+0374 223-85-48
Андижон шаҳар, Навоий шоҳкўчаси, 71- уй

Янгиликлар

  • 30 Нояб 2023
    Банк коррупциядан холи соҳага айланадими?
    Тадбир “Ўзмиллийбанк” АЖ Андижон вилояти бошқармасида бўлиб ўтган “Очиқ эшиклар куни” тадбирида ана шу савол ва коррупцияга қарши курашиш билан боғлиқ қатор масалалар хусусида атрофлича…
  • 12 Июль 2023
    Тарғибот ишлари кучайтирилмоқда
    Ўзбекистоннинг янги конституциясида инсоннинг ҳуқуқи, шаъни ва қадр-қиммати олий қадрият сифатида белгилаб қўйилди. Ҳар кандай жамият бахтли келажакка интилгани каби Ўзбекистон ҳам ўзининг тарихий тажриба…
  • 14 Июль 2023
    Фаол аёллар беллашишди
    Танлов Марҳамат тумани Ўқчи маҳалласидаги 29- умумтаълим мактабида фаол қизлар иштирокида "Балли, қизлар!" кўрик-танлови ўтказилди. Тумандаги 2- секторга қарашли маҳаллалардан қатнашган етти нафар қиз пазандалик,…
Газетамизнинг янги сони сизга манзурми?
  • Ovozlar: (0%)
  • Ovozlar: (0%)
  • Ovozlar: (0%)
Jami ovozlar:
Birinchi ovoz:
Oxirgi ovoz:

БОБУР ШЕЪРИЯТИНИНГ БАДИИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ

Заҳириддин Муҳаммад Бобур таваллудининг 537 йиллигига     

 

Заҳириддин Муҳаммад Бобур умрининг охиригача жангу жадалларда от сурган бўлса-да, адабиёт ва шеърият илмини ўрганишга ҳам вақт топди. Буюк мутафаккир, ғазал мулкининг султони Алишер Навоийдан кейин мумтоз адабиётнинг аруз илмига оид мукаммал назарий асар яратди. "Мухтасар" номли мазкур китобда Бобур томонидан аруз вазнининг назарий асослари илмий таҳлил этиб берилган. Бобур ушбу китобида аруз баҳрларининг барчасига алоҳида тўхталиб ўтган ва шоирнинг ўзи ҳам мавжуд баҳрлар қаторига яна иккита баҳр қўшиб, улар сонини ўн тўққизтадан йигирма биттага етказган.

Бобур адабиётшунос олим сифатида аруз вазнига доир китоб яратган бўлса, истеъдодли ва беназир шоир сифатида келажак авлодга "Девони Бобур" китобини ёзиб қолдирди. Мазкур девонга шоирнинг дилбар ғазаллари ва мумтоз шеъриятнинг бошқа жанрларига мансуб шеърлари киритилган.

Мумтоз адабиётимиздаги аксарият  шоирларнинг ғазаллари асосан етти байтдан иборат бўлса, Бобур уч байтдан беш байтгача бўлган ғазаллар ёзиб, ўзбек мумтоз адабиётида ўзига хос ўрин эгаллади.

Бошқа шоирлар айтмоқчи бўлган фикрини  етти - тўққиз байтда баён этсалар, Бобур ўз фикрини уч - беш байтдаёқ бемалол айта олган. Мана, шу каби ғазаллардан бири:

 

Fурбату ҳижронға қолдим, оҳ, ул жон илгидин,

Жонға еттим эмди ғурбат бирла ҳижрон илгидин.

 

Кўрсатур гаҳ тиғу гаҳ ўқ - ҳолатимни билмайин,

Не балолар кўрадурмен ёру нодон илгидин.

 

Эл фиғонимдин бажону мен бу жондин, эй ажал,

Қил халос элнию, мени жону афғон илгидин.

 

Бобур, ул ой ҳажрида ишинг басе душвор эди,

Шукрким, қутқарди ўлум сени осон илгидин.

 

Зукко китобхон учун шоирнинг нима демоқчи бўлгани яққол кўриниб турибди. Мумтоз Шарқ поэтикасида "ийҳом" номли бадиий санъат бўлиб, бунинг луғавий маъноси "гумонсиратиш"дир. Ийҳом ўта нозик санъат бўлгани учун Алишер Навоий бу санъатни "хосса маъно" (энг нозик маънолар)ни ифодалайдиган санъат эканлигини уқтирган:

 

Агар хосса маъно гар ийҳом эрур,

Анинг кунда юз байти ҳалвом эрур,

 

дея даҳо шоиримиз ўз чексиз имконияти билан фахрланган эди. Бобур ана шу санъатда қайта-қайта китобхон қаршисида маъно-мазмун ранг-баранглигини намойишкорона уюштиради. Қуйидаги дилкаш, жозибадор байтни ўқиб, зукколарча идрокини ишга сола олган китобхон "сўрорим бор" бирикмасини "сўрамоқчиман" ва "сўрмоқчиман" маъноларида фаҳмлай олади:

 

Лабинг бағримни қон қилди, кўзумдин қон равон қилди,

Нега ҳолим ёмон қилди, мен ондин бир сўрорим бор.

 

Бобур маҳорати "тафреъ"     санъатини қўллашда ҳам яққол намоён бўлади. Бу санъатни қўллаган санъаткор кўриниб турган  нарсани "бу эмас" дейди-да, "мана бу" деб      бошқа бир ўхшаш нарсани айтиб, ажойиб муболағали, ўта таъсирчан бадиий воқеликни яратади:

 

Бобур лирикасини синчиклаб кузатар эканмиз, юқоридаги каби китобхонга хуш кайфият бағишлайдиган шеърий санъатларни кўплаб учратишимиз мумкин. Шоир ғазаллари мазмунини мактаб ўқувчиларига яқиндан таништириш ҳамда улар таркибидаги шеърий санъатларни ёш шеърият мухлисларига тўғри етказиш уларнинг адабиёт оламига эндигина кириб келаётган мурғак қалбида мумтоз шеъриятимизга чексиз қизиқиш ва муҳаббат уйғотиши табиий бир ҳолдир.

Маҳфузахон МАМАЖОНОВА,

Асака туманидаги 59-умумтаълим мактабининг она тили ва адабиёти фани

 

 ўқитувчиси.