Билиб қўйган яхши

Андижон шаҳрининг Дукчи Эшон маҳалласида жойлашган, халқ орасида  "Қалъа" деб аталувчи - Қалъа меъморий ёдгорлиги 19-асрнинг 90-йилларида юртимизни босиб олган рус империяси ҳарбий қўшинлари учун мудофаа қўрғони сифатида бунёд этилган.

Қалъа шаҳарнинг нисбатан юқори қисмида барпо этилган, қолаверса, 10 метрдан ортиқ баландликдаги деворларидан Андижон шаҳрининг аксарият маҳалла ва кўчалари кафтдек кўриниб турган. Шу боис, ҳарбийлар томонидан шаҳардаги ҳолат кузатиб турилган, келиб чиқиши мумкин бўлган исёнларнинг олди олинган.

Ўша даврда Қалъа ичида ҳарбийлар яшайдиган бир    нечта казарма, қурол-аслаҳа омборхоналари, ошхона, тўпхоналар мавжуд бўлган. Бу ерда Чор Россияси армияси Туркистондаги мунтазам ҳаракатдаги батальонининг 4- ва 5-роталари турган. Ушбу роталар таркибида 250 дан ортиқ аскар ва офицерлар бўлган.

Қалъа 130 йил давомида жуда кўп тарихий воқеаларни хусусан, 1898 йили Дукчи Эшон бошчилигидаги Андижон қўзғолонининг гувоҳи бўлган.  Маълумки, қўзғолон аёвсиз бостирилиб, 19 нафар қўзғолончи Қалъа майдонида осиб ўлдирилган.

Қалъадан турли даврларда турли мақсадларда фойдаланилган. Масалан, Иккинчи жаҳон уруши йилларида бу ер ҳарбий хизматга юборилаётганлар учун дастлабки ҳарбий таёргарликдан ўтадиган маскан бўлган бўлса, кейинчалик ҳайдовчилар тайёрлаш курси жойлашган. Ўтган асрнинг 80-йилларида Қалъа таъмирланиб, музейга айлантирилган. Вилоят ўлкашунослик, кейинчалик Адабиёт ва санъат музейлари бўлими сифатида иш юритган.

Қалъа меъморий ёдгорлиги маданий мерос объекти сифатида рўйхатга олинган.

Юртдошларимиз ва хориждан ташриф буюрадиганлар учун сайёҳлик масканлардан бирига айланган Қалъа меъморий ёдгорлиги айни пайтда Андижон давлат тарихи ва маданияти музейининг бўлими сифатида фаолият кўрсатади.

Раҳимжон ХЎЖАМБЕРДИЕВ