(31-сон) Мулоҳаза

Инсоннинг оилада, жамиятда қандай мавқега эга бўлиши энг аввало, унинг дунёқараши, тарбияси, одоб-аҳлоқига боғлиқ. Яхши тарбия кўрган, юксак маънавиятли шахс ҳаётда албатта, ҳурмат-эътибор топади.

Яхши тарбия кишини саодат сари етакласа, ёмон тарбия, салбий хулқ-атвор ҳалокат ботқоғига ботиради. Инсон тарбияни энг аввало, оиласидан, ота-онасидан олади. Аслида тарбия фарзандга она қорнидалигидаёқ берила бошланиши кераклиги ҳақида улуғларимиз кўп ибратли гапларни айтиб ўтишган. Бу тарбия ботиний ҳолда кузатилса, фарзанд туғилгач, вояга етгунга қадар бу масъулиятли вазифа, асосан, ота-оналар зиммасига тушади.

Ривоят қилишларича, бир оилада фарзанд дунёга келибди. Бола икки ёшга тўлганда, ота-онаси замонасининг машҳур донишманди ҳузурига олиб борибди. Улар улуғ зотдан: "Фарзандимизга неча ёшдан тарбия берганимиз маъқул?" дея сўрабдилар. Кекса донишманд уларга бола тарбиясига анча кеч қолганликларини айтибди. Бундан кўринадики, тарбия гўдак дунё юзини кўрмасдан бошланар экан.

Бола кейинги таълим-тарбияни мактабда, устозларидан олади. Ана шу жараёнда у оиласида қандай тарбия кўрганлигини намоён этади. Таълим ва тарбия бир-бирига узвий боғлиқ жараёндир. Улар бир-бирини тўлдириб, инсон онг-тафаккури, манаъвияти, одоб-ахлоқининг шаклланишига хизмат қилади.

Оилада фарзанд дунёга келди. Ота-она шод, оталик ва оналик масъулияти бу бахтга қоришиб кетди. Бола улғайди. Аммо оиладаги муҳитнинг барқарорлиги йў-қолди. Ота ишлари орқага кетгани сабаб ичкиликка ружу қўйди. Бунинг натижасида оилада турли жанжаллар кўпайди. Ота ва она ўртасидаги муносабатга дарз кетиши болалар тарбиясига салбий таъсир кўрсата бошлади. Ўғил отасининг арзимас баҳоналар билан чиқарадиган жанжалларидан зада бўлиб, кўча боласига айланади. Бунинг натижаси эса яхшилик билан тугамади. Кунларнинг бирида бола ўғирлик билан қўлга тушиши оила соҳибларини тушкунликка туширди, қил устида турган муносабатларини янада чигаллаштириб юборди. Ўйлаб кўрилса, оиладаги носоғлом муҳит, дилхираликлар яхшиликка олиб бормас экан. Буни ота-она тушуниб етди. Аммо кўзлари анча кеч очилди. Носоғлом оила муҳитида ўсган, тарбияланган бола номига қора доғ тушиб бўлган, унинг дунёқараши носоғлом шаклланиб улгурган эди. Демак, фарзанд тарбиясида  адашмаслик жуда муҳимдир. 

Шахснинг  таълим-тарбиясида икки буюк кишиларнинг ўрни ва роли ниҳоятда беқиёс. Улар ота-она ва мўътабар устозлардир. Юқорида таъкидлаганимиздек, инсон тарбияси, билими, маънавияти, одоб-аҳлоқи билан жамиятда ўз ўрнига эга бўлар экан, энг аввало, ота-онасини ҳамиша ҳурматини жойига қўйиши, ўзига устозлик қилган илм соҳибларини ҳеч қачон ранжитмаслиги, уларга ҳамиша эъзоз ва эҳтиром кўрсатмоғи керак.

Улуғ аллома ва мураббий Абдулла Авлоний айтганидек: "Тарбия биз учун ё ҳаёт - ё мамот, ё нажот - ё ҳалокат, ё саодат - ё фалокат масаласидир". Ушбу ибратли сўзларда жамиятни олға силжишига асос бўладиган пурмаъно ҳикмат мавжуд. Чунки, инсон ҳаёти учун тарбиянинг нечоғли аҳамиятли, шу билан бирга, айни пайтда, жамият тараққиётини белгиловчи мезон ҳам ҳисобланади. Тўғрироғи, тарбия бизнинг онгли мавжудот сифатида яшашимиз учун ҳаётимиз асоси, турмушимиз мазмуни ва саодатини белгилаб берадиган муҳим жиҳатдир.

Фарида МАТКАРИМОВА,

Улуғнор туманидаги 21-умумтаълим мактаби ўқитувчиси.