(Ҳикоя)

- Ким бор, аяжо-он?  - Дилсўз қия очиқ дарвозадан ичкарига қадам қўя туриб овоз берди. - Аяжон, келинпошша...

- Келавер, қизим, бу ердаман!..- Дилором ошхонадан бошини чиқариб жавоб қилди. - йўқлашларингдан айланай, ўзимнинг она қизим...- Қўлини сочиққа артганча уст-бошини тўғрилаб қизига пешвоз чиқди. Дилсўз онасини қучди:

- Ассалому алайкум, аяжон. Яхшимисиз? Дадам яхшимилар? Укам, келинпошша...

- Шукр, қизим. Ҳаммамиз яхшимиз. Ўзинг, куёв, болалар, қайнота-қайнонанг яхшими? Соғ-саломат ишлаб юрибсанми?

- Ҳа, шукр, ҳаммамиз яхшимиз. Бугун дарсим тушдан      кейин бошланади. Куёвингизни ишга, болаларни мактабга, боғчасига кузатиб, сизга иссиқ нон, кабоб олиб келдим, аяжон. Келин чой қўйворса, аёллар ўтириб бир кабобхўрлик қилардик...

- Ўзим чой қўяман, жоним. Келин кеча онасиникига кетганди...

- Онасиникига?! Тинчликми, нега? Беш кун олдин келганимда ҳам уйда йўқ эди, онасиникига кетганди, тинчликми, аяжон? Мен билмайдиган нима гап бор ўзи?!

- Болам-ей, - қизининг қўлидагиларини олиб уйга бошлади Дилором. - Янги келин ахир, уям сенга ўхшаб онасининг ёлғиз қизи, тез-тез хабар олиши керак. Онасини соғинади-да, болам.

- Ая!.. - Дилсўз қизишиб кетди. - Мен ҳам келин бўлганман, мен ҳам сизни соғинганман, айтганингиздай сизларнинг ёлғиз қизингизман. Бунинг устига келинингизга ўхшаб етти маҳалла нарига эмас, шундоқ кўчамизнинг бошига келин бўлиб тушганман. Тўйдан кейин бир ой ўтиб уйга келиб, ётиб қоламан деганимда  сиз рухсат бермагандингиз. "Сен энди бу уйга фақат меҳмонсан, чин уйинг- эрингнинг уйи. Ота уйингдан сенга наф йўқ" дегандингиз. Уч болали бўлибманки, шу гапингиз эсимдан чиқмайди...

- Тўғрисиям шу-да, қизим. - Дилором хижолат чеккандай кулимсиради: - Ичкарига кир, остонада туравермай.

- Тўғрисиям шу бўлса, аяжон, келинингизга ҳам айтсангиз-чи? Келин бўлиб тушганига уч ой бўлгани йўқ, қачон келсам онасиникида бўлади. Эҳ, укагинам-а, қандай қизлар тегмасди унга...

- Яна бошладингми? - Дилором ҳам қаҳр, ҳам ранжиш оҳангида эътироз қилди. - Жон қизим, тинч келиб, тинч кетгин! Биламан, ишинг қийин, ўқитувчилик доимий асабийлашишни тақозо қилади. Лекин уйга келганингда инжиқлигингни олиб келма...

- Инжиқлик қилмаяпман, аяжон... - Дилсўз қўлини ювиб, яна жиғибийрон бўлди: - Ая, ҳали ўзингиз кир юваётганмидингиз?!

- Оббо...- Дилоромхон айб иш устида қўлга тушгандай талмовсиради. - Бир- иккита қўл сочиқчалар, дастурхонлар... Одам ҳаракат ҳам қилиб туриши керак-ку?..

- Дадамнинг кўйлаклари, Фарҳоднинг шими... Дастурхон билан сочиқчалар, денг...

- Қизим...

Дилсўзнинг кўзи ёшга тўлди.

- Одам нима учун келин қилади, ая? Бошқаларнинг келинини қаранг, сочи супурги, қўли косов. Мен уни хизматкор қилинг, демаяпман, ҳеч бўлмаса келинлик вазифасини бажарсин!

-      Бўлди!  Бу уйнинг бекаси битта, мен! Сен чиққан қизсан, ўрнингни билиб келиб-кетгин! Келин хизматкор эмас, ўғлимнинг хотини, уқдингми?!

