(9- сон) Ҳикоя

Лев ТОЛСТОЙ, рус адиби.

Ўлдириш! Отиш! Ҳозироқ отиш керак, ярамасни!...Ўлдириш!... Калласини олиш керак! - дея оламон ичидан аёл ва эркакларнинг баланд-паст овозлари эшитиларди.

Тумонат кишилар кўчадан оёқ-қўли боғланган бир одамни олиб борарди. Қаддини тик тутган, баланд бўйли бу одам шаҳдам қадам ташлаб юрарди. Унинг истарали, лекин важоҳат тўла юзида атрофдагиларга нисбатан алам ва жаҳл зоҳир эди.

Бу одам халқнинг зулмкор ҳукуматга қарши қилаётган урушида ҳукумат аскарлари томониида туриб жанг қилаётган кишилардан бири эди. Уни тутиб олишиб, дорга осиш учун майдонга олиб кетишаётганди.

- Нима қилиш керак? Куч ва ғалаба ҳар доим ҳам биз томонда эмас экан. Энди улар ҳукмрон. Пешонага ўлиш ёзилган бўлса, ўламиз, на илож! - деган хаёллар оғушида бораётган бу одам атрофда бўлаётган ҳайқириқларни эшитиб, совуққина кулиб қўйди.

- Бу шаҳар нозири, эрталаб ҳам бизга қарши ўқ узаётганди! - дея қичқирди оломон ичидан кимдир.

Ана шундай хайқириқлар билан оломон тўхтамай уни етаклаб борарди. Аммо кечаги тўқнашувда халок бўлганларнинг жасадлари ётган кўчага келганларида, оломон баттар жазавага тушди.

-  Чўзишни хожати йўқ! Ярамасни ҳозироқ ва шу ерда отиб ташлаш керак, майдонга олиб бориб ўтирамизми? - деб қичқирди баъзи кишилар.

Тутқун қовоғини уйганча, бошини яна ҳам баландроқ кўтариб олди. У атрофидаги оломондан қаттиқ нафратланарди.

- Ҳаммасини отиш керак! Айғоқчиларниям! Шоҳларниям! Руҳонийларниям! Мана бундай ярамасларни ҳам ўлдириш керак, - деди оламон ичидаги аёллардан бири.

Лекин оломонни бошқариб келаётганлар уни майдонга олиб бориб, ўша ерда жазосини беришга қарор қилгандилар.

Майдонга яқин қолганда, оломон ҳам бир оз тинчиган бир пайтда, ёш боланинг баланд йиғиси эшитилди.

-        Ота! Отажон! - дея ҳиққилаганча чамаси олти ёшли болакай оломонни ёриб ўтиб, тутқин ёнига ошиқарди.

 -  Ота!  , Улар сизни нима қилишмоқчи? Тўхтанг, тўхтанг, мени ҳам бирга олиб кетинг, дея уларнинг ортидан югурарди.

 Болакай югуриб келаётган томондаги ҳайқириқлар тиниб, гўёки кўринмас бир куч оламонни ажратар, ҳамма болага йўл берар ва у отасига тобора яқинлашиб келарди.

Вой, бу боланинг ёқимтойлигини қаранг! - деди оломон ичидан бир аёл.

- Кимни чақиряпсан? - сўради    бошқаси эгилиб.

- Отамни! Отамнинг ёнига ўтказиб юборинглар мени! - деб ҳиққилларди болакай.

- Болакай, ёшинг неччида?

- Отамни нима қилмоқчисизлар? - деган гапни у  қайта-қайта айтарди.

- Бор уйингга болакай, онангнинг ёнига бор, - деди бир киши.

 Бу гапни эшитиб турган тутқуннинг юзидаги алам кучайиб:

-  Унинг онаси йўқ! - деб бор овози билан қичқирди унга жавобан.

Ҳеч нимага эътибор бермай, оломон орасидан ўтиб, отасига етиб олган болакай, унинг қўлларидан маҳкам ушлаб бўйнига осилиб олди.

Оломон ичидаги баъзи кишилар ҳамон: "Ўлдириш! Осиш! Отиш керак, ярамасни!"- деб қичқиришарди.

Ота ва боланинг бир-бирига меҳрли ҳолатини кўриб, ҳамма бир зум тинчиб, уларга қараб  қолдилар.

- Нега уйдан кетдинг? - сўради ота ўғлидан.

- Улар сизни нима қилишмоқчи? - дерди болакай тинмасдан.

- Биласанми, нима қиласан, - деди ота.

- Нима?

- Катюшани танийсана?

- Қўшнимизними? Албатта, танийман.

- Хўш, унда уникига бориб тургин. Мен эса...мен ҳам бораман.

- Сизсиз кетмайман, - деб болакай янада қаттиқроқ йиғлаб юборди.

- Нега бормас экансан?

- Улар сизни ўлдиришади.

- Йўғ-ей, ҳеч нима қилишмайди, улар шунчаки...

Шунда тутқун кўтариб олган болани қўлидан тушириб, оломонни бошқараётган кишига яқинлашди.

-  Илтимос,- деди у, - мени қаерда ва қандай хоҳласангиз ўлдиринг, лекин унинг олдида эмас, - деб қўллари билан болакайни кўрсатди.  Икки дақиқага қўлларимни ечиб, қўл ушлашиб туринг, шунда мен унга сиз билан айланиб юрганимизни, дўстим эканлигингизни айтаман, у кетади. Ўшанда ... ўшандан кейин майли не кўйга солсангиз ҳам.

Бошқарувчи рози бўлди.

Шунда тутқун болкайни яна қўлига олиб:

- Қани энди ақлли бола бўлиб, Катяларникига боргинчи.

- Сизчи?

- Мен эса мана бу оғайним билан яна бир оз сайр қиламиз, сен кетавер, мен ҳам орқангдан бораман. Борақолгин энди, ақлли боласан-ку.

Болакай отасига бир зум термулиб туриб, у ёқ бу ёққа қараб, ўйланиб қолди, кўзларидан ёш тинмай оқарди.

- Борақол тойчоқ, мен албатта, бораман.

- Тезроқ борасиз-а?

Болакай гапга кириб, кўзларини отасидан узмасдан орқага юра бошлади. Бир аёл уни оломондан олиб чиқиб қўйди.

Бола кўздан узоқлашганда асир:

- Энди тайёрман, ўлдираверинглар, - деди.

Шунда кутилмаган, тушунарсиз бир ҳолат, гўё мўъжиза содир бўлди. Раҳм-шафқатсиз, нафрат ва жазавага тушган оломон тинчиб, уларда ғалати бир руҳ уйғонди гўё. Бир аёл:

- Биласизларми, нима. Келинг, уни қўйиб юборақолайлик, - деди.

- Ҳа- я, Худога топширдик уни, - деди яна кимдир.

 - Қўйиб юборилсин, қўйиб юборилсин! - дея ҳайқира бошлади оломон.

Шунда мағрур, бераҳм, бир неча лаҳза аввал оламондан чексиз нафратланаётган бу одам юзларини қўллари билан беркитиб, ҳўнграб йиғлаб юборди ва оломон ичидан қўллари боғланган ҳолда югуриб чиқиб кетди. Уни ҳеч ким тўхтатмади.

Рус тилидан Гулруҳ УМАРОВА таржимаси.