(Ҳикоя)

Дадам, онам, мен Тошкентда, иппадром бозори яқинида яшаб, савдо билан шуғулланрдик. Отам оғир бетоб бўлиб қолди, ўшанда ҳаётнинг шу қадар оғир синовларига дуч келдикки, у даврни эсласам, ҳозир ҳам юрагимга санчиқ туради, гўё осмон узилиб ерга қулаётгандай туйилади, менга.

...

Ҳали бомдод вақти ҳам бўлмаган. Онам эркалаб уйғотишга тушади. Тур, жоним қизим. Телефонимни пайпаслаб топаман. Аранг кўзимни очиб, соатга қарайман. Тонгги  тўрт бўлган.

- Озгина ухлай, она! Ялинчоқ овозда уйқисирайман.

- Онам бечора яна қистайди. Турақол энди қизим, ўзимни меҳрибон қизим, ўғил бола қизим. 

Қўшни хонадан хаста дадамнинг қалтироқ овози эшитилади.

- Болажоним туринг энди.

Ўзимни мажбурлаб тураман. Уйқусираб, юз-қўлимни юваман.  Кўзларини шипга, бир нуқтага тикканча ётган дадамнинг олдига кираман.

- Ассалому алайкум, дада. Яхшимисиз?

- Яхшиман қизим.

Кўнглим тинчланади.

 - Мен тайёргарлик кўрай, дада.

- Ҳа, қизим, борақолинг, Аллоҳ ишларингизни ўнгласин.

 Аравани тайёрлайман. Онам мендек-мендек келадиган сумкаларни орта кетади, бир четидан кўтаришган бўламан. Юкланган қопларни яхшилаб боғлайман. Тайёр, энди тортиб, бозорга боришимиз керак. Мен олдидан, онам эса ортидан итарган кўйи жўнаб қоламиз. Ипадром бозорига ўтиш йўлида тунел бор.

- Энг оғири шу ерда бўлади. Ўзимнинг вазним баробаридан оғир юклар югуртириб тунелдан тушириб қўяди. Онам ортда қолиб кетади. Пастга тушгач, бироз дам олиб оламан. Олимизда янада машаққатлироқ юмуш турибди. Энди тунелдан тепага чиқиш керак. Мен тортаман, онам улкан аравани ортидан итаради. Ўн олти ёшли  қизман, оғир юкдан билакларим ҳеч нарсани сезмай қолади.  Баъзан дош беролмай қолиб, аравани қўйиб юборгим келиб кетади-ю, лекин ортда келаётган онамни босиб қолмасин, дея бор кучим билан тортаман, базўр чидайман.

Ҳаммаси ортда қолди, етиб ҳам олдик. Енгил тин оламан.

Эркакларнинг кўйлаклар олиб сотамиз. Сотилиши керак бўлган кийимларни ўлчами билан қатор таҳлаб, териб чиқамиз.

Совдо қизигандан қизиди. Мени қараб туришимни тайинлаб онам туннелни нарги тарафидаги ҳамкорларимиздан янги нушаларини олиб ўтади. Бу ҳолат кунда уч-тўрт марта такрорланади.

Бу орада отам онамга телефон қилади.

- Бироз тобим қочгандек Раъно.

Отамнинг овозини эшитиб, суҳбатга қўшиламан.

- Онажон, кириб кетаверинг, ўзим эплайман. Онам ҳовотирли кўзларини менга тикиб, тайинлайди: бу кўйлакни шу нархдан арзон сотма, бунисидан размер қолмади, сўраганларга эртага келади, деб айт.

- Ҳўп она, ҳовотир олманг, бораверинг, дейман. Отажонимни ўйлаб, кўзларимга келган ёшни беркитишга уринаман. Онам, бечора буни сезса-да, ўзини билмаганга солади.

- Ҳа, айтгандек, кечки пайт қийналмайсанми, қизим?

- Йўқ она, эртаалабда уйқи босади-да, ҳаммасини эплайман.

Онам тез-тез юриб, одамлар орасида кўздан ғойиб бўлади.

