Инсон руҳияти

Руҳшуносларнинг таъкидлашларича, "Йўқ" дея олиш ҳам кишини баъзи нохушликлардан асровчи ўзига хос қобилиятдир. Шундай ҳолатлар бўладики, "йўқ" дея олиш зарур бўлади. Қуйида мутахассислар томонидан ўтказилган қатор тадқиқотлардан келиб чиқиб, ишхонангизда қайси вазиятларда "йўқ" дейиш лозимлиги ҳақидаги тавсиялар билан танишиб ўтамиз.

Агар қуйидаги маслаҳатларга амал қилсангиз, ишонамизки, ижобий фаолият юритишингизга ёрдам беради.

Шикоят қилишга "йўқ". Ҳамкасбингиз Шоирани мақташди, у билан бир хил натижага эришган бўлсангиз ҳам сизга эътибор беришмади. Жамоадошингиз Сайёранинг лавозими кўтарилди, аммо сиз ундан ёмон ишламасангиз-да, ўрнингизда қолдингиз. Ҳамкасбингиз Лола доим ишдан эртароқ кетади, маошни эса сиз билан бир хил олади.

Ҳеч қачон ҳамкасбларингиз устидан шикоят ёки эътироз билдирманг. Биринчидан, ёдда тутинг, шикоят қилиш ожиз одамларга хос. Иккинчидан, ҳеч қачон ўзгаларнинг ҳаётини тўлалигича била олмайсиз. Балки ҳамкасбингиз Лоланинг фарзанди касалдир, эҳтимол Шоира жамоага ошкор қилинмаган муҳим лойиҳа устида ишлаётгандир.

Бефойда ва ўринсиз шикоятлар ўрнига қуйидагиларга амал қилинг: ўз вазифангизни янада яхшироқ бажаринг, шунчаки ойлик учун эмас, касбингизни севганингиз учун ишлаётганингизни кўрсатинг. Бунинг мукофотини, албатта оласиз. Билингки, қачондир сидқи-дилдан бажараётган ишларингиз, самарали меҳнатингиз эътироф этилади.

Ўз масъулиятини сизга юкламоқчи бўлган ҳамкасбларга "йўқ". Йўқ, биз ёрдам сўраган ҳамкасбларингизга рад жавобини беришингиз керак демоқчи эмасмиз. Сиз ҳақиқатан ёрдамга муҳтож ҳамкасбларингизга ёрдам беришингиз шарт, лекин ўзи бажариши лозим бўлган ишни сизга юкламоқчи бўлганларга қатъиян "йўқ" дейишингиз керак.

Бошқаларга "ҳа" деган пайтда ўзингизга "йўқ" демаётганингизга ишонч ҳосил қилинг.

Ҳеч кимга ўз ишини сизга юклаб қўйишга йўл қўйманг. Бировлар сизга вазифа юкламаслиги учун сиз, албатта, ўз ишини яхши биладиган, ишхонадаги тартиб-интизомга қатъий риоя қиладиган мутахассис сифатида ўз ўрнингизга эга бўлишингиз лозим. Бурч ва масъулиятингизни ҳис қилиб иш юритсангиз, ишга ўз вақтида келиб-кетсангиз, шубҳасиз, обрўингиз ортаверади.

"Ҳаракат қиламан" деган иборага "йўқ" денг. "Ҳаракат қиламан", "уриниб кўраман", "эпласам керак" - бу иборалар керакли жойда қўлланса, ҳечқиси йўқ, лекин бу сизнинг ўз кучингиз ва имкониятларингизга ишончингиз йўқлигини кўрсатади.

Агар сиз ўзингизга ишонмасангиз, бошқалар сизга қандай ишонишсин?

Ўзига ишонмаган одамни атрофдагилар ҳурмат қилишмайди. Шундай экан, бу ибораларни унутинг. Бирор нарсага ишончингиз комил бўлмаса ҳам қатъийлик билан гапиринг.

