Ушбу саҳифа Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ҳузуридаги Фуқаролик  жамияти институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фонди томонидан молиялаштирилган “Гендер тенглиги - барқарор ривожланиш асосларидан бири”лойиҳаси  доирасида чоп этилди.

Мулоҳаза

Гендер тенглик  бирга юксалиш демакдир

Бугун дунё қанчалик ривожланмасин, ҳали ҳам «Нега эркак ва аёлнинг имкониятлари тенг эмас?» деган савол очиқ қолиб келмоқда.  Бу савол нафақат катта-катта минбарларда, балки оддий оилаларда, иш жойларида, кўча-кўйда ҳамон муҳокамада. Гендер тенглиги  кўпчилик учун оддий тушунчадек туюлса-да, аслида жамият тараққиётини белгиловчи муҳим жиҳатлардан бири ҳисобланади.  

Тенглик – бу фақат шиор эмас, у ҳар икки жинснинг бирдек ҳуқуқ ва имкониятларга эга бўлиши демакдир. Бу “эркак билан аёл бир хил бўлиши керак” дегани эмас, балки улар ҳаётда, меҳнатда, таълимда ва сиёсатда ўз салоҳиятини тўлиқ намоён этиши учун тенг имкониятга эга бўлиши деганидир.

Айни кунда ҳам кўплаб аёллар ўз истеъдод ва салоҳиятларини тўлақонли намоён этишни хоҳлайди, бироқ уларнинг йўлида кўплаб муаммолар, яъни ижтимоий босим ёки имкониятлар етишмаслиги тўсиқ бўлиб турибди. Эркаклар эса кўпинча “ҳаёт юкини фақат ўзим кўтаришим керак” деган фикр билан яшаб келишмоқда. Гендер тенглиги мана шу ноҳақ чегараларни бузиб ташлашга хизмат қилади.

Шахсан мен гендер тенглигини тараққиёт йўлидаги двигателга ўхшатаман, чунки у жамиятнинг барча қатламларини ҳаракатга келтиради, имкониятлар тенглашганида эса ижодкорлик, самарадорлик ва инновация янада ривожланади. Агар ижтимоий ҳаётга назар ташласак, аёллар фаол бўлган жамиятларда демократия мустаҳкам, ижтимоий адолат барқарор эканлигининг гувоҳи бўламиз. Аёлнинг уйдаги роли чекланганда эса, жамиятнинг ўзи чекланади.

Бугун ривожланган жамиятларнинг аксарияти иқтисодий ўсишга айнан гендер тенглиги сиёсати орқали эришганлигини айтиб ўтиш жоиз. Иқтисодиётда ҳам шундай: аёл тадбиркорлар кўпайган сари рақобат кучаяди, сифат ошади ва бозор жонланади. Қизларнинг фан ва техника соҳаларига кириб келиши эса инновациялар учун янги имконият эшикларини очади.

Сўнгги йилларда мамлакатимизда гендер тенглиги мавзуси янада фаолроқ муҳокама қилинмоқда: бир қатор қонунлар, аёлларни қўллаб-қувватлаш дастурлари қабул қилинди, сиёсий жараёнларда уларнинг иштирокини қўллаб-қувватлашга қаратилган имтиёзлар жорий этилди. Бу борадаги ислоҳотлар қоғозда қолиб кетмасдан амалий ишлар кўлами янада кенгайиши, ўзгаришлар энг аввало, одамларнинг онгида бўлиши керак.

Тан олиб айтишимиз керакки, ҳозирда бу масалада халқимиз орасида нотўғри фикрлайдиган кимсалар анча кўп, уларда эскича қарашлар сақланиб қолган. Ана шундай     фикрлайдиган оилаларда қиз фарзанднинг орзулари унинг жинси билан чекланади ва том маънода мустақилликка эришиш учун кўп меҳнат қилиши керак бўлади.  Чунки бу каби инсонларда аёлларга бўлган ишонч ҳали ҳам тўлиқ шаклланмаган.

Баъзилар гендер тенглигини “ғарбнинг ғояси” деб билса,  бошқалари “аёлнинг ҳаддидан ошиши” деб тушунади. Аслида эса, аёлнинг овози эшитилган жамият – қудратли жамиятдир. Гендер тенглиги жамиятнинг келажаги учун заруратдир.

Аёл ҳам, эркак ҳам имкониятлари тенг бўлган жамиятда яшаса, тараққиётнинг эшиклари кенг очилади.  Зеро, тенглик – бу кураш эмас, бирга ривожланиш, бирга яратиш ва бирга юксалиш йўли демакдир. Хулоса қилиб айтганда, гендер тенглиги адолат, тараққиёт ва   барқарорликнинг пойдевори ҳисобланади. Жамиятнинг ҳар бир аъзоси – эркак ёки аёл ўз салоҳиятини рўёбга чиқариш имкониятига эга бўлгандагина мамлакат ривожига тўлиқ ҳисса қўша олади. Шунинг учун гендер тенглигини таъминлаш умумжамият бурчидир.

Мубина РАСУЛОВА,

Андижон давлат чет тиллар институти қиёсий тилшунослик, лингвистик  таржимашунослик йўналиши магистранти.