Мулоҳаза 

Болалик чоғларимни эсласам, келинаяларимнинг уйлар, ҳовлилар, кўчаларини ҳамиша, меҳмон кутаётгандай озода тутишга одатлангани хотирамга келади. У пайтларда одамлар ўртасида ўзаро ҳурмат, меҳр-оқибат ҳам кучлироқ эди, назаримда.

Серфарзанд оилаларда ўн-ўн беш йил тўрт-беш келин бир ҳовлида аҳил, иноқ яшаганлар, овсинларнинг бир-бирлари билан бирор марта аразлашганини билмас эдик.

Ҳозирчи... Баъзи юртдошларимизнинг келинлари келинлик вазифаларини унутиб қўяётганлигидан нолишларини тез-тез эшитиб қоламиз.

Бир куни анчадан буён кўришмаган бир танишим билан учрашиб қолдим.  Фарзандларини уйлаб-жойлаб, ўзидан тинчиган бўлса-да, кампири қариган чоғида оёқ-қўлини узатиб, бемалол ўтира олмаслигини айтиб, хафа бўлди:

"- Кампирим янги келин олган пайтда "ҳали ёш, дам олсин", деб уни эрталаб туришга мажбурламас, ўзи туриб, кўча-ҳовлига сув сепиб, супурар, ҳаттоки, чойни ҳам дамлаб қўярди. Ой, кунлар ўтиб, келиним фарзандли бўлди. Унинг ишлари яна кампирим зиммасига ўтди. Келин бола тарбияси билан овора. Бирин-кетин болалари кўпайди, балоғатга етишди. Лекин, келин ҳамон иззатда, қайнона эса хизматда. Уялмай-нетмай, қайнонаси иш қилаётса, томоша қилиб ўтиради. Ундан ибрат олиб улғайган қиз набираларим ҳам ўринларидан туриб, "бувижон, менга беринг", бу ишни мен қиламан деб айтмайди. Кампирим бечоранинг дарди ичида. Келинни бошидан оила юмушларини бажаришга ўргатиш керак экан".

Танишимга, унинг хотинига сабр, келинига инсоф тиладим. Вақти келиб, ўзи ҳам қайнона бўлганда буни тушуниб етишини айтдим.

Дадам раҳматли: "катта иш буюрганда, қилмасанг ҳам "хўп", деб қўйгин", деб насиҳат қиларди. Аммо, бугунги кунга келиб "хўп бўлади" ибораси муомаладан чиқиб кетмасайди, деб қўрқаман. Айрим ёш келинларнинг хушмуомалаликни билмаслиги, катталарни ҳурмат қилмаслиги, одоби рисоладагидек эмаслигини кўриб афсусланасан киши. Катталар бирор гап айтсалар ёки иш буюрсалар, дарров жавоблари тайёр. "Хўп бўлади", дейиш ўрнига "аввал манави ишимни қилиб олай", деб жавоб берадилар.

Маҳалламизда бир оила бор эди. Икки келинли қайнона кичик келини билан ҳеч чиқишолмасди. Ора кунда қайнона-келин ўртасида жанжал бўларди. Шундай жанжалларнинг бирида уларни муросага келтириш учун уйларига кирдим. Келин қайнонага гап қайтарибди, қайнона келинни ҳақорат қилибди ва ҳоказо гаплар... Келин ҳам ўзича ҳақ. "Ҳамма гапимдан ўян топаверади, қилган ишларим ёқмайди" дейди. Қайнона эса: "бир гапдан қолай демайди, мен "ловуллаган" пайтимда индамасдан  "хўп", деб қўяқолса бўлади-ку" дейди. Хуллас, келиннинг беандишалиги қайнонани қуюшқондан чиқарган.

Бу каби ҳолатларнинг ҳаётимизда тез-тез учраб туриши барчамизни жиддий ташвишга солади. Баъзан, қариган чоғида рўзғорини бўлак қилиб олган чол-кампирларни кўрамиз. Улар ҳаётларидан нолишмайди. "Тўполонга тоқатимиз йўқ, шунга эр-хотин ўзимиз тинчгина тирикчилигимизни қилиб ўтирибмиз", дейишади. Ҳақиқатдан ҳам инсон ёши ўтган сари хотиржамликни, бир пиёла чойини тинчгина ичишни хоҳлаб қолади. Аммо, кўп ҳолларда кексаларнинг ана шу истагини ёшлар тўғри тушунишмайди. Ўғил-қизлар бундан хафа бўлади, бунда келинни айбдор қилишади.

Уларга қарата, "Азиз қизларим, ҳурматли келинлар! Сиз ҳам бир куни қайнона бўласиз. Буни қайтар дунё дейдилар. Қайнонангизга нима қилсангиз, келинингиздан шуни кўрасиз., ўзингизга ҳам дилозор, бетарбия, бетгачопар келин учраб қолмасин тағин",  дегим келади.

Мушарраф ОХУНОВА,

меҳнат фахрийси.