(42-сон) Мулоҳаза

Халқимизда "Қизи борнинг нози бор!" деган мақол бор. Ҳаётимиздаги айрим воқеалар шундай мақолни "бўларди" дейишни тақозо этаётгандай назаримда. Чунки ҳозир "ўғли борларнинг ҳам нози бор!" деган ибора шаклланмоқда.

Ҳозир қиз фарзанди бор оилаларнинг шўрига шўрва тўкиляпти. Тўйдаги катта ҳаражатларни олиб қарасак, бошқа жойларда қандай билмадиму, аммо бизда чиқимларнинг кўпи қиз чиқарган хонадон зиммасига тушади. Сеп-сидирға, уйни тўлдиришдан тортиб, мазар ташишгача, хайит-байрам, туғилган кунларда йўқлов, кейин... Қизи фарзанд кўрса суюнчи, бешик тўйи, ақиқа, ундан сўнг суннат тўйи, мучал тўйи... Эҳ, бечора, қиз туғиб вояга етказиб бировнинг хонадонига хизматга берган ота-она шунча сарф-харажатни бўйнига олиши керак. Агар хамёни кўтармай харажатни озайтирса борми, келиннинг боши таънадан чиқмайди.

Яқинда ишдан қайтаётиб, автобусда икки аёлнинг суҳбатини эшитиб қолдим. Йўловчилардан бири - ўрта ёшлардаги аёл суҳбатдошига куюниб гапирарди:

- Қизим яқинда фарзандли бўлганди, кеча қовоқ-тумшуғи осилиб кириб келди. Куёвим "ота-онанг фарзандли бўлганимизга 100 доллар суюнчи беришга ярамади!" дебди. Қизим, "Фарзанд   сизники-ю, нега менинг ота-онам суюнчи бериши керак. Аслида ўғил туғиб берган аёлни вояга етказгани учун сиз уларга суюнчи беришингиз керак!" дебди. Иккаласи жанжаллашиб қолишибди. Қизимнинг уйи бузилмасин деб, "Куёвни пайғамбарлар ҳам сийлаган. Майли, берамиз ўша суюнчини, уйингга бор!" деб жўнатиб юбордим. Ўғлим Россияда ишлайди. У билан қўнғироқлашиб, тезроқ пул жўнатишини тайинладим..

Буни эшитиб ўйга толдим. Жони оғриб фарзандини дунёга келтирган, оилани қувончга тўлдирган аёлни эъзозлаш ўрнига, суюнчига ота-онанг пул бермади, деб жанжал кўтарган йигитни ким деб аташ мумкин? Номард, нонкўр, юзсиз дейиш ўринли бўларди. Аммо афсуски, орамизда шундай йигитлар ҳам бор.

Автобусдаги аёл ҳасратини давом эттирарди. У тўй ўтгач, бир неча кун маъзар юборганини, "ота кўрди", "чақирди", туғилган кун, хайит-байрамлар йўқлови, куёвнинг "гап"и учун бир қанча саватларда пишириқлар юборганини, янги туғилган чақалоққа тўрт фаслга мослаб кийим-кечак, бешик олганини, невараси ўғиллиги учун ҳозирдан новвос боқиб қўйиш ҳақида буйруқ келганини, қуда томоннинг барча аъзоларига бош-оёқ сарпо- суруқ қилиши кераклиги, хуллас қиз томоннинг қудалар олдида шунчалар ялиниши ҳақида надомат билан гапирарди. Унинг суҳбатдоши эса аёлга жавобан, қизининг қайнонаси "ота кўрди" маросимига замонавий телевизор,  кир ювиш машинаси, мини печ, сўнгги русумдаги чангютгич талаб қилаётгани ҳақида гапириб қолди. Бу гапларга қулоқ солар эканман, ўйлаб ўйимга етолмадим.  Қиз туққаннинг айби нима, нега шунча чиқимлар қилиши керак?!

Қайноналарни қўя турайлик! Қайноталар-чи? Шунча нарса талаб қилаётган хотинини йўлга солиш ўша оила эркагининг наҳот қўлидан келмаса? Эркак бош бўлган, эркак кишининг сўзи ўтган оилаларда бундай ҳолатлар бўлмаслиги   керак.

Ахир эркак ва аёл ўртасида никоҳ ўқилаётганида аёлни боқиш, унинг эҳтиёжларини қоплаш, рўзғорга керакли жамики нарса билан таъминлаш эркакнинг зиммасига юклатилади-ку. Аёлнинг вазифаси эрининг оиласини 40 кунгача боқиш, уйини жиҳоз билан тўлдириш эмас, эрнинг хизматини адо этиш ва шу оиланинг давомчиси бўлган зурриёдни дунёга келтириш, шунингдек, оқила умр йўлдош ва меҳрибон она бўлиш         эмасми?

Эркакман деб бош кўтариб юрган йигит ҳеч қачон хотиннинг қўлига қараб қолмайди. Мусулмончиликдан озгина хабари бор, ориятли эркак қайнона-қайнотасининг уйидан келаётган нарсаларни қабул қилмайди. Агар йигитларимиз, оила бошлиғи-қайноталар қаттиқ турсалар, аёллар бунақанги ортиқча ҳаражатларга ружу қўймайдилар. Агар фикр-мулоҳазаларим ўринсиз, гапларим ножўя бўлса, узр сўрайман. Бу ҳақда катталар, маҳалла фаоллари ўз фикр-мулоҳазаларини билдиришларини истар эдим.

Муштарий МАМАЗОКИРОВА,

Андижон вилояти онкология диспансери ҳамшираси.