Дилсўз индамади. Чой дамлади. Дастурхон ёзди. Таом устида она-қизнинг гапи қовушмади. Бироздан кейин онаси билан хайрлашиб уйдан кўнгли хира чиқди. Онаси ҳам аслида ўзидан ўтганини ўзи билади. Ўғлини ўйлайди. Яна икки ўғли бор уйланадиган. Одамлар нима дейди, ҳар доим қайноналарни айбдор қилиб ўрганган ғийбатчилар "битта келин билан чиқишолмади", деб маломат қилади. Гап-сўз...

***

-      Ойижон, бунча оғир бу халталарингиз, нима солдингиз? - Нигина онаси қўлига берган халталарнинг оғирлигидан малолланди.

-      Оғир эмас, болам, тўртта патир, аканг Россиядан юборган шоколадлардан оз-оздан солдим... Қайнатилган гўшт, олма-анор...

-      Ойижон, уйимизда ҳам нарса бор. Куёвингиз хафа бўладилар. Қайнонамнинг ҳам кўнгилларига ҳар гап келиши мумкин.

-      Ёлғиз қизимсан-да, нима қилай, илинаман. Сенсиз томоғимдан ўтмайди.

-      Тушунаман. Лекин мен ҳам ҳар доим бунақа уйдан нарса ташисам, куёвингиз хафа бўладими, дейман...

Нигина онаси билан хайрлашиб, такси тўхтатиб ўтирди. Юраги харсанг тош осилгандек юкли эди. Ўн кун ичида икки марта ота уйига келиб кетди. Тўйига уч ой тўлди, уч ойдан бери онаси кунда тўрт марта қўнғироқ қилади. Икки гапнинг бирида "Чарчамадингми? Иш кўпми? Яхши овқатланаяпсанми? Ҳеч ким сени хафа қилмаяптими?"... Бу саволлар аввалига Нигинага ғамхўрликдай туюлар, хуш ёқарди. Кейинчалик онасининг сўроқ-саволлари ғашига тегадиган, янги уйга ўрганиб-кўникиб кетишига халақит бераётганини ўйлаб кўнгли хижил тортадиган бўлди. Бирор тансиқроқ овқат қиладиган бўлса ҳам онаси Нигинага қўнғироқ қилади. Уйига меҳмон келса, Россияда ишлаётган акалари қўнғироқ қилса, пул жўнатса ҳам онаси уни чақириб олаверади. Тағинам қайнонаси яхши, кулибгина қўяди: "Майли, қизим, бориб кела қолинг, онангиз соғингандир" деб. Янгалари уч- тўрт ойлаб онасиникига бормайди. Бечоралар эри узоқда, қайнонасидан рухсат олиш учун минг истиҳола билан гап очса, онаси қовоқ -тумшуқ билан рухсат беради.

Нигина йўл бўйи шуларни ўйлаб келаркан, келинлик уйи остонасидан хижолат билан ичкарига қадам қўяркан, уларнинг меҳр-муҳаббатини қадрламаётгандек ҳис этди ўзини. Уйида иш қайнаб ётгани ҳам йўқ. Ҳафтада бир-икки уй тозалаш, ҳар куни бир марта ҳовли супуришни айтмаса, кун бўйи китоб, газета-журнал ўқиб вақтини ўтказади. Тўйдан       кейин куёви ишга ҳам қўймади.

-      Бир оилага ҳамшира керак, ўзимизга, қўни-қўшнига ҳамширалик қиласиз, - деди Фарруҳ. - Туман марказига қатнаб ишлаш осон эмас, ёзнинг жазирамаси, қишнинг совуғи бор. Қийналиб юришингизни истамайман. Сиз менинг жуфти ҳалолимсиз. Опам, укаларимни ўз жигарларингиздай кўриб, ота-онамнинг ҳурматини ўрнига қўйиб, хизмат қилсангиз бўлгани. Сиздан бошқа ҳеч нарса талаб қилмайман...

