Турмуш чорраҳаларида

Халқимизда "Бирни кўриб фикр қил, мингни кўриб шукр қил", деган мақол бор. Унинг маъносини бир воқеа туфайли теран англадим. Шу лаҳзада нафақат фикр ва шукур қилдим, балки "ота" деб атамоқлик, айта олмоқлик ҳам улкан бахт эканлигини тушундим. Ўзимни дунёдаги энг бахтли инсонлардан бири деб ҳисобладим.

Ўтган воқеалар инсонларни мушоҳада қилишга, кимнингдир хато ва камчиликларидан сабоқ олишга ундаши аниқ. Шу боис, уларни сизга ҳам айтиб бермоқни лозим топдим.

Юқори синфда ўқир эдик. Бизга оталар, ҳаётимиз устуни бўлган эркаклар ҳақида ижодий иш ёзиб келиш уйга вазифа сифатида топширилди. Бир-биримиздан ўзиш учун барчамиз келгуси дарсгача ҳеч кимга ўхшамаган, энг зўр "асар" ёзишга киришиб кетдик.

Ниҳоят, орадан бир ҳафта ўтиб, дарс бошланди. Навбат билан доскага чиқиб "шоҳ асар"ларимизни ўқишга киришдик. Ҳар кимнинг ёзган иши ҳар хил. Кимдир шеър, кимдир бадиа, кимдир ҳикоя, яна кимдир ташаккурнома ёзган. Ҳамма отасини улуғлаган, унга раҳмат айтган, шундай отаси борлиги учун шукрона келтирган эди. Навбат Робияга келди. У турган жойида бошини ерга эгди-ю:

- Домла, мен тайёр эмасман, - деди.

Ҳамма ҳайрон. Ахир, шу    пайтгача бу каби ижодий ишларда у ўзининг ажойиб топилмалари, қизиқарли сюжетлари ва таъсирчан ҳикоялари билан ҳаммамизни ортда қолдириб келарди. Бугун ҳам ўқитувчимиз унинг      фамилиясини ўқиши биланоқ юрагимиз шувиллаб, мағлубиятимизни тан олиб ўтирардик. Бироқ, унинг берган жавоби бизни лол қолдирди.

- Сабабини билсам бўладими? - Муаллимимиз бир оз қаҳрли овозда гапирар экан, жаҳли чиққанини яшириб ўтирмади.

Робия жим.

- Гапирасанми ёки шундай жим тураверасанми? Гапир, нега тайёр эмассан? Ё вақтинг етмадими?

- Вақтим кўп эди. Лекин...

Биз ўқитувчига, ўқитувчи эса Робияга қаради.

- Хўш, бунга сабаб нима?

Робия бир муддат жим турди. Кейин худди бор кучини тўплагандай чуқур нафас олди-ю, ердан кўз узмаган ҳолда жавоб берди:

- Сиз ўз оталаримизни улуғловчи ҳикоя ёзишни топширган эдингиз. Бу эса менинг қўлимдан келмайди.

Ҳамма гап нимадалигини тушунгандай жим қолди. Робия эса гапида давом этди:

- Мен эсимни таниганимдан буён отам улуғлаб ёзишимга арзирли иш қилганини эслолмайман. Болалигимдан уни онамни, опаларимни, мени аёвсиз калтаклайдиган қаҳри қаттиқ, ароқхўр сифатида таниганман. Бирор кунимиз йўқки, уйимизда ҳаловат бўлса. Бу гапларни гапириш мен учун оғир. Лекин ҳақиқатдан юз ўгириб бўлмайди.

Нима қилай, шунақанги одамнинг фарзанди бўлиш пешонамга ёзилган экан... Ҳатто, буни маҳалламиз аҳли биларкан. Бора-бора мактабда ҳам болалар "Сенинг даданг ароқхўр-а?" дея масхаралашадиган бўлишди. Уларнинг гаплари жон-жонимдан ўтиб кетарди. Шу каби гап-сўзлар туфайли мактабдан уйга йиғлаб келардим. Бора-бора дадам бизникига умуман келмай қўйди. Биз онамнинг қўлига қараб қолдик. Ейиш-ичиш, турмуш тарзимиз қийинлашди. Отамизнинг йўқлиги боис, опаларим турмушга чиқишда тўсиқларга дуч келишди. Бироқ, Яратганнинг марҳамати билан, опаларим турмушларида обрў топиб, тиниб-тинчиб кетишган.

...Мен ҳам отамни ёмон демайман. Нима бўлганда ҳам у менинг падари бузрукворим. Бироқ, мен "ота" деган номни  бошқалар каби меҳр билан, шукроналик ва бахтиёрлик билан айта олмаслигимдан ўксинаман. Ота тўғрисида берилган мавзу юзасидан ёзишга кўп бор ҳаракат қилиб кўрдим, аммо юрагимдаги алам-у ўкинчлар тўсқинлик қилди. Кўнглимдаги армонларни айтяпман-у, лекин ҳамма оталар шундай дея олмайман, кам бўлса-да, уларнинг борлиги рост. Демак, мен каби қалби ярим фарзандлар ҳам йўқ эмас...

...Робиянинг ўкинч билан   айтган гапларини тинглаб ўтирардик. Синф сув қуйгандай жим-жит бўлиб қолди. Унинг изтироб билан сўзлаб берганлари бизни чуқур ўйлашга ундади, кўнглимизни вайрон этди..

Бу сафар ҳам биринчилик Робияга насиб этди. Ўқитувчимиз унга энг юқори баҳо қўйиб берди.

...Қўлимга қалам олиб, ушбу ҳикояни ёзишимга фақатгина Робиянинг отаси ҳақидаги сўзлари сабаб бўлмади. Чунки, орадан ўтган бир неча йил мобайнида мен бу каби ҳикоялардан яна кўпини тингладим. Аввалига "қарс икки қўлдан чиқади", деган фикрга бордим. Бироқ, кейин ўзим ҳам икки бора бунга ўхшаш воқеанинг гувоҳи бўлгач, ёзишга қарор қилдим. Ахир, ҳаётдаги баъзи иллатлар, айниқса, болаларнинг тирик етим бўлиб қолишлари ана шу каби калтаўй оталарнинг қилмишлари асорати эмасми? Ўз отасидан меҳр кўрмаган  фарзанднинг келажаги қандай бўлиши мумкин? Боши эгик, кўнгли ўксик болаларнинг қўрқув билан, ташвиш билан, кўз ёш билан ўтиб кетган, увол бўлган болалигини қайтариб бўладими?

Феруза УСМОНОВА