(45-сон) Тавсия ва маслаҳатлар

Ҳозирда рўзғорда ишлатаётган идишларимизнинг қандай материалдан эканлиги, ундан нима тайёрлашда фойдаланишимиз мумкину қандай жараёнларда ишлатиб бўлмаслиги масаласига кўп аёлларимиз у қадар эътибор қаратмайди. Лекин бу масала нафақат ўзимиз, балки бутун оиламиз саломатлиги учун ўта муҳим ҳисобланади. Қуйида қандай идишни қай тарзда, қай ҳолатда ишлатиш мақсадга мувофиқлиги хусусида сўз юритамиз, опа-сингилларимизнинг хавфсиз идишни танлаб олишларига ёрдам берамиз.

Шиша идиш

Иссиқликни узоқ сақлайди, ҳеч қандай бегона таъм ва ҳидларни бермайди.Таомни тайёрлашда ҳам, сақлашда ҳам ундан бемалол фойдаланиш мумкин. 

Титан ва зангламайдиган пўлатдан тайёрланган идишлар

Бундай идишлар ўта чидамлидир. Зангламайдиган пўлатдан тайёрланган идиш оксидланмайди, яъни ўз ҳолатини йўқотмайди. Унда қайнатилган ва сақланган маҳсулотлар ўз хоссалари, таъми, ҳатто витаминларининг таркиби ҳам бузилмайди. Лекин бундай идишлар таркибидаги никель аллерген ҳисобланади ва тери касалликларини келтириб чиқариши мумкин. Уларда кўпроқ аччиқ овқатларни тайёрлаган маъқул.

Эмалланган идиш

Бундай идишларда овқат пишириш, хоҳлаган маҳсулотларни сақлаш, чўчимай тузлама, маринадлар тайёрлаш мумкин, лекин бундай идишлар кўп ҳолларда мўрт бўлади. Эҳтиётсизлик туфайли эмалланган қатлами озгина кўчиб кетиши билан идишда коррозия бошланади, синиши ва дарз кетиши осонлашади. 

Сопол идишлар

Бундай идишларда қадимдан овқат пиширилган, одамлар томонидан рўзғорда кенг фойдаланиб келинган. Унда тез айнийдиган таомларни сақлаш мақсадга мувофиқ.  Лекин ҳозирда уларнинг ички юзаси силлиқ бўлиши учун соғлиғимизга хавф солувчи - қўрғошин тутиши мумкин бўлган эмаль билан қопланмоқда. Унинг зарарли таъсиридан халос бўлиш учун ишлатишдан олдин идишни сув билан аралаштирилган уксус эритмасида чайиб юбориш мақсадга мувофиқ.

Алюминий идишлар

Аччиқ ва нордон овқатлар пишириш, сабзавотларни қовуриш ва димлаш, сут қайнатиш, тузлама ва маринадларни сақлаш тавсия қилинмайди. Озгина иситганда ҳам кучсиз кислоталар ва ишқорлар темирнинг ҳимоя пардасини емиради ва алюминий бизнинг овқатимизга тушади. Лекин унинг яхши томони, бўтқалар пишириш учун эмалланган идишга қараганда қулайлигидир. Алюмин идишларда пишириш мумкин, лекин пишган овқатни унда сақламаслик керак.

Чўян идиш

Уни ҳисобдан чиқармаслик керак. Чўян идиш оғир бўлса ҳам унда овқат деярли куймайди, секин исийди (шунинг учун ҳам унда димланадиган таомларни тайёрлаш мақсадга мувофиқ), қолаверса, чўян идишдаги таом асл ҳолати ва иссиқлигини узоқроқ сақлайди.

Пластмасса идишлар

Ҳозирги кунда пластик идиш, айниқса бир марта ишлатиладигани кенг тарқалган. У ҳақиқатдан ҳам жуда қулай. Унда бўтқа пишириб бўлмайди - эриб кетади. Аммо, бундай идишлар маҳсулотларни ташиш учун жуда қулай. Шу билан бирга, у синмайди ҳам. Лекин меламиндан тайёрланган пластик идишлардан эҳтиёт бўлиш керак. Агар сиз идишнинг орқа тарафида меламин деган ёзувни кўрсангиз, бу идишни умуман, сотиб олманг, ишлатманг ҳам. Меламин таркибидаги формальдегид иссиқ сув билан реакцияга киришади. Айниқса, идиш салгина қирилган бўлса, ўша модда овқатга ажралиб чиқади.

Бир марталик пластик идишлар кўпроқ атроф-муҳитнинг ифлосланишига сабаб бўлади. Бунинг олдини олиш учун уни иккиламчи қайта ишлашга топшириш тизимини йўлга қўйиш зарур.

Пластмасса идишни ишлатиш бўйича маслаҳат ва тавсиялар:

- пластикдан тайёрланган идишларни ишлата туриб, уларда хавфсизлиги ҳақида маълумот берувчи тамға борлигига эътибор беринг.

- Идишларни фақат у заҳарли эмаслиги кўрсатилган сифат сертификати борларини сотиб олинг;

- ўткир ҳиди бор пластмасса идишларни сотиб олманг;

- уларни иссиқ ичимликлар, овқат ташиш ҳамда сақлаш учун ишлатманг, чунки исиқ таъсирида заҳарли моддалар ажралиб чиқиши ортиб кетади.

Зилола ИБРАГИМОВА,

Андижон вилояти экология ва атроф-муҳитни  муҳофаза қилиш бошқармаси мутахассиси.