(Шарқнинг машҳур аёллари)

Адабиёт олами хотин-қизлар орасидан етишиб чиқиб, маънавият ривожига муносиб ҳисса қўшган кўплаб қалам соҳибаларини яхши билади.

Увайсий, Дилшоди Барно, Нодира, Зебунисо, Самар Бону ва бошқа машҳур аёлларнинг бетакрор ижоди Шарқ мумтоз адабиётида юксак истеъдод соҳибалари нақадар кўп эканини кўрсатади. Улар орасида Нодирабегим ҳам иқтидори, ҳам маданият ва адабиёт ҳомийси сифатида ўзига хос ўринга эга.

Шоира адабиётимизнинг бой анъаналари ҳамда умр йўлдоши, истеъдодли шоир Амирийнинг таъсири ва кўмагида ўзидан улкан адабий мерос қолдирди. Шу билан бирга, малика Амир Умархон вафотидан сўнг мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ҳаётида, давлат ишларида фаол иштирок этди. Мана шу йиллар давомида юрт фаровонлиги бир қадар ошди, шаҳар-қишлоқларда кўплаб масжиду мадрасалар, кутубхоналар, бозор ва карвонсаройлар бунёд этилди. Нодира ўз атрофига илм-фанга, ижодга қизиқувчи иқтидор эгалари бўлган инсонларни йиғиб борди, улар билан саройда адабий кечалар уюштирди. Халқ уни севди, замон аҳли "Нодираи даврон" дея шарафлади.

Нодира шеъриятининг асосини лирика ташкил этади. Унинг деярли барча ғазаллари турмуш ўртоғи шоҳ Амирийга қаратилгандек, унинг эрта вафоти сабаб тўкилган кўз ёш томчиларидек алланечук ҳисларни уйғотади. Унинг садоқат ва вафо куйчиси дея таърифланиши шу сабаб бўлса не ажаб. Нодира инсон қадр-қимматини ҳамиша юқори қўйди. Бу эса унинг муҳаббат туйғуларини чуқур сеза олиши, муҳаббатни юксакларга кўтара оладиган қалб соҳибаси эканлиги билан боғлиқдир. Шунинг учун ҳам у кимнинг қалбида инсонийлик ва муҳаббат мавжуд бўлсагина ўша киши ҳақиқий инсон бўла олишини ўз байтларида гўзал сатрлар ила ифодалайди:

На гул сайр айла, на фикри баҳор эт,

Жаҳондин кеч, хаёли васли ёр эт.

Муҳаббтсиз киши одам эмасдир,

Гар одамсан муҳаббат ихтиёр эт.

Нодирабегим аёллар учун ибрат тимсоли эди. Куюнчак, меҳрибон, вафодор, ўз ёри ва халқига муҳаббат қалбида жўш урган аёл эди у... Яна у юксак маънавиятли, маданиятли, бетакрор истеъдод соҳибаси бўлган ижодкор эди. Мана, У ўз мисраларида чинакам аёл тимсолини акс эттира олган. Унинг ҳаё-ибоси, меҳри, садоқати ва одоб-аҳлоқи бугунги кун ёшлари, қолаверса, келажак авлод учун ҳам кўзгу бўла олади.

Дурдона УБАЙДУЛЛАЕВА, АДУ талабаси.