Ишхона мулкидан ўз мақсадлари учун фойдаланишга "йўқ". Ишхонадаги принтердан фойдалангингиз, бир-иккита ручка ёки блокнотни уйга олиб кетгингиз келади. Лекин унутманг, бунинг учун сўкиш эшитишингиз, ҳаттоки ишдан бўшатилишингиз ҳам мумкин. Арзимаган майда-чуйдани деб ўз обрўингизни тўкишингиз яхши эмас. Ишдан ҳайдалишни ҳеч ким истамаса керак.

Ёлғонга гапиришга "йўқ". Ишга ярим соат эртароқ келишга ваъда берганмидингиз? Ярим соат эртароқ келинг. Ҳамкасбингизнинг ишига ёрдамлашишга ваъда берганмидингиз? Ваъдангизни бажаринг, албатта, ёрдам беринг.

Ҳамма алдайди. Кимдир кўпроқ, кимдир озроқ. Бундан қутулишнинг иложи йўқ. Лекин унутманг, ишхонада фақат ўзингиз учунгина жавоб бермайсиз, ёлғонингиз ҳамкасбингизга ҳам зиён келтириши мумкин. Бирор нарсани қила олишга имкониятингиз етмаса, ростини айтинг.

Арзимаган сабаб туфайли ишга кеч қолманг ёки "прогуль" қилманг. Агар шунга мажбур бўладиган ҳолат бўлса, албатта, раҳбариятни огоҳлантиринг. Шунда сизга бўлган ишонч ва ҳурмат янада ортади.

Зарурат юзасидан ишдан кейин ишлаш зарурлигини айтишса "йўқ" деманг. Бирор топшириқни тугатишга улгурмасдан, ишдан кейин ҳам у билан шуғулланиш ёки кеч бўлганда бирор йиғилишга боришингиз кераклигини айтишганда, қатъий эътироз билдирманг. Бундай ҳолат бир ойда бир ёки икки марта бўлиши мумкин. Бу ўринда топшириққа қандай ёндошиш сизнинг ишга бўлган муносабатингиз ва муҳаббатингизни кўрсатади.

Агарда ҳақиқатан ҳам зарур ишингиз кўп бўлиб, уни бажаришга улгура олмаётган бўлсангиз, унда бошлиғингиз билан гаплашинг. У сизни тушунади.

Агар зиммангиздаги вазифаларни бажаришга мунтазам қийналаётган бўлсангиз, ёки фақат ҳақингизни талаб қилиб, бурчингизга юзаки ёндашаётган бўлсангиз, соғлигингиз ва ҳурматингизни асраш учун бошқа иш топганингиз маъқул.

Чўчишга "йўқ". Ишга яқинда кирган бўлсангиз ҳам ўз фикрингизни очиқ айтишдан ёки мунозараларда қатнашишдан чўчиманг. Ўз фикрига эга инсон ҳурматга лойиқ, фикрини айтишдан чўчимайдиган инсон эса икки марта кўпроқ ҳурматга лойиқ.

Муносабатларни бутунлай узишга "йўқ". Тасаввур қилайлик: ишхонангиздан зада бўлдингиз ва у ердан кетяпсиз. Яна икки ҳафтадан сўнг бу ердан қутулишингизни билиб ўзингизни эркин қушдек ҳис қиляпсиз ва ҳамкасбларингизга қўпол муомалада бўлишни бошладингиз, бекорчиликдан турли баҳс-лашувларни келтириб чиқаряпсиз ёки бирор йўл билан атрофингиздагилар билан муносабатингизни ёмонлаштиряпсиз. "Нимадан қўрқаман? Тез орада бу ердан кетаман-ку", деяпсиз ичингизда.

Унутманг, ер думалоқ. Муносабатлар муҳим, сиз бир пайтлар "энди қайтиб кўрмайман" деган одам билан вақти келиб яна учрашиб қолишингиз мумкин. Шу боис бу борада узоқни кўзлаб иш тутиш ўринлидир.

Тайёрловчи: Феруза ҳОЖИМАТОВА.