Одамнинг асабига тегадиган даражада иссиқ бошланади. Лохас бўламан. Харидорлар билан гаплашар эканман, томоғим қуриб кетади.

Бирон нарса олиб ичсаммикин? Йўқ ҳамма нарса газли, баттар чанқатади. Яхшиси грантдан сув олиб келаман. Шуни олмасам, тирикчилик илинжида юрган ота-онамга кўмак бергандай бўлардим, гўё.

 Ёнимдаги сотувчиларга нарсаларимга қараб туришини тайинлаб, сувга бориб келаман. Бозода келди-кетти кўп бўлади, нарса олмаса ҳам қизиқишга нархларни сўрагувчилар хам кўп бўлади. Савдо, мижозлар билан оввора бўлиб кеч ҳам киради.

Йиғиштир-йиғиштир, яна аравага ортиш...

 Ижара уйимизга қайтаман. Арава тортиб кетарканман қўшнимиз Темур ака кўриниб қолади. Ҳой Комила қалайсан, даданг яхшими? Бақиради узоқдан. Яхши дейман овозим борича.

Ўша куни аравани ҳовли этагида қолдириб, уйга кириб улгурмасимдан, ортимдан икки шифокор югуриб кириб келишди. Қўрқиб кетдим. Хонамизга чопдим. Крават олдида онам йиғлаб ўтирарди. Шифокорлар дадамни кўрар экан, бизга бир-бир қараб қўйишарди. Онам йиғлайди, мен жимман.

Эртаси куни дадамни Чилонзордаги шифохонага ёткиздик...

Кенжа фарзанд бўлганим учунми, дадам мени бошқача кўрарди. Мен эса дадамни тоғларча яхши кўрардим, дадамсиз ҳаётни тасаввуримга сиғдира олмадим. Минг афсуски, отажоним кўп яшамади. Бу қайғудан узоқ вақт ўзимга кела олмадим.

Раҳматли дадамдан сўнг онамга қаттиқ суяниб қолдим.

Яқин инсонини йўқотган, оиласи, фарзандлари учун ўзини ўтдан чўққа урган онажонимни ўйлаб, волидамни бошимга кўтариб юргим келади. Ҳаёт ҳамиша ҳам биз ўйлаганчалик текис ўтмас экан. Инсон эртага нима бўлишини билмайди, ота-она эса омонат экан.

 Уларни вақтида, борида қадрлаш кераклигини бутун вужудим билан ҳис этаман.

Баъзида ота-онасини беҳурмат қилаётган инсонларни учратсам, улар учун жонларини беришга-да тайёр азиз инсонларни қадрига етмасдан ҳаёт кечираётганликларига раҳмим келади, юрагим санчийди, улардан нафратланаман.

Ҳаётимизнинг ўша оғир пайтларида онам бечора оғир меҳнат сабаб соғлигини йўқотган. Баъзан шуларни ўйлаб,  ўтириб олиб,  тўйиб-тўйиб йиғлайман.

...

Кеча онам телефон қилдилар.

- Қизим

- Лаббай, онажон.

- Қачон келасан?

- Ишдаман она, кейинги ҳафта борарман.

- Қизим, оёғим қаттиқ оғрияпти.

- Нима бўлди, онажон?

- Грижага ўхшаяпти.

- Ўзизи эҳтиёт қилинг. Ҳозир йўлга чиқаман, онажон. Кечгача ёнингизга етиб бораман.

- Сени яхши кўраман, қизим! Илойим, йўлинг бехатар бўлсин! Амиин!

Раҳматли дадам, биз фарзандлари учун борини берган, хасталигимизда, яхши-ёмон кунимизда ҳамиша бизга бош бўлган онажонимнинг олдига шошаман. Юрагимда пайдо булган оғриқ качонки онамни кўрмагунимча, бағрига бошимни қўймагунимча йўқолмайди.

Ёш бошимдан не-не азоблар, машаққатлар ўтди. Ана шулардан чиқарган хулосам, англаганим шу бўлдики, ота-онамизни борида, вақтида қадрига етайлик.

Комилахон ТУРСУНОВА

Жалақудуқ тумани.