"Ҳаё дилни равшан қиладурган бир нурдирки, инсон ҳар вақт шу маънавий нурнинг зиёсига муҳтождир…Иффатнинг пардаси, виждоннинг ниқоби ҳаёдир".

                                                        А.АВЛОНИЙ

Ҳаё аҳлоқ-одоб фазилатларининг улуғи бўлиб, нафсни ти-йиш, ёмонликни тарк этиш, беҳаёлардан ўзини олиб қочиш, эҳтиёткорлик қилиш ва уялиш, номус, шарафини сақлаш кабиларни англатади. Ҳаё инсон ҳаётининг безаги, зийнати ҳисобланади.

Ҳаё, ибо - комил хулққа эга бўлган киши руҳининг тафаккури, маънавий тимсолидир. Ҳаё - инсон қалбида, туйғусида, ташқи кўринишида намоён бўлувчи, иффат ва назокатини оширувчи ақл-фаросат гулшанининг тоза гули.

Қадим-қадимдан аёл - ҳаё рамзи сифатида қадрланиб келинади. Ривоят қилишларича, ўлимга маҳкум этилганлар орасида бир аёл бор экан. Уларни    қатлга олиб кетишаётганда ҳалиги аёл йўлда ип ва игна беришларини сўрабди.

- Нима қиласан ипу игнани?-сўрабди жаллодлар.

- Тиззамнинг ёнидан чоки сўкилибди, шуни чандиб олай,-дебди аёл.

- Ахир сен ҳозир ўласан-ку! - дебди посбонлар.

- Мен аёлман, шарм-ҳаёимни сақлай. Ўлим сари кетаётган бўлсам ҳам, номусим ҳаққи, ҳалойиқ олдига аёлдай чиқишим керак! - дебди аёл.

Ҳаёли аёл оиланинг номуси, эрининг ҳузур-ҳаловати,   фарзандларининг меҳрибони, одамларнинг дуру гавҳаридир. Ҳаёли аёл хонадон равнақидир. Чунки у оила аъзоларини тушунади, осойишталик билан иш олиб боради. Ҳаётнинг аччиқ-чучукларига чидаб, меҳр ва ишонч билан яшайди. Бундай аёлларни халқи-миз ҳаёли ва вафоли деб билишган. Шунинг учун ҳам қадимдан ўзбек хотин-қизлари учун ҳаё меросий фазилат бўлиб келмоқда. Мана шу маънавий нур билан хонадонларни файзга тўлдирмоқдалар.

Ҳаёли одамларда ростгўй, ширинсўз бўлиш, яхшиликка яхшилик  қайтариш, ўз ёрига вафодорлик қилиш, дўстликни қадрлаш каби бир қанча маънавий- ахлоқий фазилатлар мужассамланган бўлади.

Ҳаё одамларга озор бермаслик, айбу нуқсонларни қидириб, юзига солмаслик ва ўзидаги ёқимсиз феъл ва гапларни изҳор қилмасликдир. Ҳаётдаги ҳар бир нарсани кўриш, билиш, унинг қадр-қимматини идрок этиш, ўйлаб иш юритиш - бу ҳаё туйғусининг юксак эканлигини кўрсатади.

Ҳаё! Мен бу сўзга

Тош қўяман юрагимнинг

Оғриқларидан.

Ва асрайман уни

Қора кўзим 

Қароғларида.

Ҳаё -

Очилмаган гулдир ул

Назокатнинг

Қўриқларида.

Ҳаё - юрагимнинг энг тўрида

Энг мусаффо

Вароқларида.

Ҳар нарсадан баланд,

Ҳар нарсадан қиммат

Ул кўзларнинг нури, гавҳари.

Қай аёлни тарк айласа иффат,

Соврилибди демак баҳори…

Инсоннинг ҳаё туйғуси унинг ахлоқий гўзаллиги билан ўлчанади. Ўзбек халқи, аёли жаҳонда ҳаёси, гўзал хулқи билан ажралиб туради. Дунёдаги жуда кўп миллатлар бизга доимо ҳавас билан қарашган. Шундай экан, биргалашиб ҳаё сари борайлик. Ҳаёсизликдан узоқлашайлик.

Хуршида РЕЖАББОЕВА,

Андижон шаҳридаги

2-умумтаълим мактабининг она тили ва адабиёти фани ўқитувчиси.