Эртак инсон тарбиясида муҳим рол ўйнайди. Эртаклар ҳаёт ҳақиқатига асосланган, хаёлот ва фантастика хусусиятлари билан йўғрилган, одамларга ибрат, ўгит берувчи оғзаки   ҳикоялар ҳисобланади. Ўзбеклар ўртасида "варсоқи", "чўпчак", "ушук", "масала" каби атамалар билан юритилган. Маҳмуд Қошғарий ўзининг "Девону луғатит турк" асарида эртакларни "етук" тарзида ишлатганини кўриш мумкин.

Ҳар бир миллатнинг ўз эртаги мавжуд. Эртаклар ўз навбатида сеҳрли-фантастик, мажозий, маиший эртакларга таснифланади. Ҳозирги кунда замонавий эртаклар тўқилиб, китобча шаклида нашрдан чиқариляпти, ойнаи жаҳонда   намойиш қилиняпти. Ҳатто, эски эртакларнинг янгича вариантлари ҳам яратилган.

Эртакларни мультфильм шаклида тақдим этиш - болаларни овутишнинг, банд қилишнинг жуда ажойиб усули бўлиб, ота-оналар, педагоглар ушбу усулдан кенг фойдаланмоқдалар. Минг афсуски, айрим ота-оналар тирикчилик, рўзғор ташвишлари билан банд бўлиб, фарзандига эртак ўқиб беришга вақт тополмайди. Бу фарзанд тарбиясида қайсидир жиҳатларда нуқсонларни юзага келтиради.

Болажонларга эртак ўқиб ёки айтиб берилса, мақсадга мувофиқ бўлади. Она алласи билан Ватанга, онага муҳаббат уйғонса, эртаклар орқали бола фазилат ва иллатларни фарқлашни ўрганади. Керак бўлса,  таҳлилни, танқидни, тақлидни ўрганади. Эртак орқали боланинг фикрлаш доираси кенгаяди. Эзгулик ҳамиша ёвузлик устидан ғалаба қозонишини англаб етади. Инсоннинг салбий ҳамда ижобий жиҳатларини ажратади. Мисол учун, "Зумрад ва Қиммат" эртагида Зумраднинг меҳнаткашлиги, ҳалоллиги, мулойимлиги, одоблилиги каби ижобий фазилатларини таҳлил қиламиз, ўрганамиз, ўргатамиз. Зумрад ижобий фазилати туфайли мукофотланганининг гувоҳи бўламиз. Бу эртакни ўқиган қизлар Зумрадга ўхшашга интиладилар. Ундаги ижобий фазилатларни ўзларида ҳам қўллай бошлайдилар. Натижада қизларимиз орасида Зумрадлар кўпаяди. Қиммат  образидан ўзларига керакли хулосаларни чиқариб оладилар.

Шириндан-шакар болажонларимизга бувижонларимиз, онажонларимиз эринмай эртаклар айтиб берсалар, улар маънан баркамол, ахлоқан етук, мулоҳазали инсонлар бўлиб улғаядилар. Доно халқимиз "эртаклар - яхшиликка етаклар", деган иборани бежиз айтмаган. Шу боис ҳам фарзандларимизнинг эртакларга ошино бўлишига алоҳида эътибор қаратайлик.

Хуршида РЕЖАББОЕВА,

Андижон шаҳридаги

2-умумтаълим мактаби ўқитувчиси.