Мулоҳаза

Айрим ўзбек оилаларида бир иллат бор. Келин касал бўлиб қолса, шифохонага олиб бориб даволатиш, уйда парвариш қилиш ўрнига дарров ота-онасиникига жўнатиб юборишади. Ҳатто, айрим пайтда келиннинг даволаниши учун кетадиган сарф-ҳаражатни қизнинг ота-онаси кўтаради. Оилаларда бу таҳлит қарорлар кўпроқ қайноналар томонидан қабул қилинади.

Келин қилиб олаётганда "энди бизнинг қизимиз бўлади", деб ота-онасини рози қилгунча минг айланиб-ўргилган қайноналарнинг бундай йўл тутиши на миллатимизнинг қадим анъаналарига, на ислом дини мезонларга тўғри келади. Бу билимсизлик, юзсизликдан ўзга нарса эмас. "Соғлигида бизники, касал бўлса сизники" дегувчи қайнонлар ана шуни қачон англаб етар эканлар?

Сир эмаски, кейинги бир неча ўн йилликлар давомида ўзбек оиласидаги муҳитни, турмуш тарзини аксарият ҳолларда аёллар яратмоқда, улар оилада устун бўлишга уринмоқдалар. Бу ҳолат қанчалик оғриқли ва нотўғри бўлмасин, турмушимизга тобора сингиб бормоқда. Шу сабаб кўп оилаларда аёлнинг, онанинг гапи-гап, қарори устивор ҳисобланмоқда.

Бу ўз ўзидан келинга зуғум қилиш, унга нисбатан адолатсизлик қилиш ҳолатларини шакллантирмоқда. Лекин қайноналар унутмасликлари керакки, келин ҳам бировнинг азиз боласи, оиласидан, турмуш тарзидан узилиб унинг ўғлини деб, шу хонадонга келади. Оиланинг давомчисини, уларга набирани туғиб беради. Шундай экан, қайноналар келинни келин деб эмас, қизим деб, қабул қилиши, ёш қизнинг хонадонига мослашиши, ўша хонадоннинг тўлақонли аъзосига айланиши учун кўмаклашиши керак. Келинга билмаганни ўргатиши, ибрат кўрсатиши, энг муҳими соғлигига эътиборли бўлиши керак.

Ҳеч бир қиз келин бўлгач, бировнинг уйида ота уйичалик эмин-эркин бўлолмайди, ҳомиладор бўлса, егиси келган нарсасини бемалол еёлмайди. Чунки ана шу оиладаги муҳит, оилавий муносабатлар бунга йўл қўймайди. Келин бечора нима қилади? Дарров ота-онасига қўнғироқ қилади. Қизни тарбиялаб, балоғатга етказиб, қўлидан иш келадиган бўлган даврда ўзга хонадонга хизматга бериб юборган ота-она қизини бериб ҳам тинчимайди. Орқасидан егулик ташийди, даволатади.

Яқинда маҳаллаларимиздан бирида воқеа бўлди. Келин бўлмиш ҳомиладор бўлиб, пиёз билан қовурилган гўшт егиси келибди. Бу ҳақда қайнонасига айтгани уялибди, ҳам қўрқибди. Чунки қайнонаси овқатга солинадиган масаллиқни, жумладан, гўштни ҳам ўзи тақсимлаб бераркан. Овқат қовураётган маҳал келинчак чидолмай, қозондан бир дона гўштни олиб энди оғзига солиб еяётганда, қайнонаси кўриб қолибди. Келинчак минг бир ҳижолатда кечирим сўрабди. Лекин қайнона айтадиганини айтиб, камига бу воқеани ўғлига, оиланинг бошқа аъзоларию қўни-қўшниларга ҳам етказди.  Тўғри, келинчакнинг бу ишини оқламоқчи эмасман. Лекин, қайнона келинининг ҳолатини тўғри тушуниши керак, панд-насиҳат билан, "қозондан гўшт олиб ейиш тўғри эмас,  егингиз келса, алоҳида қовуриб енг" дейиши, шунга имконият яратиб бериши керак эди. Минг афсуски, қайнона келинини "ўғри томоқ"қа чиқарди, ўғлига ёмон кўрсатди. Агар бу ишни қизи қилганида қандай йўл тутган бўларди!?

Хулоса қилиб айтганда, қайнона-қайноталар келинларини ўз фарзандларидай кўриб, меҳр-эътибор кўрсатсалар, келинга хизматларини қилувчи текин хизматчи деб эмас, авлодларининг давомчилари бўлган набира ҳадя қилувчи она, ўғлининг бир умрлик йўлдоши деб қарасалар,  ана шу оилада бахт-қувонч, аҳиллик ҳеч қачон аримайди.

Одинахон СОЛИЕВА,

Пахтаобод тумани "Оила" илмий-амалий тадқиқот маркази раҳбари.