўлишига олиб келиши мумкин. Аёлнинг организмида йод етишмаса туғилажак фарзандининг мияси яхши ривожланмайди, чақалоқнинг ақлий заиф бўлиб дунёга келиши эҳтимоли бўлади. Бундай салбий ҳолатларнинг олдини олишнинг энг самарали усулларидан бири йодланган ош тузини истеъмол қилишдир.

Йод қўшиш учун ош тузи танланганлигининг асосли сабаблари бор:

Ош тузи жамиятнинг барча қатламлари, уларнинг ижтимоий ва иқтисодий келиб чиқишидан қатъи назар, деярли бир хил микдорда ва доимий равишда истеъмол қилинадиган озуқа маҳсулотларидан бири саналади. Шу тариқа ош тузига қўшилган йод йил давомида барча одамлар томонидан бир хил миқдорда қабул қилиб борилади.

Йодни ош тузи билан аралаштириш хавфсиз ва оддий усул саналади.

Бутун дунёда ишлаб чиқариладиган ош тузининг асосий қисми денгиз сувидан олинади ва унинг таркибида табиий равишда йод бўлади. Сув билан бирга йод ҳам буғланган ва ош тузига йод қўшиш билан биз денгиз тузининг табиий таркибини тиклаймиз, холос.

Ош тузини йодлаш (калий йодиди ёки калий йодати ёрдамида) тузнинг таъми, ҳиди ва рангини ўзгартирмайди. Бошқача айтганда, йодланган ва йодланмаган ош тузлари деярли фарқ қилмайди.

Кўпинча «Таркибида йод бўлган таблеткалар, яъни, Йодид 100, Йодид 200, антиструмин ва бошқалар ёрдамида юртимиздаги йод етишмовчилиги касаллиги билан оғриган беморларни даволаш мумкинми», дея савол беришади. Мазкур перепаратлар йод етишмаслиги касалликларини давлат миқёсида ҳал қилиш имкониятини бермайди. Аҳолининг барча қатламларини бу препаратлар билан қамраб олиш қийин масала. Уни фақат болалар ва ўсмирлар, ҳомиладор ва эмизикли аёлларга тавсия этиш мумкин.

Ош тузи ишлаб чиқарувчи корхоналар томонидан тайёранаётган йодланган тузлар йод етишмаслигининг олдини олишда муҳим роль ўйнайди. Шунинг учун асосий эътиборни йодланган ош тузини истеъмол қилишга қаратиш зарур. Бунинг учун туз харид қилишда унинг ҳақиқатдан ҳам йодланганли ва сифатига алоҳида эътибор қаратиш лозим.

Яйрахон Қўлдашева,

олий тоифали эндокринолог.