Унаштирилганларида Фарруҳдан бу гапларни эшитганида Нигинанинг юраги  қувонч ва саодатдан ҳапқириб кетганди. Онасига уйда ўтириши ҳам ёқмаяпти:

-      Уйда ўтириб қоласанми? Чўри бўласан-да! Эрта-индин қайнингга ўқиган, ишлайдиган келин туширишса кўнглинг кемтик бўлиб ўтирасанми?..

-      Қайтанга менга уйда ўтириш ёқади, ойижон. - Мен ишсиз эмасман. Ҳамшираман. Чеварман. Уйда ўтириб ҳам ишласам бўлаверади... - Нигина куёвнинг талаби ўзига маъқул келганини яширмади...

... - Келдингизми, келинжон?.. - Нигина ошхонадан чиқиб келган қайнонасини кўриб хижолатданми, хаёлга берилганиданми талмовсираб қолди. Бир лаҳзалик тараддуддан сўнг салом бериш кераклигини эслади:

-      Ассалому алайкум, ойижон! Яхшимисиз? Яхши ўтирибсизларми?..

-      Шукр, келинжон. Биз яхшимиз. Онангиз, дадангиз яхши эканларми?

-      Шукр...- Нигина юзини яширишга уринди. - Салом айтиб юборишди.

-      Саломат бўлишсин. Энди овқатни сузмоқчи бўлиб тургандим. Фарруҳбек ҳам ишдан қайтди. Дадангиз, укаларингиз ҳам бугун эртароқ қайтишди. Қайнатма шўрва солиб қўйгандим. Ҳаммамиз йиғилишдик, энди овқатни сузсам ҳам бўлади...

Қайнонасининг овозида зарда ёки пичинг оҳанги сезилмасди. Қўлидагиларни ошхонага қўйиб, ўзларининг уйига кирди. Куёви ётоқда чўзилиб ётган экан. Саломига ўрнидан қўзғалмай алик олди.

- Нигина, - Фарруҳ ўрнидан турди. - Кеча менга қўнғироқ қилиб онангникига бормоқчилигингни айтганингда рухсат бермагандим, онамга айтиб кетибсанми?

...- Нигина талмовсираб қолди.

-      Онамнинг кўнгли бўш, сени хафа қилишни хоҳламаган. Лекин мен хафа бўлдим. Сенга айтган эдим-а, онангнинг уйидан егулик олиб келма, нима егинг келса, ўзимга айт, олиб келаман, деб. Ҳозир яна оғир халта кўтариб келдинг. Ойда икки марта онангни кўриб келишингга рухсат беришимни айтгандим, бир ой ичида бу бешинчи бора уйингга бориб-келишинг. Шунақами?

- Онам соғинганларини айтиб, чақиртирдилар...

- Нигина, Дилсўз опам узатилганида биз ўсмир бола эдик. Онам "Чиққан қиз чиғириқдан нари, қиз боланинг чин уйи - эр уйи" деб опамга ҳар келишида уқтирардилар. Бирор тансиқ овқат пиширсалар биздан бериб юборардилар. Узатилган қиз ҳадеб ота уйининг йўлини тутаверса, янги уйга кўникиши қийин бўлади. Сенга гапларим ғалати туюлаяптими? Лекин мен бу гапларни сенга айтганим  бошқача, онам ёки опамдан эшитганинг оғир ботади. Онам гапирмайдилар, сенга озор беришни истамайдилар. Шунинг учун ўзим айтаяпман, агар оила қилишни, бахтли хонадон бекаси бўлишни истасанг, икки куннинг бирида ота уйингнинг йўлини тутишни тўхтат. Сен энди оилали аёлсан. Ўз уйинг, рўзғоринг, ўз ташвишларинг бор. Шуни ҳамиша ёдингда тут! Илтимос, сен билан, бошқа бу мавзуда гаплашмайлик!..

Нигина хижолатдан йиғлаб юборгудек ҳолатда ётоққа чўкди. Куёви ҳақ. Пешонаси ярқираган экан, шундай хонадон, қайнота-қайнона, Фарруҳдай йигит. Бу бахтни  қадрлаб, авайлаши керак...

Кечки овқат устида Дилором келини, қудаларини алқаб, дуо қилиб қудағай бериб юборган егуликларни дастурхонга тортар экан, Нигинанинг кўнглидаги ғашлик тумандай тарқаб кетди...

Умида АДИЗОВА